Rajovići

Rajovići su srpsko bratstvo oformljeno u oblasti Raške u Srbiji (međusobno susedni zaseoci Barkovo, Žunjeviće, Šalinoviće, Trnje, Vojsaliće, Amziće i Žunsko Brdo, nekada (do otprilike II svetskog rata) poznati pod zajedničkim nazivom Rajoviće, dok se danas koristi naziv Žunjeviće (u širem smislu), kao i susedno selo Znuša), negde na prelazu između 17. i 18. veka. Relativno mali procenat članova bratstva danas nosi prezime Rajović i ima svest o zajedničkom poreklu, jer je koncept prezimena kod Srba u Osmanskom carstvu ustanovljen tek nakon što je oblast Raške oslobođena 1912. Do tada se prezime u današnjem smislu nije koristilo, već je svaki pojedinac nosio "prezime" po imenu oca. Tek na pitanje "od kojih si?" bi se dobio odgovor o široj porodici.

Porodična istorija je rekonstruisana na osnovu pisanih i usmenih izvora:

„Raška - antropogeografska istraživanja, II deo“, etnografski pregled oblasti Raške, sa podacima prikupljanim 1930-ih
Usmena tradicija zabeležena tokom jednog jedinog razgovora u Žunjeviću 1990. godine.
Usmena tradicija zabeležena tokom niza razgovora tokom 2010/2011. godine
Popis muškog stanovništva Nahije Ras iz 1851. godine, za sela Vojsaliće, Trnje i Šalinoviće.

U matici, selu Žunjeviću, nema porodica koje nose prezime Rajović. Umesto toga, postoji nekoliko prezimena koja su ustanovljena po imenima predaka koji su živeli u XIX veku. Selo ipak ima neformalni naziv Rajoviće, koji je sve manje u upotrebi. Među članovim bratstva čiji su se preci odselili iz Žunjevića krajem XIX veka, prezime Rajović se zadržalo u nekih 80% slučajeva. Razlog za ovo mogao bi biti sledeći: kada se pojedinačna porodica odseli u drugo mesto, nema potrebe da se u okviru porodice dalje vrši podela. Ali u Žunjeviću, postojala je potreba da se nekako izvrši podela među mnogim ljudima koji su potomci osobe koja je živela pre nekoliko vekova.

Ogromna većina članova bratstva deli istu slavu, Svetog Nikolu (19. decembar). Postoji samo jedan poznati slučaj kada je član bratstva ušao u porodicu svoje supruge, zadržao prezime Rajović ali usvojio slavu svoje tazbine. Članovi bratstva takođe obeležavaju preslavu, Prenos moštiju svetog Nikole (22. maj).

Poreklo

Prema usmenoj tradiciji, rodonačelnik Rajo je sa velikom porodičnom zadrugom (prema usmenoj tradiciji zabeleženoj 1990 sedamdeset, prema podacima iz 1930-ih stotinu članova) došao iz crnogorskog plemena Kuča. Prvo su se naselili u selu Sinaje kod Istoka (Metohija). Tu su ubrzo „pali na krv“ i prešli u selo Kneževiće južno od Novog Pazara, potom u susedno selo Komine, da bi se konačno skrasili u Žunjeviću, oko 15 kilometara južno od Novog Pazara, na južnim padinama brda Javor, koje se spuštaju prema reci Jošanici, pritoci Raške. Rodonačelnik Rajo je navodno „nameštio“ izvor koji se prema njemu dan-danas zove Rajovac. Selo je u to vreme bilo napušteno, što bi moglo da datira ovaj događaj naposredno posle Prve ili druge Velike seobe Srba (1690 odnosno 1737. godine).

Kao ilustracija veličine porodične zadruge koja se doselila, tradicija kazuje da je zajednička kuća imala sedmoro vrata, i da je ispred kuće na drvetu bilo obešeno zvono koje bi se koristilo za pozivanje ukućana na obrok.

