Rimsko osvajanje Britanije
Rimsko osvajanje Britanije bio je postepen proces, započet 43. godine, kada je car Klaudije poslao četiri legije da pokore Britaniju.
Uzroci[uredi | uredi izvor]
Rimska država, okružena varvarima, morala je odbijati njihove napade sa svojih granica vojničkom silom. Najbolji način zaštite bio je pokoravanje graničnih oblasti. Primenjujući ovaj princip, Rimljani su svoje granice znatno proširili za nekoliko vekova i udaljili ih od svoje matične zemlje na Apeninskom poluostrvu. Međutim, pravi razlog osvajanja nije bio samo odbrana granica već težnja za novim teritorijama zbog njihovih prirodnih bogatstava, kao i zbog priliva robova iz pokorenih zemalja. Rim je bio najveća robovlasnička država sveta u kojoj su sve fizičke, pa i mnoge intelektualne poslove obavljali robovi.
Kada su se granice Rimskog carstva pomerile na zapad, do Atlantskog okeana, došao je red na Britaniju, da i ona poslane plen rimskog osvajanja. Za Rimljane, Britanija je bilo ostrvo na samom rubu poznatog sveta, pokriveno gustom šumom i obavijeno maglom; ali su takođe znali da se u dubini zemlje kriju nalazišta obojenih metala i gvožđa. Osim toga, Britanija je Rimljanima bila poznata i kao zemlja u kojoj se gaje žitarice. Rimljani su Britaniju cenili i kao mogući izvor robovske snage. Lepo razvijeni, plavokosi Kelti imali su visoku cenu na tržištu robova. Ipak, ovo ostrvo nije bilo dovoljno bogato da privuče rimske osvajače sve do pred početak naše ere, kada su se rimske legije, pod komandom proslavljenog vojskovođe Julija Cezara, prvi put iskrcale na njene obale.
Cezarovi pohodi na Britaniju[uredi | uredi izvor]
Povod[uredi | uredi izvor]
Razlozi Cezarovog pohoda na Britaniju su prilika da se domogne novih zarobljenika koje će prodati na pijaci i saznanje da Britanija poseduje rude bakra i kalaja. Osim toga, keltsko pleme Briti, sa juga ostrva, ometalo je njegovo ratovanje u Galiji. Šaljući im žito, Briti su pomagali srodna plemena u severnoj Galiji, koja su bila pod rimskom vlašću. Cezar je nameravao da pokori Britaniju i tako onemogući snabdevanje severne Galije.
Pohodi[uredi | uredi izvor]
Pošto je sakupio izvesne podatke od izvidnica koje je poslao da ispitaju britanske obale, Cezar se iskrcao na ostrvo sa vojskom 55. p. n. e. Stupivši na britansko tlo, Cezar se mogao uveriti da među domaćim plemenima postoji velika nesloga. Posle tri sedmice, Cezar se povukao preko Lamanša i svoj pohod na Britaniju produžio sledeće godine. Cezar se, sa vojskom od 25 000 legionara, iskrcao na južnoj strani ostrva i odatle krenuo prema sedištu zemlje. Ovde se sukobio sa vladarom najmoćnijeg plemena, Kasivelaunusom. Pošto je poveo sa sobom taoce i dobio obećanje da će Briti redovno plaćati danak, Cezar se vratio u Galiju. Nakon ovog pohoda, Cezar više nije odlazio u Britaniju.
Britanija između Cezarovih i Klaudijevih pohoda[uredi | uredi izvor]
Kao što je poznato, Cezar je 49. p. n. e. stupio u prestonicu sa svojim jedinicama i preuzeo vlast u samom Rimu. Pošto je promenio ustav, Cezar je vladao Rimom kao apsolutni gospodar, što je bio povod pristalica republike da ga ubiju u Senatu. Međutim, Cezarovi naslednici nastavili su da vladaju Imperijom kao carevi iz Julijevsko-klaudijevske dinastije. Jedan od pripadnika ove dinastije, imperator Klaudije, organizovao je novi pohod na Britaniju.
