Mučenici tbiliski

Mučenici tbiliski
Most u starom Tbilisiju, po predanju mesto stradanja Tbiliskih mučenika
Lični podaci
Datum smrti	9 mart 1226.
Mesto smrti	Tbilisi,
Svetovni podaci
Kanonizacija	od strane Gruzijska pravoslavna crkva
Praznik	13 novembar (31 oktobar)

Sto hiljada mučenika tbiliski i sve Gruzije su svetitelji Gruzijske pravoslavne crkve koji su pogubljeni jer se nisu odrekli hrišćanstva nakon porobljavanja glavnog grada Gruzije, Tbilisija, od strane Horezmijskog sultana Džalal al-Dina 1226.godine. Savremeni dokazi koji procenjuju broj umrlih nisu sačuvani. Prvu ocenu dala je anonimna gruzijska „Hronika veka“, napisana sto godina posle događaja, u 14. veku. Autor hronike je pisao o oko 100 hiljada ljudi koji su umrli. Gruzijska crkva ih obeležava 13. novembra (31. oktobra po julijanskom kalendaru).

Istorijske činjenice i hagiografija

Prvi sukob Džalal al-Dina sa gruzijskim kraljevstvom dogodio se 1225. godine, kada je njegova vojska nanela težak poraz Gruzijcima kod Garnija, čime je okončan srednjovekovni procvat Gruzije. Sledeće godine, Džalal al-Din je napredovao do Tbilisija, primoravajući gruzijsku kraljicu Rusudan i njen dvor da pobegnu. Gruzijske trupe koje su preostale da brane prestonicu pružile su žestok otpor, ali su Džalal al-dinove snage na kraju provalile u grad uz pomoć lokalnih muslimana 9. marta 1226. godine.

Prema Minorskom i Bojlu, hrišćansko stanovništvo je poklano. An-Nasavi, sekretar Džalal al-Dina, napisao je, ne precizirajući broj mrtvih: „grad je zauzet. Mačevi su imali potpunu kontrolu nad svojim stanovnicima. <…> u njemu (Tiflisu) pobijeni su svi Gruzijci i Jermeni koji su tamo bili”. Kirakos Gandžakeci (1203-1271) je pisao: „otišao je u Tiflis... zauzeo grad, istrebio mnoge ljude, naterao još više ljudi da se odreknu hrišćanstva i poklone lažnom i netačnom učenju muslimana. Posle ovoga, mnogi su, iz straha od smrti, zamenili istinu lažima; drugi su smelo birali smrt nad bednim životom i nasledivši mučeničku slavu“.

Sto godina nakon masakra, jedan gruzijski hroničar je opisao zločine osvajača, koji su bebe čupali iz grudi njihovih majki i razbijali im glave: „kosa i krv, glave i odsečeni delovi tela, creva gažena i zgažena konjima – sve je bilo pomešano.”

Prema gruzijskom izvoru, Džalal al-Din je srušio kupolu hrama Sioni i zamenio je tronom za sebe. Arhiepiskop Zakarija Mačitadze je tvrdio da su po naređenju sultana ikone Hrista i Bogorodice iznete iz hrama i postavljene na most preko reke Mtkvari kako bi naterali hrišćane da na njih zgaze. Oni koji su odbili da skrnave ikone i počine otpadništvo i prihvate islam bili su posečeni. Međutim, srednjovekovni hroničar je naslikao drugačiju sliku: „podigao je ruku na Sion da bi uništio njegovu kupolu, planirajući da na njegovo mesto postavi svoje podlo sedište, pričvrstivši (za kupolu) visoku i prostranu platformu za uzdizanje. I na to je dodao da je naredio da se slike Gospoda našeg Isusa Hrista i Presvete Bogorodice, koje su bile vlasništvo Siona, donesu i stave na tu platformu licem nagore. I silom je naterao sve pobeđene – muževe i žene – da pogaze svete slike i odbace veru, a onima koji su odbili naredio da im odseku glave.” Odnosno, da bi sultan seo na tron umesto kupole hrama, izgrađena je visoka platforma. Ikone su postavljene licem nagore na platformu. Nema naznaka gde tačno leže te slike koje su hrišćani Tbilisija bili primorani da gaze. Prema autorovoj pretpostavci, „njihov broj je nesaglediv u izobilju, jer mi se čini da je broj dostigao sto hiljada ubijenih“.

M. Sabinin je naveo da je oko 10 hiljada mučenika - predatih vojnika utvrđenja. Srednjovekovni gruzijski hroničar navodi broj ubijenih kao teret. Prvi deo ovog broja je teret, znači „deset“. Drugi deo, teret. ათნი ბევრნი - bevrni, na savremenom gruzijskom znači „mnogo“. Verovatno potiče od staropersijskog baivar/n, što znači „deset hiljada“, i ima sada zastarelo značenje „deset hiljada“.