Mozak životinja i njegova podela
Mozak je deo centralnog nervnog sistema[1] i smešten je u lobanjskoj šupljini.Predstavlja kranijalni produžetak kičmene moždine. Za razliku od kičmene moždine u mozgu je siva moždana masa postavljena površinski i gradi koru mozga, a bela moždana masa je smeštena u unutrašnjosti. Razlika između sive i bele mase je ta što se siva masa sastoji od više ćelijskih tela , a malo mijelinizovanih aksona dok bela masa ima manje ćelijskih tela, a više dugačkih mijelinizovanih aksona.
Podela mozga[uredi | uredi izvor]
Mozak se može podeliti na tri dela:
- zadnji mozak (Rombencephalon)
- srednji mozak (Mesencephalon)
- prednji mozak (Prosencephalon)
Delovi zadnjeg mozga su:
- mali mozak (Cerebelum)
- produžena moždina (Medulla oblongata)
- moždani most (Pons)
Ova tri dela međusobno zatvaraju jedan prostor koji se zove četvrta moždana komora. Ona je povezana sa centralnim kanalom kičmene moždine.
Mali mozak[uredi | uredi izvor]
Mali mozak je postavljen dorzalno, njegova spoljašnja površina je dosta naborana i izgrađena od sive moždane mase, u unutrašnjosti se nalazi bela moždana masa koja je karakterističnog izgleda, razgranata je i zove se drvo života. Ventralno se nalaze produžena moždina i moždani most koji zajedno grade moždano stablo.
Produžena moždina[uredi | uredi izvor]
Produžena moždina je prednji nastavak kičmene moždine od nje sa leve i desne strane polaze osmi, deveti, deseti, jedanaesti i dvanaesti moždani nerv. Ovi nervi inervišu mišiće jezika, ždrela, grkljana, a izuzetak je deseti koji se zove vagus/lutalica. Između produžene moždine i srednjeg mozga se nalazi moždani most[2], od njega polaze četvrti, peti i šesti moždani nerv. To su nervi koji inervišu mišiće lica.
Srednji mozak[uredi | uredi izvor]
Srednji mozak na leđima turskog sedla ima dva dela:
- moždani kraci
- četvorno telo
Glavna šupljina srednjeg mozga je Silvijusov moždani kanal, on spaja četvrtu sa trećom moždanom komorom.
Prednji mozak[uredi | uredi izvor]
Grade ga dva dela:
- međumozak
- veliki mozak
Međumozak[uredi | uredi izvor]
Nalazi se ventralno od velikog mozga, njegova centralna šupnjina je treća moždana komora. Međumozgu pripadaju: talamus, hipotalamus, 2 žlezde hipofiza i epifiza. Od njega počinje drugi par nerava vidni nerv. Srednji mozak i njegovi delovi igraju glavnu ulogu u regulisanju rada endokrinih žlezda. Hipofiza je najveća žlezda mozga, smeštena je u udubljenju turskog sedla[3], luči hormon rasta.
Veliki mozak (Telencephalon)[uredi | uredi izvor]
Građen je u obliku dve polovine i zovu se hemisfere-leva i desna koje su uzdužno razdvojene. Na dnu te usekline, leva i desna hemisfera su spojene slojem bele moždane mase.
Površna hemisfera se zove moždana kora, izgrađena je od sive moždane mase i jako je naborana, tu su prisutne brojne brazde i moždane vijuge. Prilikom rođenja površina velikog mozga je glatka, ali sa razvićem i učenjem broj brazda se povećava (kokoške nemaju brazde). U unutrašnjosti svake hemisfere je po jedna šupljina i to su leva i desna bočna komra. Ove dve komore nisu međusobno povezane, ali je svaka od njih povezana sa trećom moždanom komorom međumozga. U svim ovim šupljinama nalazi se cerebrospinalna tečnost, ona ima ulogu da prima proizvode metabolizma, učestvuje u razvoju mozga[4]. Preko limfnog sistema se pročišćava-drenira.
Velikom mozgu pripada dodatni deo to je mirisni mozak, on je u obliku dva zadebljanja koja se nalaze na prednjoj strani velikog mozga. Ta zadebljanja se zovu mirisne kvržice, od njih polaze mirisni konci koji prolaze kroz otvore sitaste kosti i završavaju u sluzokoži nosne šupljine.
Delovi centralnog nervnog sistema mozak i kičmena moždina spolja su obavijena sa tri moždane opne. One su vezivno tkivne građe i međusobno razdvojene prostorima koje ispunjava cerebrspinalna tečnost. Idući od spoljašnjosti ka unutrašnjosti njihov redosled je sledeći. Spolja se nalazi tvrda moždanica, ona je najdeblja i bez krvnih sudova prelazi preko svih žlebova i ne zavlači se među usekline i brazde. Ispod nje se nalazi paučinasta moždanica, ona je nešto više snabdevena krvnim sudovima i zavlači se samo u velike usekline i brazde.
Treća moždanica je meka bogata je krvnim kapilarima, naleže direktno na površinu mozga i kičmene moždine i zavlači se u sve moždane brazde i vijuge. Sa baze mozga polazi 12 pari moždanih nerava, oni inervišu delove glave i lica.
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Branislav Berić - Anatomski atlas domaćih životinja lokomotorni aparat i organologija (http://www.bibliotekajanko.rs/?p=1405)
- Ćurčić, B: Razviće životinja, Naučna knjiga, Begrad, 1990.
- Vitorović Duško i Lozanče Olivera: Praktikum za vežbe iz anatomije domaćih životinja, Beograd-Zemun, 2002.