Polibije

Stela Polibija

Polibije (grč. Πολύβιος; oko 203 — 118. p. n. e.) je bio grčki istoričar. Njegovo najpoznatije delo su Istorije, koje pokrivaju period između 264. i 146. godine pre n. e. Smatra se naslednikom Tukidida i pretečom istorijskog istraživanja u današnjem smislu, pre svega zbog svog sistematičnog traganja za uzrocima istorijskih događaja i procesa.

Polibije je glavni izvor za ranu rimsku istoriju tj. za istoriju Rimske Republike nakon osvajanja Italije. Posebno je značajan kao izvor za istoriju Punskih ratova jer je pisao najbliže tim događajima od nama sačuvanih izvora, a o trećem Punskom ratu svedoči kao direktni posmatrač. Glavni razlog njegove upoznatosti sa rimskom istorijom je taj što je proveo je 16 godina u Rimu kao zarobljenik pošto je prethodno bio jedan od vođa protivrimskog Ahajskog saveza u Grčkoj. U Rimu je postao učitelj i prijatelj mladog Scipiona Emilijana, prijateljstvo sa njim mu je pomoglo da posmatra izbliza najbitnije događaje Rimske Republike. Tamo je takođe imao prilike da posmatra izbliza organizaciju i funkcionisanje Rimske države i njemu pripada slava da je prvi izvršio njenu političku analizu.

Međutim, osnovne ideje od kojih je on pošao nisu izvorno njegove već uglavnom ideje Platona i Aristotela. Prva je ideja o postojanju pravilnih i izopačenih oblika vlada. Druga je o cikličnom smenjivanju ovih oblika shodno izvesnoj zakonitosti. Treća je ideja o tome da je najbolja mešovita vlada.

Polibije usvaja Aristotelovu klasifikaciju oblika države, po kojoj ima šest oblika, tri pravilna i tri izopačena: monarhija, aristokratija i demokratija i tiranija, oligarhija i ohlokratija (izopačen oblik demokratije). Polibije je posebnu pažnju posvetio utvrđivanju zakonitosti u smenjivanju ovih oblika.

Prema Polibiju, prvi oblik vlade jeste vladavina jednog, zasnovana na sili kao posledica slabosti masa usled poplava i drugih nesreća. Sa razvojem društva pojavljuje se ideja pravde i samodržac počinje da vlada na osnovu pravde i pristanka masa, a ne na osnovu sile — time je ostvarena monarhija. Ali postupno kraj prestaje da poštuje pravdu i pretvara se u tiranina. Otporom protiv njega rukovode najbolji ljudi koji zavode aristokratiju. Ova se međutim kvarenjem pretvara u oligarhiju, a ova, opet, izaziva revolt masa i demokratiju. Kad narod postane sa svoje strane tiranin, onda je to ohlokratija. Ovaj oblik opet izaziva vladu jednog novog despota, koja se zasniva na sili i ciklus počinje ispočetka.

Po njemu, ako se želi postići stabilna vlada, mora se uspostaviti mešovit oblik države, koji su preporučivali Platon i Aristotel. Polibije mešovitu vladu shvata bukvalno, za razliku od pomenutih, dakle kao mešavinu ravnopravnih elemenata raznih oblika. Pritom je razvio i jednu vrstu teorije o podeli i ravnoteži vlasti. U njegovoj vladi su pomešana tri oblika — monarhija, aristokratija i demokratija. Konzuli u njoj predstavljaju monarhiju, Senat aristokratiju a Skupština demokratiju i oni se međusobno ograničavaju i kontrolišu. Polibije je prethodnik Monteskjea.

Polibiju se pripisuje i metod šifrovanja poruka uz pomoć „Polibijevog kvadrata“, u kojem se slova raspoređuju sleva nadesno i odozgo nadole u sistemu od 5 h 5 kvadrata koji su iznad i sa leve strane označeni sa po 5 brojeva. Na osnovu brojnih šifara i ukrštanja kolone i reda dobijaju se pojedinačna slova šifrovane poruke.

Literatura

• Đurić, Miloš (1972). Istorija helenske književnosti (2. dopunjeno izd.). Beograd: Zavod za udžbenike i nastavna sredstva. str. 692.