Zadruga je po svoj prilici bila mnogobrojna, i sigurno da se brzo povećavala. U oblasti Raške zabeležena je narodna poslovica: „Sačuvaj me Bože Srbina Rajovića i Turčina Grbovića“. Nejasno je šta ovo znači, ili su u pitanju bili nezgodni ljudi, ili su pak bili složni vodeći računa o rođacima u vreme kada je oblast bila pod vlašću Turaka i bez vladavine zakona.

Usmena tradicija zabeležena 1990. u Žunjeviću kazuje da je Rajo imao dvojicu sinova nepoznatih imena, dok su ta dvojica sinova imali svaki po dvojicu sinova. Prvi Rajov sin imao je Pauna i Vesa, dok je drugi imao Mića i Iliju. Četiri podrgrupe Rajovića u Žunjeviću se po ovoj četvorici nazivaju Paunovići, Vesovići, Mićovići i Ilići. Ovo još nisu prezimena, jer svaka od ovih grupa dalje deli na po nekoliko prezimena. Prema popisu od 1851. godine, sve muške glave koje su popisane su sinovi ili unuci pomenute četiri osobe. Računajući unazad od tekuće generacije, dobija se da je rodonačelnik Rajo rođen oko 1720. godine. Ovo se ne poklapa sa podacima iz knjige „Raška - antropogeografska istraživanja, II deo“, gde se kao vreme naseljavanja navodi prelazak između XVII i XVIII veka.

Postoje nedoumice o tačnosti tradicija o doseljavanju. Da li bi osoba u dobu kada je još uvek sposobna da putuje (u pitanju je XVII ili XVIII vek) mogla da ima toliko mnogobrojnu porodicu? Postoji mogućnost da su originalni doseljenici bili u stvari grupa srodnika koji imaju zajedničkog pretka Raja koji je živeo i verovatno umro u Crnoj Gori. U plemenu Kuči u Crnoj Gori (selo Ubli) postoji zaselak Rajovići, ali ne i porodice sa tim prezimenom.

Da dalje zakomplikuje stvari, patrijarh Srpske Pravoslavne Crkve u periodu 1712-1726 bio je Mojsije Rajović, koji je prema izvorima bio iz oblasti Raške. Ništa bliže za sada nije poznato o njegovoj porodici. U narodnoj tradiciji zapamćen je i kao Mojsije Čurla. Ako je patrijarh Mojsije bio iz bratstva Rajovića (u tom slučaju verovatno Rajov sin ako je Rajović bio po ocu), to bi pomoglo da se preciznije datira vreme preseljenja bratstva iz Crne gore (pojedine knjige tvrde da je patrijarh Mojsije bio i rođen u oblasti Raške, što bi pomerilo datiranje doseljavanje više prema sredini XVII veka). Takođe, njegov nadimak bi mogao da obezbedi informaciju o daljem poreklu Rajovića, povezujući ih sa tajanstvenim Čurlama. Potrebno je naglasiti da se među današnjim Rajovićima ništa ne zna o vezi niti sa patrijarhom Mojsijem niti sa prezimenom Čurla.

Sve u svemu, u Žunjeviću danas postoje četiri podgrupe Rajovića, uz nekoliko izdanaka na drugim mestima koji potiču s' kraja XIX veka. Za sada, samo jedan izdanak bratstva se ne može povezati sa ostalim podgrupama.

Y-DNK Rajovića, koja se prenosi sa oca na sina, a koja je do sada kao potvrda predanja i srodstva određena za 10 muškaraca iz bratstva, je E-Y167794. Ova haplogrupa je posebna u smislu da nema bliža poklapanja ni sa jednom drugom porodicom... osim jedne (videti niže odeljak Sibnica). Osim te jedne, zajednički predak sa prvim "bliskim" porodicama živeo je pre više hiljada godina (Vasojevići, a još ranije zajednički predak sa Kučima).