Celo jedno stoleće posle Cezarovog pohoda, Britanija je nastavila da živi starim životom. Nema podataka o tome da li je isplaćivan danak na koji se Kasivelaunus obavezao Cezaru. Pa ipak, veze između Rima i Britanije postajale su sve življe i romanizacija se vršila, iako zemlja još nije bila u sastavu Imperije. U južnoj Britaniji bilo je više trgovačkih kolonija u kojima se govorilo latinskim jezikom.
Klaudijev pohod[uredi | uredi izvor]
Godine 43, imperator Klaudije poslao je četiri legije, sa oko 50.000 ljudi, da pokore i posednu Britaniju. Pred ovolikom silom, domoroci se povlače u svoje močvarne šume, želeći da neprijatelja onemoguće prirodnim preprekama. Rimljani su se poslužili domaćim izdajnicima koji su ih poveli kroz močvaru. Na taj način je žestoki otpor Brita bio savladan. Kada je pobeda bila osigurana, sam Klaudije je lično došao i preuzeo komandu. Posle kratkog boravka na ostrvu, Klaudije se vraća u Rim, a legije ostaju na ostrvu. U Klaudijevim pohodima istakao se Vespazijan koji je predvodio jednu legiju i svojim osvajanjima prigrabio za sebe privilegije.
Zadugo su još Keltska plemena pružala otpor okupatorima, ali je njihov otpor bio neobjedinjen i osuđen na poraz. Plemenska vojska nije se mogla meriti sa savršeno disciplinovanim rimskim legijama. Među pobunama u Britaniji ističe se Budikina pobuna.
Budikin ustanak[uredi | uredi izvor]
Budikin narod, Iceni, bio je izložen bezobzirnoj pljački, a ona sama i njene kćeri pretrpele su tešku uvredu od strane Rimljana. Tada se ova žena stavila na čelo svog naroda i podigla ustanak 60. godine, u vreme vladavine cara Nerona. U ustanku su tri rimska grada teško stradala. Gnevni Briti pobili su mnogo ljudi, žena i dece u Kolčesteru, Verulanumu i Londonu. Ubijeno je oko 70.000 duša. Uskoro zatim je usledila rimska odmazda. Glavnina legija nalazila se tada u pohodu na druidski centar na ostrvu Anglsiju u Irskom moru. Odatle su legije usiljenim maršem stigle u jugoistočnu Englesku gde su se bez milosti obračunale sa pobunjenim Icenima. Godine 61, videvši da je bitka izgubljena, kraljica Budika je oduzela sebi život.
Dalja osvajanja[uredi | uredi izvor]
Posle gušenja Budikinog ustanka, Rimljani su se pozabavili osvajanjem novih oblasti na severu i zapadu ostrva, gde su se u planinama nalazila čvrsta uporišta ratobornih plemena. Međutim, ni ovi borbeni varvari nisu mogli odoleti rimskom nadiranju. Iako su bili brojniji od rimske vojske, u borbi su ipak podlegli pred rimskom vojnom silom. Rimljani su svoje pohode odlično pripremali. Jedinice koje su nastupale u neprijateljskom teritoriju utvrđivale su se gde god su se zaustavljale. Uz to se odmah pristupalo izgradnji puta koji je povezivao istureni deo vojske sa njenom glavninom.
Savršenstvo rimske organizacije može se shvatiti kada se uporedi sa kasnijim osvajanjima Anglosaksonaca i Normana. Rimljani su, na primer, pokorili planinsku pokrajinu Vels za svega 35 godina od iskrcavanja u Britaniju. Međutim, Anglosaksoncima uopšte nije pošlo za rukom da pokore Vels, a Normani koji su zavladali Engleskom posle njih, uspeli su da nametnu svoju vlast Velšanima tek nakon više od dve stotine godina posle svog dolaska u Britaniju.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Istorija Engleske, dr Ivanka Đuković (18—22)