Prevodi Biblije na ukrajinski jezik

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sveto Pismo u prevodu Pantelejmona Kuliša, objavljeno 1903

Prevodi Biblije na ukrajinski jezik su prevodi biblijskih tekstova sa drugih jezika na ukrajinski jezik od strane raznih crkvenoslužitelja, filologa i pisaca u različitim fazama ukrajinske istorije.

Istorijski aspekti[uredi | uredi izvor]

Jevanđelja su bili prvi biblijski tekstovi koji su prevedeni na ukrajinski jezik. Smatra se da je prvi prevod, Peresopnicko jevanđelje (1556-1561), napravio arhimandrit Grigorij u volinskim manastirima po narudžbini kneginje Anastasije Zaslavske. Na današnje vreme, ta knjiga predstavlja ukrajinski nacionalni simbol, na kome, pri stupanju na dužnost, predsednici Ukrajine polažu zakletvu. Iako ukrajinski naučnici jezik te knjige smatraju staroukrajinskim, u pogovoru samog tog Jevanđelja on se naziva „mova ruskaja”[1].

Inauguracija predsednika Ukrajine Volodimira Zelenskog pored Peresopnjickog jevanđelja, 2019

U kasnije doba se datiraju Jevanđelja: Tjapinsko (1570-1580), Žitomirsko (1571), Negalevsko (1581), Litkivsko (1595) i dr. Pomenuti prevodi su rađeni na osnovu luteranskih tekstova Novog zaveta od Seklucijana (1533), Simona Budnog (1570) i drugih. Pojedine odlomke preveo je Joanikij Galjatovski (1688)[2]. Krehovski apostol je anonimni autorski prevod sa katoličke Brestovske Biblije (posle 1563) na tadašnji govorni ukrajinski jezik sa odlikama severnog i delimično jugozapadnog dijalekta[3].

Prevodi pojedinih delova i odlomaka Biblije na narodni ukrajinski jezik vršeni su u prvoj polovini 19. veka. 1842. godine sveštenik Markijan Šaškevič je preveo Jevanđelje po Jovanu i nekoliko poglavlja Jevanđelja po Mateju. Kasnije, 1860-ih, delove Biblije je na ukrajinski preveo Filip Moračevski (Novi zavet i Psaltir). Četiri jevanđelja iz ovog prevoda priredila je posebna komisija Ruske pravoslavne crkve i objavljena su tek 1906-1911. u Moskvi. Pored delimičnih prevoda Biblije Moračevskog i Šaškeviča, delimične prevode Biblije na ukrajinski su uradili i objavili Jaroslav Levicki (1921), Mihail Kravčuk (1937), Teodosij Galuščinski (1946) i drugi.

Kompletan prevod Biblije na ukrajinski sa originalnih jezika započeo je 1860. godine pisac Pantelejmon Kuliš, zajedno sa naučnikom Ivanom Puljujem (potonji je zaslužan za prevod Psaltira). Stari zavet su preveli sa hebrejskog, a Novi zavet - prema grčkom tekstu Novum Testamentum Graece, Coloniae Agrippinae 1866, typis W.Hassel. Nakon uništenja u požaru njihovog prvog prevoda Biblije, nastavili su sa prevodilačkim radom i do Kulišove smrti, 1897. godine, skoro da su u potpunosti završili prevod cele Biblije. U vreme Kulišove smrti 1897. ostali su neprevedeni samo mali odlomci Starog zaveta, čiji je prevod posle Kulišove smrti pomogao pisac Ivan Nečuj Levicki. Preveo je Knjigu o Ruti, Prvu i drugu knjigu dnevnika, Knjigu Jezdrinu, Knjigu Nemijinu, Knjigu o Jestiri i Knjigu proroka Danila. Prevod je objavljen januara 1903. u Londonu.

Sveto Pismo u prevodu Ivana Ogijenka, 1962

Drugi potpuni prevod Biblije na ukrajinski sa originalnih jezika načinio je ukrajinski pravoslavni mitropolit Ilarion (Ivan Ogijenko). U početnom izdanju preveo je 4 jevanđelja dok je živeo u Galiciji (1922-1926), u gradovima Viniki i Lavovu. Stari zavet je preveden sa hebrejskog teksta Biblia Hebraica, a Novi zavet je preveden sa grčkog teksta Novum Testamentum Graece, koji je priredio Ebergard Nestle. Kompletan prevod Biblije završen je u leto 1940. Prevod je objavljen juna 1962. u Londonu.

Treći potpuni prevod Biblije na ukrajinski sa originalnih jezika uradio je ukrajinski grkokatolički sveštenik Ivan Homenko. Objavljen je 1963. godine u Rimu. Ovaj prevod je Rimokatolika crkva prihvatila za zvanični katolički bogoslužbeni prevod na ukrajinskom jeziku.

Četvrti potpuni prevod Biblije na ukrajinski sa originalnih jezika sačinio je ukrajinski grkokatolički sveštenik Rafail Turkonjak. Objavljen je 2020. godine u Kijevu.

Peti potpuni prevod Biblije na ukrajinski sa originalnih jezika uradio je evangelistički profesor biblistike Valerij Gromov. Prevod je objavljen 2020. godine kao dvojezično ukrajinsko-rusko izdanje sa originalnih jezika.[4]

Osim toga, postoji još 5 kompletnih prevoda Biblije na ukrajinski, koji nisu urađeni sa originalnih jezika.

Ukupno, do 2020. godine, urađeno je 10 kompletnih[5] prevoda Biblije na ukrajinski: 5 sa ​​originalnih jezika i 5 sa neoriginalnih jezika.