Grananje

Paunovići

Paun je imao trojicu sinova

Ćirko (rođen oko 1800), od njega Ćirkovići u Žunjeviću
Filip (rođen oko 1790), koji je imao dvojicu sinova:
- Vučko (rođen oko 1830), od njega Vulovići u Žunjeviću
- Stevan (rođen oko 1835), bez poznatih potomaka
Josif, od njega Josivljevići u Žunjeviću

Vesovići

Veso (u popisu iz 1851. po svoj prilici pogrešno Vasilije) je imao četvoricu sinova

Stojan (rođen oko 1760) , koji je imao trojicu sinova
- Miloš (rođen oko 1830), od njega Miloševići u Znuši kod Novog Pazara
- Milosav (rođen oko 1830), od njega Milosavljevići u Tvrđenu kod Leposavića
- Stefan (rođen oko 1845), od njega Stefanovići u Gornjem Krnjinu kod Leposavića
Janićije (rođen oko 1815), koji je imao trojicu sinova
- Vukoman (rođen oko 1835), od njega Vukomanovići u Žunjeviću od kojih više nema muškog potomstva
- Panto (rođen oko 1840), od njega Pantovići u Žunjeviću od kojih više nema muškog potomstva
- Petar (rođen oko 1850), od njega Petrovići u Amziću
Jaćim (nije bio živ 1851), koji je imao dvojicu sinova
- Milutin (rođen oko 1830), od njega Milutinovići u Vojsaliću
- Komljen (rođen oko 1840), od njega Komljenovići u Trnju
Sekula (rođen oko 1810), koji je imao trojicu sinova
- Đorđe (rođen oko 1840), od njega Rajovići u Maloj Trnavi kod Novog Pazara
- Jovan (rođen oko 1845), od njega Jovanovići u Maloj Trnavi kod Novog Pazara
- Nedeljko (rođen oko 1845), od njega Sekulići u Kozniku kod Novog Pazara

Mićovići

Mićo je imao četvoricu sinova

Marinko (rođen oko 1800), koji je imao petoricu sinova:
- Slavko (rođen oko 1825), od njega Slavkovići u Trnju
- Janko (rođen oko 1835), od njega Rajovići u Kremiću (zaselak Dragodanj) kod Raške
- Nedeljko (rođen oko 1840), od njega Neškovići u Amziću i Marinkovići u Šalinoviću
- Radenko (rođen oko 1845), bez poznatih potomaka, bio je knez Žunjevića krajem 19. veka
- Dobrija (rođen posle 1851), sa malom decom nastradao tokom neke epidemije, bez potomaka
Milentije (rođen oko 1810), koji je imao dvojicu sinova
- Milovan (rođen oko 1840), od njega Rajovići u selu Donje Grgure kod Kuršumlije
- Josif (rođen posle 1851), od njega Milentijevići u Znuši kod Novog Pazara
Aksentije (rođen oko 1820, u popisu iz 1851 po svoj prilici pogrešno Ignjatije) , koji je imao trojicu sinova
- Blagoje (rođen oko 1845), od njega Rajovići u selu Gornjem Krnjinu kod Leposavića
- Nikola (rođen oko 1860), odselio se u Gornji Krnjin, jedini sin mu kao 18-godišnjak nastradao u I svetskom ratu
- Arsenije, od njega Rajovići u Barbatovcu kod Kuršumlije
Radosav (rođen oko 1830), od njega Radosavljevići u Šalinoviću i Žunjeviću, koji je imao četvoricu sinova
- Mina
- Vukajle
- Jovan
- ? (moguće Vuksan ili Ilija), imao sinove Andriju i Zariju

Ilići

Ilija je imao četvoricu sinova

Milenko (rođen oko 1805), koji je imao sina Novicu (rođen oko 1840) od koga su Novičići u Vojsaliću
Milan (rođen oko 1820), od koga su Milanovići u Šalinoviću
Ivan (rođen oko 1825, u popisu iz 1851. po svoj prilici pogrešno Jovan), od koga su Rajovići i Ivanovići u Konjuvi kod Kuršumlije
Miloje (rođen oko 1830), od njega Rajovići u Spancu kod Kuršumlije

