Savića mehana
| Savića mehana | |
|---|---|
 Savića mehana | |
| Opšte informacije | |
| Mesto | Grocka |
| Opština | Grocka |
| Država |  Srbija |
| Vreme nastanka | sredinom 19. veka |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| beogradskonasledje | |
Savićeva mehana je najstarija i najpoznatija mehana u Gročanskoj čaršiji. Podignuta je krajem 18. veka.[1]
Gročanska čaršija je još 1966. godine proglašena za spomenik kulture – prostornu kulturno-istorijsku celinu.[2][3] Trinaest godina kasnije, 1979. godine, Gročanska čaršija utvrđena i za kulturno dobro od velikog značaja.[4] Pored rešenja o zaštiti Gročanske čaršije, u ovom periodu doneta su i rešenja kojima su zaštićeni i pojedinačni objekti na teritoriji varoši.[5] Savića mehana nalazi se u Čaršiji i zaštićena je u sklopu prostorne kulturno-istorijske celine.[6]
Izgled[uredi | uredi izvor]
Sazidana neposredno na reci Gročici, zgrada je služila i kao bedem da zaštiti Čaršiju od nabujalih voda ove rečice.
Čeoni deo zgrade razlikuje ovu mehanu od drugih u Čaršiji. U osnovi je građena kao izduženi pravougaonik od linje ulice po dubini parcele. Celom dužinom bočne fasade proteže se trem sa arkadama, koji je služio za komunikaciju. Iz trema se ulazilo u sobe za prenoćište, dok se u kafanu, koja se nalazila u prednjem delu zgrade, ulazilo direktno sa ulice.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Gročanske mehane su bile prostrane prostorije, premazane uljem ili popločane ciglom. U sređenijim i poznatijim mehanama stolovi su bili prekriveni šarenim stolnjacima. Svaka mehana je imala svoje stalne i privremene goste. Za vreme pazarnih dana mehane su bile pune trgovaca, kupaca i nakupaca sa strane. S večeri su navraćale rabadžije i razni goniči stoke -dželebdžije. Mehane su imale i svoj stambeni deo u kojima su živeli vlasnici sa svojim porodicama. Zbog toga su mehane bile otvorene od ranog jutra do kasne večeri i gosti su mogli biti usluženi u bilo koje doba dana.
Postoji predanje da je u Savićevu mehanu često navraćao Hajduk Veljko Petrović sa svojom ljubavnicom Čučuk Stanom, gde su se zabavljali i provodili.[7]
Iako je menjala vlasnike, zgrada je stalno imala funkciju kafane. Kao vlasnik najduže se zadržao izvesni Savić, po kome je i dobila ime.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Grocka : spomeničko nasleđe 1970, str. 20
- ^ Rešenje Zavoda br. 470/4 od 12. 5. 1966.
- ^ Dokumentacija Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda
- ^ Odluka, Službeni glasnik SRS, br. 14/79.
- ^ Živković 2011, str. 269-270
- ^ Atić 2018, str. 24
- ^ Lazarević 1999
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grocka : spomeničko nasleđe. Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. 1970.
- Lazarević, Milan (1999). Grocka i Gročani. Beograd: Biblioteka "Ilija Garašanin".
- Živković, Nada (2011). „Gročanske kuće - paradigma vremena” (PDF). Nasleđe: 267—279. Pristupljeno 1. 10. 2018.COBISS.SR 186737932
- Atić, Zorica (2018). Toplina varoškog doma Grocke : Gročanska čaršija i rančićeva kuća. Grocka: Centar za kulturu Grocka.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Nikolić, Zoran (11. 1. 2018). „Beogradske priče: Gročanska čaršija starija od Skadarlije”. Večernje novosti. Pristupljeno 15. 11. 2018.
