Marija Prita
Marija Vučetić Prita | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Datum rođenja | 16. april 1866. | ||
| Mesto rođenja | Seleuš, Austrijsko carstvo | ||
| Datum smrti | 1954. (87/88 god.) | ||
| Mesto smrti | Beograd, SFR Jugoslavija | ||
| Supružnik | Nikola Vučetić | ||
| Odlikovanja |
| ||
Marija Vučetić Prita (Seleuš, 16. april 1866 — 1954. Beograd) bila je prva srpska lekarka iz nekadašnje Ugarske, druga u Srpstvu, učesnik albanske golgote i nosilac brojnih odlikovanja.[1]
Život i karijera[uredi | uredi izvor]
Rođena je 16. aprila 1866. godine u južnobanatskom selu Seleušu, u bogatoj i uglednoj porodici, od oca Đorđa, vlasnik velikog imanja i ugledne trgovačke radnje u Pančevu. i majke Mileve domaćice. Još kao devojčica maštala je da postane lekar, što je u to vreme za žene i sredinu u kojoj je živela i odrastala bilo nezamislivo. Međutim, svoj san je ostvarila. Dok su njene vršnjakinje maštale o dobroj udaji, Marija se školova i neprestano napredovala.[2]
Ko odlična učenica, završila je osnovnu školu, 1880. godine, a potom i Višu školu za devojke u Pančevu, prvu takvu ustanovu Srba u Ugarskoj, što joj nije bilo dovoljno da upiše studije medicine, jer nije imala položenu maturu, a bez toga nije mogla da nastavi dalje školovanje. To je primoralo Mariju da ode u Cirih i u njemu maturira i upiše Medicinski fakultet Ciriškog univerziteta. Tokom svojih studija pokazala je veliku posvećenost izučavanju medicinske nauke. Zabeleženo je da je bila veoma vredna, da je sve ispite polagala u roku i da se posebno isticala svojim znanjem.[3]
Kako joj je pre polaska u Cirih umro otac, veliku podršku imala je u Majci, od koje se oprostila i u volovskim kolima iz sela krenula u svet i u njemu uspela. O tom njenom uspehu ovako su pisale novine — pančevački list „Vesnik“ 28. jula 1893. godine:[1]
| „ | Kao što čujemo, ovih dana promovisana je na Ciriškom sveučilištu gospođica Marija Prita za doktora celokupne medicine. Ovo je prva Srpkinja iz Ugarske koja je postala doktorkom. | ” |
Odlično je govorila nemački, francuski i cincarski jezik, jer joj je otac bio cincarskog porekla.
Po završetku studija otputovala je u Beograd, gde je radila u privatnoj ordinaciji. Udala se 1893. godine za doktora i pesnika Nikolu Vučetića iz Šapca, opštinskog lekara sa kojim je jedno vreme obavljala lekarsku praksu u Šapcu. U tom trenutku, na čitavom slovenskom jugu radila je samo još jedna žena lekar dr Draginja Draga Ljočić, Marijin veliki uzor i podrška.
Sledilo je Marijino usavršavanja u Beču, u kojem je rodila svoje prvo dete Jelicu, a pet godina kasnije u Beogradu dobila je i drugu kćer Dušicu.
Kada su počeli Balkanski ratovi, zamenjivala je muža dok je on bio na frontu, na radnom mestu opštinskog lekara.
Njena požrtvovanost kao lekara i patriote najviše je došla do izražaja na početku Prvog svetskog rata. Prvo je radila u bolnica u Kragujevcu smeštenoj u dve velike kasarne XI i XII pešadijskog puka, prepune srpskih vojnika i zarobljenika obolelih od pegavca.
U njoj je radila sa suprugom dr Nikolom Vučetićem. Rad je bio veoma naporan, bolesnici su danonoćno pristizali i ostavljani da leže u vojničkim uniformama, prljavi, vašljivi, zbijeni na golim podovima po sobama.[4]
Potom je 1915. prešla u rezervnu vojnu bolnicu u Nišu, u kojoj je buktala epidemija tifusa. Borba za svakog bolesnika u ovoj bolnici bila je Marijin prioritet u životu i radu.
