Periodoncijum
A: zub
B: desni (gingiva)
C: alveolarna kost
D: periodoncijum
Periodoncijum (lat. periodontium) je specijalizovano vezivno tkivo koje okružuje koren zuba i pričvršćuje ga za fascikularnu kost. Prostor između kosti i zuba se naziva periodontalni prostor (lat. spatium periodontale) i njegova širina iznosi 0,18-0,20 mm. Vremenom se ovaj prostor smanjuje.[1] U njemu se nalaze ćelije, krvni i limfni sudovi, nervi i Šarpejeva vlakna.
Šarpejeva vlakna su neelastična, talasasta, kolagena vlakna (tip I i tip III) koja su razapeta između zuba i alveole i koja ograničavaju pokrete zuba u fiziološkim granicama. Ona su grupisana u snopove i poređana tako da se suprotstavljaju silama pritiska, vuče i torzije. Prema pravcu vlakna se dele na horizontalna, kosa i radijalna,[2] a postoji i podela na gingivalnu i alveolarnu grupu. U gornjem delu alveole pravac pružanja kolagenih vlakana je horizontalan, a idući prema vrhu korena postaje sve više kos. Ovakav raspored čini da veza između zuba i alveole bude istovremeno čvrsta i elastična, tako da u toku žvakanja ne može doći do oštećenja okolnih tkiva.[3]
U periodoncijumu, između Šarpejevih vlakana, se nalazi amorfni intercelularni matriks koga sačinjavaju mukopolisaharidi i razne vrste ćelija: osteoblasti, cementoblasti, fibroblasti, ćelije imunskog sistema, retke zaostale epitelne ćelije Hertvigove košuljice (Malasezova epitelna ostrvca) itd.[4]
Uloga periodoncijuma je da fiksira zub za kost vilice, da amortizuje dejstvo sila oslobođenih tokom žvakanja i govora, da spreči veće pomeranje zuba u alveoli ("elastična kočnica") i potencijalno oštećenje okolnih struktura,[5] a on deluje i na formiranje i resorpciju koštanog tkiva.[6] Zubi čoveka i drugih sisara ipak nisu čvrsto srasli sa alveolama i mogu umereno da se pomeraju, što takođe doprinosi amortizaciji.[7] U toku tih pokreta Šarpejeva vlakna se zatežu i opuštaju u zavisnosti od pravca delovanja sile. Ovo je veza tipa gomofoze.[8]
Dentin zuba sa cementim omotačem i alveolarna kost sa periodoncijumom čini potporni sistem, nazvan parodoncijum. Oboljenje ovog sistema poznato pod imenom paradentoza dovodi do slabljenja ove dentoosealne veze i posledičnog ispadanja zuba i drugih problema.[3]
Uloge pripojnog sistema[uredi | uredi izvor]
Fiziološke uloge pripojnog sistema su:
- potporna (preko njega se ostaruje biološka i mehanička veza zuba sa alveolom),
- formativna (koju obavljaju ćelije osteoblasti, fibroblasti i cementoblasti omogućavajući visok reparatorni potencijal potpornih struktura),
- nutritivna (koju obavljaju arterijski krvni sudovi),
- neurosenzorna, i
- zaštitna uloga (jer prihvata i amortizuje različite sile koje deluju na zub).
Oboljenja[uredi | uredi izvor]
Parodontopatije su bolesti potpornog aparata zuba i mogu biti: zapaljenjske (parodontitis), atrofične (parodontoza) i mešovite.
One mogu nastati kao posledica opštih poremećaja u organizmu (avitaminoza, hormonalni poremećaji, alergije, trovanje teškim metalima) ili kao posledica lokalnih nadražaja (zubni kamenac, plak, unilateralno žvakanje, škripanje zubima, poremećaj okluzije, dentalne anomalije i dr).[2]
Početna faza bolesti se naziva gingivitis (upala desni). Odlikuje se bolom, crvenilom, otokom i eventualnim krvarenjem.[9] To je relativno često oboljenje, prisutno kod više od 80% humane populacije, ali nije naročito opasno. Ukoliko se ne leči, bolest može da se proširi i na okolne koštane strukture i ligament zuba. Nakon toga, u poodmakloj fazi javljaju se razgradnja kosti, gnojne upale, neprijatan zadah, rasklimavanje zuba itd.
U terapiji parodontopatije vrši se uklanjanje uzroka iritacije, saniranje zuba, ponekad protetsko i ortopedsko zbrinjavanje i održavanje oralne higijene.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. Page 256. ISBN 978-0-8151-2952-3.
- ^ a b Olga Janković, Verica Vunjak: Morfologija zuba, VII izdanje ("Zavod za udžbenike i nastavna sredstva“ Beograd). 2001. ISBN 978-86-17-08912-0.
- ^ a b Z. Anđelković, Lj. Somer, M. Perović, V. Avramović, Lj. Milenkova, N. Kostovska, A. Petrović: „Histološka građa organa“ ("Bonafides“ Niš 2001). ISBN 978-86-7434-003-5.
- ^ Cate, A.R. Ten. Oral Histology: development, structure, and function. 5th ed. 1998. Page 260. ISBN 978-0-8151-2952-3.
- ^ Dušan Trpinac: Histologija za studente farmacije, IV izdanje ("Kuća štampe“ Beograd, 2000)
- ^ Ross, Michael H., Gordon I. Kaye, and Wojciech Pawlina, 2003. Histology: a text and atlas. 4th edition. Page 453. ISBN 978-0-683-30242-4.
- ^ Prof. dr Vjekoslav Duančić: „Osnove histologije čovjeka“ VIII izdanje ("Medicinska knjiga“ Beograd-Zagreb 1983)
- ^ Željko Martinović: Osnovi dentalne morfologije, II izdanje ("Službeni glasnik“ Beograd). 2000. ISBN 978-86-7549-175-0.
- ^ Periodontal disease Arhivirano 2006-03-20 na sajtu Archive.today, Pristupljeno 5. 8. 2007.