Neklasifikovani i mogući ogranci

Rajovići u selu Kosuriću kod Novog Pazara (najdalji poznati predak zvao se Zdravko, rođen oko 1800, koji je imao sina Vukojicu (umro 1901)). Prema predanju zapisanom 2011, neki iz podgrupe Ilića odseljeni su u oblast gde se nalazi Kosuriće, što bi moglo da ovu granu smesti u tu podgrupu. Ovo nije potvrđeno od strane drugih izvora. Sa druge strane, u knjizi „Raška - antropogeografska istraživanja, II deo“ je zabeleženo da je ova grana imala bliske rođake u okolini Kuršumlije što bi mogao biti posredan dokaz, jer u tamošnjim selima Spance i Konjuva žive pripadnici podgrupe Ilića. Ili je možda u pitanju do sada nepoznata porodica koja nosi drugačije prezime (Zdravković, Vukojičić...). 1912. godine je u Kuršumliji izdata knjižica u kojoj je odštampana epska pesma "Boj na Merdaru" koju je sastavio "Đorđe V. Rajović Pazarac", o kome se ne zna ništa. Možda je V. od Vukojica?
Komljenovići u selu Radošiću u blizini Raške su doseljeni iz Žunjevića krajem 19. veka. Osim što imaju isto prezime kao jedno od prezimena u Žunjeviću koje pripada Vesovićima, ne zna se da li pripadaju Rajovićima. Predak koji se doselio zvao se Vuketa. DNK analiza bi trebalo da može da razreši situaciju.

Sibnica

Ranije je pomenuto da ipak postoji jedna porodica koja deli Y-DNK Rajovića. U pitanju je u stvari grupa porodica koja je u Sibnicu kod Blaca doseljena odmah posle 1878. godine iz Kaljina kod Leposavića. Sve ove porodice slave istu slavu kao Rajovići, ali nemaju ranije predanje o pripadnosti Rajovićima.

Najstariji poznati predak bio je

Sim(e)on, koji je imao četvoricu sinova:

Nikola, koji je imao trojicu sinova
- Stevan (rođen oko 1800), od koga su Nikolići
- Luka (rođen oko 1790), od koga su Lukovići
- Sava (rođen oko 1800), po svoj prilici bez potomstva
Đorđe, koji je imao četvoricu sinova:
- Lazar (rođen oko 1800), od koga su Lazovići
- Krsta (rođen oko 1810), od koga su Krstovići
- Jevtimije (rođen oko 1820), od koga su takođe Lazovići (potomci nose prezime po njegovom bratu)
- Andrija, bez poznatog potomstva, preminuo pre doseljenja u Sibnicu.
Sićo (nadimak), od koga su Sićovići, koji je imao dvojicu sinova:
- Pavle (rođen oko 1805)
- Despot (rođen oko 1820)
Kosta, od koga su Kostići, koji je imao tri sina
- Fipip rođen oko 1820)
- Dimitrije rođen oko 1825)
- Josif (rođen oko 1830)

Reference

Literatura

Petar Ž. Petrović, Raška - antropogeografska proučavanja, knjiga I, Beograd, 1984 (sa podacima prikupljanim 1930-ih)
Petar Ž. Petrović, Raška - antropogeografska istraživanja, knjiga II, Novi Pazar, 2010 (sa podacima prikupljanim 1930-ih)
Fikret Sebečevac, Selim Šaćirović, Naselja Novopazarskog kraja, Beograd, 1995
Blagoje Pavlović, Naselja i migracije stanovništva opštine Leposavić, Leposavić, 2003
Miljan Milošev Jokanović, Pleme Kuči - Etnička istorija, Podgorica, 2000
Jovan Erdeljanović, Pleme Kuči u Crnoj Gori, Srpski Etnografski Zbornik 8, Beograd, 1907
Radoslav D. Pavlović, Stanovništvo i naselja opštine Raška u funkciji privrednog razvoja, Beograd, 1995