Sve strahote Prvog svetskog rata, sa ratnom bolnicom, i svakodnevnu borbu za život ranjenih preživela je Marija zajedno sa kolegama iz čitave Evrope, držeći se požrtvovano i najmanje misleći na svoj život. A na taj put strahota i umiranja, Marija Prita krenula je nakon snažnog prodora naprijatelja sa severa i istoka Srbije koji je uslovio 21. oktobra 1915. povlačenje Moravske stalne vojne bolnice;...„jedine srpske sanitetske formacije koja je ostala formacija i tokom Katastrofe, povlačeći se od Niša pa do Skadra, pa kroz glibove divljeg albanskog primorja, do Vida, Ostrva Smrti, na kome je odmah dejstvovala“ A u povlačenje je Marija Prita krenula sa celokupnim osobljem bolnice sa jedinicom od 500 regruta moravske bolničke čete, „... sa više hrane za ljude i stoku nego li bolničkih stvari...“ Za vreme povlačenja preko Albanije, na Krfu i Solunskom frontu, Marija je bila požrtvovana kao lekar Niške bolnice.[5]
Pred kraj Prvog svetskog rata preselila se sa porodicom najpre u Italiju, pa u Lozanu, a 1918. godine, gde brine o tamo smeštenoj srpskoj deci.
Godine 1918. odlazi u Tulon, u Francusku, u kome radi kao lekarka tulonskog invalidskog odreda. Tu je doživela porodičnu tragediju, smrt mlađa kćeri Dušica.
Godinu dana nako smrti mlađa ćerka, 19. jula 1919. godine u svojstvu pratioca invalidskog odreda, vratila se u Beograd, u kome je do 1922. godine radila u Prvoj armijskaoj bolnici, sve dok se nije opredelila za rad u privatnoj ordinaciji, u kojoj je lečila bolesnike sve do 1949. godine.
Umrla je u Beogradu 1954. godine, gde je i sahranjena na Novom groblju. Vest o Marijinoj smrti, najstarijoj ženi srpskom lekaru, te 1954. godine objavile su sve dnevne novine u Srbiji.
Priznanja[uredi | uredi izvor]
Marija je nosilac sledećih odlikovanja:
- Albanske spomenica.
- Ordena Sv. Save, Trećeg stepena
- Ordena Crvenog krsta.
- Krsta milosrđa.
- Ratne spomenice 1914—18.
U Pančevu je 2002. godine jedna ulica ponela naziv po njoj.[6]
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
Neki od Marijinih stručnih radova:
- Domaćica kao pomoćnica lekaru .
- Mati ili dojkinja.
- Šta ćemo sa miderima.
- Otkud našem ženskinju misli o nerađanju.
- Koliko ima istine u Prilogu godišnjem izveštaju Društva beogradskih žena lekara.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Heroina u belom U: Veliki rat: Priča o ženama „Pravoslavlje“ broj 1185-1186 – 01-15. avgust 2016. g.
- ^ Spasović B., Ivana. „Doktorka Marija Prita”. www.rastko.rs. Pristupljeno 1. 11. 2017.
- ^ Spasović Ivana B., Dr Marija Vučetić-Prita, prva žena lekar u Južnoj Ugarskoj, druga u srpskom narodu, u: Godišnjak grada Beograda, knj. 61/62 (2014/2015 [št. 2016]), str. 91–106.
- ^ Vera Gavrilović, Žene lekari u ratovima 1876–1945. Beograd 1976: 244.
- ^ Dragiša Đorđević, Istorija pančevačke medicine do 1944. godine, Pančevo, 2004.
- ^ „Ulica dr Marije Prite”. Ulice Pančeva. Pristupljeno 21. 7. 2021.