Osječka udarna brigada
| Osječka udarna brigada | |
|---|---|
 Borci 4. bataljona Osječke brigade, Slavonija 1944. godine | |
| Postojanje | 1. mart 1944 – maj 1945. |
| Formacija | 4 bataljona |
| Jačina | 1. avgust 1944: 1052 vojnika i oficira 1. decembar 1944: 1717 vojnika i oficira |
| Deo | Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije |
| Angažovanje | |
| Komandanti | |
| Komandant | Milan Joka |
| Politički komesar | Stevo Veštica |
Osječka udarna brigada NOVJ formirana je 1. marta 1944. godine od prvog bataljona bivšeg protivčetničkog bataljona 6. korpusa, drugog bataljona izdvojenog iz Diljskog NOP odreda i trećeg bataljona sastavljenog od boraca iz Požeškog NOP odreda. Četvrti bataljon je formiran 20. avgusta 1944. od novopridošlih boraca. Nakon fomiranja uključena je u sastav 12. udarne divizije odnosno 6. korpusa NOVJ.
Prvi komandant Osječke brigade bio je Milan Joka, kasniije proglašen za narodnog heroja.[1]
U maju 1944. u sastavu brigade formirana je Ruska četa, a od avgusta bataljon, sastavljen od državljana Sovjetskog Saveza. Neko je vreme u sastavu brigade delovala i Nemačka četa „Ernst Telman”, čiji je broj prema izveštaju štaba 6. slavonskog korpusa od 10. avgusta 1944. brojao 50 ljudi.
Ratni put brigade
[uredi | uredi izvor]Sovjetski borci brigade u više navrata su bili pohvaljeni zbog isticanja u bitkama u dokumentima 12. slavonske divizije i 6. korpusa NOVJ-a. U izveštaju štaba korpusa, upućenog 13. juna 1944. Glavnom štabu Narodnooslobodilačke vojske i partizanskih odreda Hrvatske, zabeleženo je da je cela „Ruska četa, koja je svojim protivnapadima na neprijatelja najviše pridonela izlasku iz okruženja jedinica Osječke brigade”, a koja je 29. maja 1944. upala u neprijateljsku zasedu na području između sela Čaglin i Stari Mikanovci.
Brigada je tokom septembra i oktobra u sastavu operacija 6. slavonskog i 10. zagrebačkog korpusa učestvovala u borbama za širenje oslobođene teritorije oko Virovitice. Tako je 4. i 5. oktobra zajedno sa 12. slavonskom brigadom oslobodila Viroviticu, a 12. oktobra Đurđevac. Od 13. do 17. oktobra učestvovala je u pokušaju oslobođenja Koprivnice. Dana 13. novembra oslobodila je Piškorevce, što je bila njena najveća pobeda tokom rata. Od 17. do 24. novembra učestvovala je u borbama NOVJ za Našice.
Tokom formiranja Sremskog fronta u prvoj polovini decembra 1944, brigada se sukobljavala s nadolazećim nemačkim jedinicama. Kada je Vermaht pokrenuo ofanzivu na Virovitički mostobran januara 1945, Osječka brigada je učestvovala u odbrani Đurđenovca i Našica. Padom mostobrana u februaru, brigada se s ostalim jedinicama NOVJ prebacila na mađarsku stranu, u Barč. Nakon ofanzive Vermahta na mađarsku stranu u sklopu Operacije Vukodlak, brigada je prebačena u Baranju, gde je u martu 1945. učestvovala u bici za Bolman.
Nakon proboja Sremskog fronta, Osječka brigada je 12. aprila forsirala Dravu kod Sarvaša, dok je narednog dana njen 4. bataljon zajedno sa 7. brigadom i 36. divizijom oslobodio Josipovac, nastavivši prema Osijeku. Za to su vreme u noći sa 13. na 14. april, 1. i 3. bataljon Osječke brigade ušli prvi u Osijek, a za njima oko 5 ujutro Sedma i 12. vojvođanska brigada. U oslobođenom Osijeku, brigada je ostala do 22. aprila, u rezervi 3. armije JA, kada je prebačena u sastav 12. slavonske divizije i uključena u završne operacije za oslobođenje Jugoslavije. Svoj ratni put, Osječka brigada je završila u Dravogradu 15. maja 1945. godine, opkoljavanjem ostataka ustaško-domobranskih snaga.
Nacionalni sastav brigade
[uredi | uredi izvor]
Prema podacima stožera 12. slavonske divizije, od 1. jula 1944. u Osječkoj brigadi bilo je 939 ljudi, i to: Srbi 417, Hrvati 338, državljani SSSR-a 102, Nemci 29, Česi i Slovaci 13, Poljaci 11, Mađari 7, Italijani 6, Slovenci 5, Ukrajinci 5, Jevreji 3, Muslimani 3.
Prema podacima 1. avgusta 1944. godine u Osječkoj brigadi bilo je 1052 borca, i to: Srbi 442, Hrvati 352, državljani SSSR-a 147, Nemci 50, Italijani 18, Česi i Slovaci — 14, Poljaci 9, Ukrajinci 7, Muslimani 4, Slovenci 4, Mađari 3, Jevreji 2.
Prema podacima štaba divizije 1. decembra 1944. godine, u Osječkoj udarnoj brigadi bilo je 1717 boraca, i to: Hrvati 826, Srbi 362, državljani SSSR-a 258, Italijani 157, Ukrajinci 36, Muslimani 23, Česi i Slovaci 22, Mađari 13, Nemci 7, Poljaci 7, Slovenci 4, Jevreji 1, Crnogorci 1.
Spomenik brigadi
[uredi | uredi izvor]Godine 1979. godine u selu Slobodna Vlast kraj Levanjske Varoši svečano je bio otvoren spomenik Osječkoj udarnoj brigadi. Spomenik je uništen početkom 1990-ih.
Komandni sastav
[uredi | uredi izvor]
Komandanti:[2]
- Milivoj Babac - Obilić (poginuo 13. 11. 1944. u selu Piškorevcima)
- Milan Bobić (poginuo 21. 2. 1945. u Baranji, nesretnim slučajem)
- Đoko Čanaglić (umro 1981)
- Milan Joka
- Franjo Šljivarić
Politički komesari:
- Marijan Grozaj (umro posle rata)
- Antun Malić - Broco
- Stevo Vještica (poginuo maja 1944. na Dilju)
Načelnici štaba:
- Milan Bobić
- Juraj Davila (poginuo 14. 12. 1944. u selu Široko Polje)
- Mile Glavaš
- Jovica Prodanović
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Stana Nidžović Džakula (4. 5. 2016). „Generali Banije” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 1. 8. 2024.
- ^ Osječka udarna brigada, 203. str.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- „Osječka udarna brigada”. znaci.org. Biblioteka Znaci. Pristupljeno 3. 8. 2024.
- O čem ne govorilosь v svodkah [sost.: I. N. Kulikov, Ю. A. Plotnikov, B. L. Saharov]. — Moskva: Gospolitizdat, 1962 — S. 142—151.
- Nikola Anić, Sekula Joksimović, Mirko Gutić. Narodno oslobodilačka vojska Jugoslavije. Pregled Razvoja Oružanih Snaga Narodnooslobodilačkog pokreta 1941—1945. — Beograd: Vojnoistorijski institut, 1982.