Spisak kompletnih prevoda[uredi | uredi izvor]

Do 2020. godine nastalo je 10 kompletnih[5] (koji uključuju i Stari i Novi zavet) prevoda Biblije na ukrajinski jezik. To su:

5 prevoda sa originalnih jezika
  • prevod Pantelejmona Kuliša sa hebrejskog (Stari zavet) i sa grčkog (Novi zavet), prvi put objavljen u Londonu 1903.
  • prevod Ivana Ogijenka sa hebrejskog (Stari zavet) i sa grčkog (Novi zavet), prvi put objavljen u Londonu 1962.
  • prevod Ivana Homenka sa hebrejskog i aramejskog (Stari zavet) i sa grčkog (Novi zavet), prvi put štampan u Rimu 1963.
  • prevod Rafaila Turkonjaka sa hebrejskog (Stari zavet) i grčkog (Novi zavet), prvi put objavljen u Kijevu 2020.
  • prevod Valerija Gromova, objavljen 2020.
5 prevoda koji nisu sa originalnih jezika
  • prevod mitropolita Filareta Denisenka sa ruskog sinodalnog prevoda Ruske pravoslavne crkve, prvi put štampan delimično 1988. godine (Novi zavet) u Kijevu, a u celini 2004. godine (Stari i Novi zavet) u Kijevu
  • prevod Rafaila Turkonjaka sa crkvenoslovenskog prevoda[6], prvi put objavljen 2006. u Lavovu
  • prevod Rafaila Turkonjaka sa grčkog originala (Novi zavet) i grčkog prevoda sedamdesetorice (Stari zavet), prvi put objavljen 2011. u Kijevu
  • prevod pentakostalnog pastora Aleksandra Gižija sa ruskog sinodalnog prevoda Ruske pravoslavne crkve, štampan 2013. godine u Kijevu
  • prevod Jehovinih svedoka sa engleskog[7], prvi put štampan na ukrajinskom delimično 2005. (Novi zavet) i u potpunosti (Stari i Novi zavet) 2014. godine, u Njujorku

Broj knjiga u različitim prevodima[uredi | uredi izvor]

U različitim prevodima na ukrajinski je različit broj knjiga zbog upotrebe različitih biblijskih kanona, koje je primenio jedan ili drugi prevodilac tokom rada. Stoga, Biblija koju su preveli Pantelejmon Kuliš, Ivan Ogijenko, Aleksandar Giži i prevod „Novi svet” odgovara kanonu protestantskih crkava, tj. 66 knjiga. Biblija u prevodu Ivana Homenka odgovara kanonu Rimokatoličke crkve, tj. 73 knjige. Biblija u prevodu Filareta odgovara kanonu Pravoslavne Crkve, tj. 77 knjiga. Biblija u prevodu Rafaila Turkonjaka takođe odgovara kanonu Pravoslavne crkve, ali je Poslanica Jeremijina, prema katoličkoj tradiciji, spojena sa Knjigom proroka Varuha, zbog čega je ukupan broj knjiga manji za jednu, tj. prevod ima 76 knjiga.

Prevodi u izradi[uredi | uredi izvor]

Nekoliko prevodilaca trenutno radi na novim prevodima Biblije na ukrajinski. Konkretno, poznato je da protestantski sveštenik Konstantin Bud Gusaim, iz Crkve adventista sedmog dana, od 2013. godine priprema svoj ukrajinski prevod Biblije.[8]

Pored toga, nekoliko prevodilaca trenutno radi na novim pesničkim prevodima Biblije na ukrajinskom. Konkretno, od 2006. godine teolog Valerij Zavalko prevodi Bibliju u stihovni prepev na ukrajinskom.[9]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Peresopnickoe Evangelie: šedevr mirovoй kulьturы”. web.archive.org (na jeziku: ruski). Gruppa kompaniй ADEF. 29. 9. 2016. Arhivirano iz originala 29. 09. 2016. g. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  2. ^ Bіlokіnь, Sergій Іvanovič (2003). „Bіblії perekladi ukraїnsьkoю movoю”. resource.history.org.ua (na jeziku: ukrajinski). Kiїv: Іnstitut іstorії Ukraїni. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  3. ^ Grinčišin, D. G. (2000). „Krehіvsьkiй apostol”. litopys.org.ua (na jeziku: ukrajinski). Ukraїnsьka mova: Enciklopedія. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  4. ^ „Prezentaciя”. Bibliя - Večnoe Evangelie (na jeziku: ruski). 2020. Pristupljeno 23. 9. 2022. 
  5. ^ a b Termin „kompletni prevod Biblije” je prilično uslovljen, jer iako svi kompletni ukrajinski prevodi uključuju 27 knjiga Novog zaveta, broj knjiga u Starom zavetu varira od 39 do 50, zbog razlika u tumačenju kanoničnosti pojedinih knjiga Starog zaveta u različirim hrišćanskim konfesijama.
  6. ^ Prevod je rađen sa „Ostroške Biblije”.
  7. ^ Pri prevodu su konsultovana i kritička izdanja na grčkom i jevrejskom jeziku.
  8. ^ „Diяkon-adventist perekladaє Єvangelіє dostupnoю ukraїnsьkoю movoю”. www.religion.in.ua (na jeziku: ukrajinski). Portal «Relіgія v Ukraїnі». 13. 1. 2016. Pristupljeno 18. 9. 2022. 
  9. ^ Burій, Valerій Mihaйlovič. „BibleUA”. bible.valeryz.com.ua (na jeziku: ukrajinski). Zvenigorodka. Pristupljeno 18. 9. 2022. 

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Преводи_Библије_на_украјински_језик&oldid=26981185”