Sazvežđe

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Sazvežđe Orion jedno od najuočljivijih i poznatijih sazvežđa na nebu. Označene su imaginarne linije (zelena) koja povezuju zvezde i daju lik mitskog lovca Oriona, kao i granice ovog sazvežđa obeležene žutom linijom.

Sazvežđe ili konstelacija zvezda je deo zvezdanog neba u kojem grupa zvezda bliskih jedna drugoj zajedno obrazuju neki zamišljeni lik kad se međusobno spoje zamišljenim crtama.[1] Nebo se može gledati sa bilo koje tačke na Zemlji, gde se može videti hiljade svetlih tačkica. Te tačkice predstavljaju zvezde koje pripadaju našoj Galaksiji, Mlečnom putu.[1] U običnom govoru, sazvežđe predstavlja ono što astronomi nazivaju asterizam: grupu nebeskih tela, najčešće zvezda, koja izgledaju tako da obrazuju određeni lik na nebu ili su barem vidno povezana jedna za druge.[1]

U astronomiji, ipak, sazvežđe je jedan deo neba koji sadrži sva nebeska tela koja se u njemu nalaze.[1] Podela neba po sazvežđima ima istorijsku osnovu, ali su savremena sazvežđa tačno odvojena jednih od drugih poznatim granicama među njima.[1] Međunarodna astronomska unija je 1929. godine napravila spisak od 88 savremenih sazvežđa, sa tačno poznatim granicama tako da svaka tačka neba pripada samo jednom sazvežđu.[1] Veliki broj sazvežđa potiču još iz Mesopotamije i Stare Grčke, a uglavnom vuku imena iz grčke mitologije.

Sazvežđa se dele po godišnjim dobima kada se najbolje vide na prolećna sazvežđa, letnja sazvežđa, jesenja sazvežđa i zimska sazvežđa. [1] I postoje još dve posebne grupe sazvežđa, cirkumpolarna i anticirkumpolarna.[1] Cirkumpolarna su ona koja se vide uvek sa određene tačke na Zemlji, dok su anticirkumpolarna ona sazvežđa koja se nikad ne mogu videti sa određene tačke na planeti.

Nazivi sazvežđa[uredi | uredi izvor]

U astronomiji su prihvaćeni latinski (manjim delom i grčki) nazivi sazvežđa. Nekada se u okviru jednog sazvežđa nalazi neka grupica zvezda koja ima poseban naziv. Takvi skupovi unutar sazvežđa se nazivaju asterizmi. Npr. svima poznata Velika kola samo su asterizam sazvežđa Veliki medved. Da bi lakše pamtili i pronalazili sazvežđa.

Nebeske slike[uredi | uredi izvor]

Slike koje vidimo na nebu, predstavljaju zamišljene i stvarne ljude, životinje, morska stvorenja i alat umetnika i naučnika. Ne zna se ko je i kada tačno izmislio prve likove, ali skup od 48 sazvežđa je već bio u upotrebi 150.[2] god n.e. Prvi koji ih je naveo u svojoj knjizi “Almagest” je grčki geograf i astronom Ptolomej.[2] Među tih 48 sazvežđa su i likovi iz grčke mitologije, ostalih 40 obrazovano je kasnije i uz njih dolaze i veliki pronalasci kao što su teleskop i časovnik.[2]

Zodijak[uredi | uredi izvor]

Krug zodijaka

Skup sazvežđa poznat kao zodijak zahvata naročito ponajviše neba. On obrazuje pojas od 20°, sa ekliptikom koja prelazi kroz njegovu sredinu. Pruža se baš oko cele nebeske sfere.[3] Ako sa Zemlje gledamo na nebeski svod, mi vidimo Sunce, Mesec i sve ostale planete kako se kreću po nebu duž pozadine koju čini ovaj pojas zvezda.[3] Stari astronomi su imali 12 sazvežđa u tom pojasu, a danas ih ima 13.[3]

Mali medved
Veliki medved

Posmatranje sazvežđa[uredi | uredi izvor]

Sa jedne tačke na Zemlji ne možemo da vidimo svih 88 sazvežđa. Ljudi koji žive na severnoj polulopti vide one na severnoj hemisferi nebeskog svoda, ali i poneke sa južne polulopte, isto važi i za one koji žive na južnoj Zemljinoj polulopti.[3] Ali čak ni ove zvezde ne vide istovremeno.[3] Zemlja se obrne oko svoje ose jednom u toku dana i jednom godišnje obiđe oko Sunca, u unutrašnjosti nebeskog svoda. Ova kretanja izazivaju pojave, da nam se čini da se nebeski svod obrće u toku noći i da se deo vidljivog neba, koji može da se prati sa bilo kog mesta, menja u toku godine.[3]

Nebo na južnoj polulopti[uredi | uredi izvor]

Južni krst

Južni krst je najmanje od svih 88 sazvežđa, ali je svetlo i lako može da se nađe. Ono je pogodno da se od njega krene u istraživanje južnog neba.[3] Nalazi se u gustom zvezdanom pojasu Mlečnog puta.[3] Tu ima toliko puno zvezda da one, kada gledamo u disk naše Galaksije, čine reku mlečne svetlosti preko neba.

