Preodac
Preodac | |
|---|---|
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija BiH |
| Opština | Bosansko Grahovo |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  39 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 44° 12′ 36″ S; 16° 34′ 48″ I / 44.2100° S; 16.5800° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Preodac Preodac na karti Bosne i Hercegovine | |
Preodac je naseljeno mjesto u Bosni i Hercegovini, u opštini Bosansko Grahovo, koje administrativno pripada Federaciji Bosne i Hercegovine. Prema popisu stanovništva iz 1991. u naselju je živjelo 195 stanovnika.
Ovde se nalazi Momčilova kula.
Geografija[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Preodac je selo u opštini Bosansko Grahovo, Kanton 10, Federacija BiH, zapadni dio Bosne i Hercegovine.
Preodac je smješten u kotlini koja se proteže sjeverozapadno u odnosu na samo podnožje Šator planine. Sa sjeverozapadne strane ograničavaju ga krajnji obronci planine Jadovnik.
Po Jovanu Cvijiću u pitanju je Bilo — široko zaravnjen planinski lanac ograničen kraškim poljima dinarskog pružanja — Glamočkim, Grahovskim i Livanjskim poljem. Sa ovog planinskog Bila diže se greben sa oštrim vrhom i golim, strmim stranama, piramidalnog oblika po čemu je čitava planina dobila ime.
Sa vrha Velikog Šatora pruža se pogled na okolne planine zapadne Bosne: na sjeveru Jadovnik, Klekovača, Lunjevača, Srnetica, na zapadu vijenac Dinare, Vitorog i Cincar. Za lijepog vremena na jugozapadu može se vidjeti i Jadransko more.
Na planini Šator nalazi se i prekrasno gorsko oko Šatorsko jezero, ledničkog porijekla, koje čitavoj planini i okruženju daje poseban pečat. U samom selu nalazi se i vještačko jezero izgrađeno početkom 1980-ih na Šatorskom i potoku Paradžikovac, kod livadskog dijela zvanog Kubotovina. Ovo jezero je nekada bilo lijepo i pristupačno, izuzetno pogodno za ribolov potočne pastrmke i klena, a sada usljed neodržavanja se zabarilo i obraslo drvenastom vegetacijom.
Preocu su neposredno susjedna sela: Veliko Tičevo, Malo Tičevo, Podić, Crni vrh, Rore, Popovići, Nuglašica, Peulje, Marinkovci. Preodac je zbog velike nadmorske visine tipično planinsko mjesto, čiju klimu karakterišu duge i oštre zime sa visokim snjegovima, i kraća ostala godišnja doba. Ova činjenica uticala je i na raspored poslova i radova, vrste kultura koje su se uzgajale, životinja koje su se držale (u ovim krajevima se za stoku kolokvijalno govorilo "blago"), arhitekturu i način građenja kuća i pomoćnih objekata (osnovni materijali su kamen i drvo) i na kraju i prirodu i karakterne osobine samog stanovništva. Zemlja nije previše plodna i ne omogućava intenzivnu poljoprivredu, najčešće su to livade i pašnjaci (koji daju izvanredno sijeno kao preduslov za kvalitetnu ishranu i ispašu stoke).
Karekterišu ga pitome livadske oblasti ispresjecane mnogobrojnim planinskim potočićima koji izviru iz više od 360 vrela po kojima je Preodac nadaleko čuven. U kišnim proljetnim i jesenjim periodima osim ovih 360 vrela i izvora koji su aktivni tokom cijele godine, ukažu se još nebrojeni mali i veliki izvori. Tada cijelo selo zna biti skoro pa neprohodno od velike vode. Zato se pretpostavlja da i samo ime Preodac dolazi od — prevoditi, prelaziti preko vode.
Središnje livadske oblasti uokvirene su padinama Šator planine obraslim bogatom crnogoričnom vegetacijom smrče, jele i bora. Takođe na padinima planine je i bogata bjelogorična populacija bukve, hrasta, lipe, breze... U samom selu, vodeni tokovi su obrasli vrbom, rakitama, topolama i sličnom vegetacijom.
Cijela okolna oblast koja se graniči sa Preocom je kraškog tipa. Krečnjačke stijene koje karakterišu cijelu oblast Dinarida i ovdje su zastupljene ali na neobično lijep način. Procesi erozije su na više mjesta izraženi, te su interventnim pošumljavanjem poslije Drugog svjetskog rata relativno obuzdani.
U samom dnu Šator planine, na lokaciji zvanoj Pošator, nalazi se izvor zvani Brzica. Iz ovog izvora, zajedno sa potocima sa lokacije zaseoka Gorice (istočni dio sela) i potocima iz zapadnog dijela sela formira se rijeka Unac (u podnožju Momčilove kule, na početku kanjona zvanog Sklop), koja dalje teče na sjever prema Drvaru (i selima Podić, Brda, Prekaja, Mokronoge), do svog ušća u rijeku Unu kod mjesta Martin Brod u samoj blizini manastira Rmanj.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Preodac je na popisu stanovništva 1961. u FNRJ imao status samostalne opštine sa 3.716 stanovnika.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Nacionalnost[1] | 1991. | 1981. | 1971. | 1961. |
| Srbi | 194 | 311 | 518 | 743 |
| Jugosloveni | 1 | 10 | 15 | |
| Hrvati | 4 | 1 | ||
| ostali i nepoznato | 1 | |||
| Ukupno | 195 | 322 | 522 | 759 |
| Demografija[1] | ||
|---|---|---|
| Godina | Stanovnika | |
| 1961. | 759 | |
| 1971. | 522 | |
| 1981. | 322 | |
| 1991. | 195 | |
Opština Preodac[uredi | uredi izvor]
Preodac je na popisu stanovništva 1961. u FNRJ imao status samostalne opštine sa 3.716 stanovnika. Opština Preodac je obuhvatala naselja: Brda, Malo Tičevo, Motike, Podić, Poljice, Preodac, Rore, Šajinovac, Veliko Tičevo, Župa, Crnac, Crni Vrh.
| Nacionalnost[1] | 1961. |
| Srbi | 3.694 |
| Jugosloveni | 15 |
| Hrvati | 5 |
| ostali i nepoznato | 2 |
| Ukupno | 3.716 |
Reference[uredi | uredi izvor]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sajt sela Preodac (jezik: srpski)
- Tromeđa: Preodac Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016) (jezik: srpski)