Metino brdo
Metino brdo | |
|---|---|
 Pogled sa Metinog brda na ceo Kragujevac | |
| Administrativni podaci | |
| Grad | Kragujevac |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 59′ 52″ S; 20° 55′ 27″ I / 43.9976438° S; 20.9242924° I |
  Metino brdo Metino brdo na karti Kragujevca | |
Metino brdo je brdo iznad Kragujevca visine 250 metara, krajnji ogranak planine Crni vrh koja se prostire između Kragujevca i Jagodine. Od centra grada udaljeno je nešto više od dva kilometra. Sa brda se pruža panoramski pogled na grad, ali je poznato i po istorijskim događajima koji su se na njemu desili. U spomen na njih na Metinom brdu podignuti su Spomenik Radoju Raki Ljutovcu i Spomenik „Talac”.[1]
Do Metinog brda voze autobusi gradskog prevoza na linijama 2, 3 i 26.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Na Metinom brdu desilo se nekoliko istorijski značajnih događaja:
Vučićeva buna[uredi | uredi izvor]
Tokom Vučićeve bune, 1842. godine, na ovom brdu bila stacionirana vojska Tome Vučića Perišića, koja je sa tog položaja dejstvovala na snage kneza Mihaila Obrenovića.[3]
Prvi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Srpski artiljerac Radoje Raka Ljutovac je sa Metinog brda, 30. septembra 1915. godine, oborio neprijateljski avion marke Ferman. Ljutovac je avion pogodio već prvim hicem, iz starog, modifikovanog turskog topa marke krupa M1903, zarobljenog 1912. godine. Ovo se smatra ne samo prvim obaranjem aviona iznad Srbije, već i prvim obaranjem jednog aviona iz topa. Za ovaj podvig odlikovan je Karađorđevom zvezdom sa mačevima i vanredno unapređen je u čin kaplara. Ljutovac se danas slavi kao rodonačelnik srpske protivvazdušne odbrane,[4] a dan kad je oborio avion uzet je za Dan roda Artiljerijsko-raketnih jedinica za protivvazduhoplovna dejstva Vojske Srbije.[1] Na mestu odakle je pucao podignut spomenik.[3]
Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]
Početkom 1941. godine fašisti su na Metinom brdu podigli logor za rodoljube i antifašiste koji je tada bio jedini na teritoriji Šumadije i Pomoravlja. Iz ovog logora zarobljenici su odvođeni u nemačke logore Mathauzen i Aušvic), logor u Smederevskoj Palancia a oni „nepopravljivi“ odvođeni su na gubilište.[5] Logor Metino brdo je malo prepoznat u novijoj istoriji, a kroz njega je prošlo više od 4000 logoraša – Srba, Jevreja i Roma, antifašista, rodoljuba, skojevaca i komunista, od kojih je streljano njih preko 600.
U rano jutro 2. marta 1942. godine iz ovog logora je na strelište izvedeno 68 rodoljuba iz svih mesta Šumadije. Jedan od talaca, skojevac i komunista Dragan Banić iz Natalinaca kod Topole stao je pred streljački vod i ovim herojskim činom spasio je 8 drugova koji su preživeli streljanje.[6] Toga dana na Metinom brdu streljano je preko 100 ljudi,[7] a u periodu od 2. do 21. marta njih 276.[8] U spomen na streljane logoraše na Metinom brdu podignut je spomenik „Talac”.[3]
Spomenici na Metinom brdu[uredi | uredi izvor]
Spomenik Radoju Raki Ljutovcu[uredi | uredi izvor]
U znak sećanja na obaranje neprijateljskog aviona u Prvom svetskom ratu Vojska Jugoslavije i Grad Kragujevac su 1996. godine podigli spomenik, koji predstavlja mali protivpešadijski top iz Prvog svetskog rata na masivnom, pravougaonom betonskom postamentu. Na široj strani postamenta, na bronzanoj ploči u reljefu je naslikan lik slavnog artiljerca Radoja Ljutovca, sa propratnim tekstom.[9]
Spomenik „Talac”[uredi | uredi izvor]
Spomenik „Talac” podignut je 1987. godine, a delo je vajara Dragana Panića. Na postamentu dominira velika, bela skulptura čoveka kome su na leđima konopcem vezane ruke, što simbolizuju bezizlaznu situaciju i stradanje logoraša.[9]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „BRDO IZNAD KRAGUJEVCA SA KOGA JE ISPISANA ISTORIJA RATOVANJA Umeće srpskog vojnika protiv nadmoćnijeg neprijatelja | Lepote Srbije”. LepoteSrbije. Pristupljeno 2024-05-02.
- ^ „Kako doći do Metino brdo u Kragujevac pomoću Autobus?”. moovitapp.com (na jeziku: srpski). 2024-04-17. Pristupljeno 2024-05-02.
- ^ a b v „Metino brdo”. Visit Sumadija i pomoravlje. Pristupljeno 2024-05-02.
- ^ „Na današnji dan – Artiljerac Radoje Ljutovac: Zaslužan za prvo obaranje aviona u istoriji ratovanja Srpski memorijal”. Srpski memorijal - RT Balkan. 30. 9. 2023. Pristupljeno 2024-05-02.
- ^ „Metino brdo: SPOMENIK OPET SJAJI”. SUBNOR Srbije. 1. 3. 2017. Pristupljeno 3. 5. 2024.
- ^ „Sećanje na streljane na Metinom brdu”. Vesti.rs. Pristupljeno 2024-05-04.
- ^ „Metino brdo-Kragujevac: SEĆANjE NA SLOBODARE”. SUBNOR Srbije. 2. 3. 2022. Pristupljeno 3. 5. 2024.
- ^ Soković, Saša (11. 4. 2021). „Talac svog vremena”. KRAGUJEVAČKE NOVINE. Pristupljeno 2024-05-02.
- ^ a b Dzenopoljac, Kristina. „Spomenici”. GTO Kragujevac. Pristupljeno 2024-05-02.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Nikolic, Filip (2024-03-21). „Zavrni rukave #11: Očistimo Metino brdo”. Glas Šumadije. Pristupljeno 2024-05-02.
- V. G. (2023-03-02). „Obeleženo stradanje antifašista na Metinom brdu u Kragujevcu - Društvo - Dnevni list Danas”. Danas.rs. Pristupljeno 2024-05-02.
- Stamenić, Saša (2023-07-25). „Restauriran spomenik na Metinom brdu”. RTK. Pristupljeno 2024-05-02.