Paja Putnik
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Paja Putnik | |
|---|---|
 Paja Putnik, ilustracija iz velikog islustrovanog kalendara „Orao“ (1877). | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1828. |
| Mesto rođenja | Novo Selo, Austrijsko carstvo |
| Datum smrti | 2. april 1900. (71/72 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
| Vojna karijera | |
| Služba | Kneževina i Kraljevina Srbija |
| Čin | potpukovnik |
Paja Putnik (Novo Selo, 28. jul 1828 — Beograd, 2. april 1900.[a]) je bio srpski potpukovnik.
Biografija[uredi | uredi izvor]
| „ | Putnika hvale kao vrlo oduševljena srpskoga patriotu, koji vrline svojih sunarodnika katkad i precenjuje. | ” |
—M. Đ. Milićević, Dodatak pomeniku, str. 137 | ||
Rodio se u banatskom Novom Selu u leto 1828. godine, gde mu je onda otac Mihail radio kao srpski narodni učitelj. Osnovnu školu pohađao je u Opovu, gde mu je otac prešao da bude paroh.[1] Nemačku osnovnu školu je završio u Pančevu a gimnaziju u Karlovcima. Maturirao je u Karlovcima o Sv. Iliji 1846. godine. Filozofiju je slušao u Segedinu (prvu godinu) i Pešti (drugu godinu). Za vreme martovski revolucionarnih događaja u Pešti demonstrirali su i Srbi. Barjak je iz "Tekelijanuma" poneo i vratio ga, idući po gradu na čelu povorke Srba upravo Paja Putnik, mladi filozof.[2] Godine 1848. godine napušta školovanje i pridružuje se srpskom pokretu u Vojvodini.
Sa svojim drugovima đacima učestvovao je maja 1848. godine na Majskoj skupštini u Karlovcima. Priključio se zatim srpskoj narodnoj vojsci u Sremu i od ađutanta zaslugama postao narodni poručnik. Učestvovao u ratnim okršajima protiv Mađara kod Ečke, Tomaševca, Novog Sela, Pančeva, Melenaca, Starog Bečeja, Heđeša, Uzdina i dva puta kod Novog Bečeja. U bici protiv Mađara kod Jarkovca[3], gde se istakao velikim junaštvom i hrabrošću. Bio je odlikovan. Primljen je 1849. godine u austrijsku vojsku kao podporučnik II klase. Napredovao je i 1854. godine dobija čin poručnika I klase, a 24. juna 1859. godine postaje poručnik. Kao carski oficir otišao je 1859. godine s vojskom u Italiju, gde se hrabro borio kod Melenjana i Solferina, i dobio kapetanski čin. Premešten je 1863. godine u Prvu Ličku graničarsku regimentu. Nakon toga daje ostavku i penzionisan je 1865. godine. Bio je neko vreme kapetan grada Pančeva, pa je onda prešao u Srbiju.
U Srbiji[uredi | uredi izvor]
Tu je uzeo učešća u sva tri rata koja je Srbija vodila u poslednje tri decenije 19. veka. Ušao je 20. aprila 1876. godine u sastav srpske vojske sa činom pešadijskog kapetana I klase. Pridodat je srpskim rezervnim četama u Šapcu. Zatim je 19. juna postavljen za komandanta Druge polubrigade drinskih dobrovoljaca. Za vreme prvog srpsko-turskog rata 23. juna 1876. godine major Vlajković i kapetan Paja Putnik oslobodili su Bijeljinu, pa se po naredbi povukli u Srbiju.[4] Godine 1877. bio je komandant Užičke brigade i komandant centra Javorskog kora. Nakon uspešnih borbi sa Turcima unapređen je u čin majora, pa podpukovnika.[5] Aprila 1881. godine Putnik je sa mesta komandanta Užičke okr. vojske prešao na mesto komandanta Pirotske okr. vojske. Najduže je bio stacioniran sa službom u okr. komandi u Valjevu.
Tokom karijere u Srbiji imao je problema sa pretpostavljenim starešinama. Aktivirao se pred rat sa Bugarskom u kojem je i učestvovao. Kralj Milan je 28. maja 1888. godine na predlog ministra vojnog stavio Paju "u stanje nedejstva".[6] Po disciplinskoj kazni ostao je neraspoređen sledeću godinu dana. Zbog zasluga na bojnom polju dobio je čin pešadijskog podpukovnika srpske vojske. Penzionisan je Paja ("prešao stanje pokoja") u tom činu 8. juna 1889. godine.[7] To nije bilo dovoljno Putniku, koji se obratio Narodnoj skupštini Kraljevine Srbije. U molbi od novembra 1890. godine tražio je da mu se u penzijski staž uzmu i godine službe odslužene u graničarskoj vojsci.[8]
Paja Putnik je bio posvećen vojnoj književnosti, i objavio nekoliko naslova, između 1874-1895. godine. Objavio je knjigu "Misli o vojenoj organizaciji Srbije" 1875. godine u Pančevu.[9] Opisao je "Boj na Međašima" 1900. godine.
Nije se ženio, niti je ostavio poroda, bio je veliki osobenjak. Porodica iz Banata ga je žalila jer je u Srbiji "loše prošao". Sin vojvode Stevana Knićanina - Andra bio je ađutant Pajin, a zbog neslaganja je napisao više pamfleta protiv svog nadređenog.[10] U starosti je Paja postao nepristupačan budući ogorčen; leto je provodio usamljen po srpskim banjama i kafanama. Po srodniku (po babi) Milošu Crnjanskom, kada bi mu se neko obratio, umeo je da kaže: Je li gospodin Srbin? Onda nemamo šta da razgovaramo.
Preminuo je 1900. godine u Beogradu na Cveti, u vojnoj bolnici.[11] Godine 1902. skupljani su u Beogradu, preko Franca Štibnera gostioničara prilozi za podizanje spomenika Paji Putniku u Beogradu.[12] Veruje se da je ostavio dosta svojih beležaka u rukopisu[13], a nešto od toga je i štampao u pojedinim književnim listovima.
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Svi datumi navedeni u članku su po julijanskom kalendaru.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Školski list", Sombor 30. april 1900. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1892. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1. maj 1888. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1880. godine
- ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1936.
- ^ "Službeni vojni list", Beograd 31. maj 1888. godine
- ^ "Službeni vojni list", Beograd 17. jun 1889. godine
- ^ "Narodna skupština", Beograd 25. novembar 1890. godine
- ^ "Otadžbina", Beograd 1875. godine
- ^ Miloš Crnjanski: "Itaka i komentari", Beograd 1959. godine
- ^ "Školski list", Sombor 1900. godine
- ^ "Male novine", Beograd 30. septembar 1902. godine
- ^ "Srpski književni glasnik", Beograd 1901. godine
Literatura[uredi | uredi izvor]
- M. Đ. Milićević, Dodatak pomeniku od 1888. Znameniti ljudi u srpskog naroda koji su preminuli do kraja 1900. g., Beograd 1901, 137-38
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
