Pređi na sadržaj

Rođendan

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Rođendan (album).
Rođendanska torta

Rođendan je naziv za dan na koji je jedna ljudska jedinka rođena. Uobičajeno je skoro kod svih kultura i u svim vremenskim periodima da se ovaj dan svečanije provede, a u zavisnosti od mogućnosti i proslavi, kao dan sećanja na rođenje čoveka. Obično se za rođendan pravi rođendanska torta ukrašena svećicama koje slavljenik gasi duvanjem. U odnosu na ovaj dan meri se starost osobe.

Pravne konvencije

[uredi | uredi izvor]

U većini pravnih sistema, osoba postaje odrasla osoba na određeni rođendan (obično između 12 i 21 godine), a dostizanje prekretnica specifičnih za uzrast daje određena prava i odgovornosti. U određenim godinama, neko može steći pravo da napusti redovno obrazovanje, postane podvrgnut vojnoj obavezi ili da se prijavi u vojsku,[1][2][3] da pristane na seksualni odnos, da se venča uz saglasnost roditelja, da stupi u brak bez saglasnosti roditelja, da glasa, da se kandiduje za izbornu funkciju, da legalno kupuje (ili konzumira) alkohol i duvanske proizvode, da kupuje srećke ili da dobije vozačku dozvolu. Punoletstvo je doba kada maloletnici prestaju da se po zakonu smatraju decom[4][5] i time prestaje zakonska kontrola i zakonske odgovornosti njihovih roditelja ili staratelja nad njima i za njih. Većina zemalja određuje starosno doba punoletstva na 18 godina, iako se to razlikuje u zavisnosti od nadležnosti.

Distribucija kroz godinu

[uredi | uredi izvor]
Interaktivna toplotna mapa odnosa nataliteta svakog dana u godini prema proseku u SAD, Engleskoj i Velsu
Rođendanska torta za 18. rođendan
Neki restorani stavljaju rođendansku sveću na desert po izboru rođendanskog kupca
Malo dete koje se sprema da ugasi sveću svog prvog rođendana – 1983

Rođendani su prilično ravnomerno raspoređeni tokom godine, sa nekim sezonskim efektima.[6][7]

U Sjedinjenim Državama, postoji tendencija da bude više porođaja u septembru i oktobru.[8] Ovo može biti zato što je devet meseci ranije bila sezona praznika (period ljudske gestacije je oko devet meseci), ili zato što se najduže noći u godini takođe dešavaju na severnoj hemisferi devet meseci ranije. Međutim, čini se da praznici imaju više uticaja na natalitet nego zima: Novi Zeland, zemlja na južnoj hemisferi, ima isti vrh u septembru i oktobru bez odgovarajućeg vrhunca u martu i aprilu.[9] Najređi rođendani obično padaju oko državnih praznika, kao što su Božić, Nova godina i praznici sa fiksnim datumom, kao što je 4. jul u SAD.

U Sjedinjenim Državama između 1973. i 1999. godine, 16. septembar je bio najčešći rođendan, a 25. decembar najređi rođendan (osim 29. februara, zbog prestupnih godina).[10] U 2011. godini, 5. i 6. oktobar su prijavljeni kao rođendani koji se najčešće javljaju.[11]

Na Novom Zelandu, najčešći rođendan je 29. septembar, a najređi rođendan je 25. decembar. Svih deset najčešćih rođendana spadaju u period od trinaest dana, između 22. septembra i 4. oktobra. Deset najređih rođendanskih dana su (osim 29. februara) 24–27. decembar, 1–2. januar, 6. februar, 22. mart, 1. april i 25. april. Ovo se zasniva na svom živorođenom decom registrovanom na Novom Zelandu između 1980. i 2017. godine.[9]

Pozitivne i negativne veze sa kulturološki značajnim datumima mogu uticati na natalitet. Jedna studija pokazuje smanjenje spontanih porođaja za 5,3% i smanjenje porođaja carskim rezom za 16,9% na Noć veštica, u poređenju sa datumima koji su se desili u roku od nedelju dana pre i nedelju dana posle oktobarskog praznika. Nasuprot tome, na Dan zaljubljenih dolazi do povećanja spontanih porođaja za 3,6%, a carskog reza za 12,1%.[12]

U Švedskoj je 9,3% stanovništva rođeno u martu i 7,3% u novembru, te bi ujednačena raspodela dala 8,3%.[13]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ „Ukraine removes last conscripts from war zone”. The Daily Star. Lebanon. Agence France-Presse. 2. 11. 2016. Arhivirano iz originala 22. 8. 2018. g. Pristupljeno 15. 12. 2016. 
  2. ^ „Military conscription to stop completely from 2018”. Focus Taiwan. Taipei, Taiwan: Central News Agency. 12. 12. 2016. Arhivirano iz originala 29. 08. 2018. g. Pristupljeno 17. 01. 2022. 
  3. ^ „Kazakh Military Draft To End By 2016”. Radio Free Europe/Radio Liberty. 9. 10. 2013. 
  4. ^ Senn, David R.; Weems, Richard A. (22. 1. 2013). Manual of Forensic Odontology (Fifth izd.). CRC Press. str. 212. ISBN 978-1-4398-5133-3. 
  5. ^ Cornick, Matthew S. (1995). Practical Guide to Family Law. Cengage Learning. str. 229. ISBN 978-0-314-04451-8. 
  6. ^ Murphy, Ron. „An Analysis of the Distribution of Birthdays in a Calendar Year”. Pristupljeno 2011-12-27. 
  7. ^ Mathers, C D; R S Harris (1983). „Seasonal Distribution of Births in Australia”. International Journal of Epidemiology. 12 (3): 326—331. PMID 6629621. doi:10.1093/ije/12.3.326. 
  8. ^ „Anybirthday.com Birthdate Search”. American Automated Systems. Arhivirano iz originala 20. 10. 2009. g. Pristupljeno 1. 10. 2009. 
  9. ^ a b „Most common birthday in New Zealand”. Statistics New Zealand. Pristupljeno 2. 10. 2018. 
  10. ^ „How Common Is Your Birthday?”. The New York Times. 2006-12-19. 
  11. ^ Christina Ng (2011-10-05) Oct. 5: America’s Most Common Birthday ABC News
  12. ^ Greenwood, Michael. (2011-10-10) Halloween, Valentine’s Day Found to Influence Birth Timing Arhivirano 2013-06-09 na sajtu Wayback Machine. Publichealth.yale.edu. Retrieved on 2013-01-01.
  13. ^ Swedish statistics board

Literatura

[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze

[uredi | uredi izvor]
Rođendan na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Рођендан&oldid=27916818”