Nebo na severnoj polulopti[uredi | uredi izvor]

Čini nam se da se zvezde na severnom nebu okreću oko Severnjače (Polaris), sjajne zvezde skoro u samom središtu karte. Ona se nalazi u sazvežđu Mali medved (Ursa Minor) ili Mala kola, u blizini svog para Velikog medveda.[3] Sedam zvezda u donjem delu zadnjice Velikog medveda (Ursa Maior) se zovu još i Velika kola. To je jedan od polaznih obrazaca koji se najlakše nalazi i predstavlja dobar početak za snalaženje na severnom nebu.[3]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž Sazvežđe
  2. ^ a b v Spisak sazvežđa
  3. ^ a b v g d đ e ž z i Pogled ka zvezdanom nebu – Astronomija (Beograd, 2014) Milutin Tadić, Biblioteka atlasi znanja – Astronomija (Vuk Karadžić – Beograd. 1970)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Velika enciklopedija nauka (Zmaj, 2003)
  • Biblioteka atlasi znanja – Astronomija (Vuk Karadžić – Beograd. 1970)
  • Pogled ka zvezdanom nebu – Astronomija (Beograd, 2014) Milutin Tadić

Mitologija, istorija i arheoastronomija[uredi | uredi izvor]

Atlasi i nebeske karte[uredi | uredi izvor]

  • Becvar, Antonin. Atlas Coeli. Published as Atlas of the Heavens, Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A.; with coordinate grid transparency overlay.
  • Norton, Arthur Philip (1910). Ridpath, Ian., ur. Norton's Star Atlas and Reference Handbook. Pi Press. ISBN 978-0-13-145164-3. , hardcover.
  • National Geographic Society. (1957, 1970, 2001, 2007) The Heavens (1970), Cartographic Division of the National Geographic Society (NGS), Washington, D.C., U.S.A., two sided large map chart depicting the constellations of the heavens; as special supplement to the August 1970 issue of National Geographic. Forerunner map as A Map of The Heavens, as special supplement to the December 1957 issue. Current version 2001 (Tirion), with 2007 reprint.
  • Sinnott, Roger W. and Perryman, Michael A.C.. Millennium Star Atlas, Epoch 2000.0, Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A., and European Space Agency (ESA), ESTEC, Noordwijk, The Netherlands. Subtitle: "An All-Sky Atlas Comprising One Million Stars to Visual Magnitude Eleven from the Hipparcos and Tycho Catalogues and Ten Thousand Nonstellar Objects". 3 volumes, hardcover, in hardcover slipcase, set. 1997. ISBN 978-0-933346-84-0.. Vol. 1, 0–8 Hours (Right Ascension). ISBN 978-0-933346-81-9. hardcover; Vol. 2, 8–16 Hours. ISBN 978-0-933346-82-6. hardcover; Vol. 3, 16–24 Hours. ISBN 978-0-933346-83-3. hardcover. Softcover version available. Supplemental separate purchasable coordinate grid transparent overlays.
  • Tirion, Wil; et al.. Uranometria 2000.0, Willmann-Bell, Inc., Richmond, Virginia, U.S.A., 3 volumes, hardcover. Vol. 1 (1987): "The Northern Hemisphere to −6°", . Wil Tirion, Barry Rappaport, and George Lovi. (1987). ISBN 978-0-943396-14-9.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) hardcover, printed boards (blue). Vol. 2 (1988): "The Southern Hemisphere to +6°", . Wil Tirion, Barry Rappaport and George Lovi. ISBN 978-0-943396-15-6.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) hardcover, printed boards (red). Vol. 3 (1993) as a separate added work: The Deep Sky Field Guide to Uranometria 2000.0, . Murray Cragin, James Lucyk, and Barry Rappaport. (1993). The Deep-sky Field Guide to Uranometria 2000.0. Willmann-Bell. ISBN 978-0-943396-38-5.  hardcover, printed boards (gray). 2nd Edition 2001 (black or dark background) as collective set of 3 volumes – Vol. 1: Uranometria 2000.0 Deep Sky Atlas, . Wil Tirion, Barry Rappaport, and Will Remaklus. ISBN 978-0-943396-71-2.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) hardcover, printed boards (blue edging); Vol. 2: Uranometria 2000.0 Deep Sky Atlas, . Wil Tirion, Barry Rappaport, and Will Remaklus. ISBN 978-0-943396-72-9.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć) hardcover, printed boards (green edging); Vol. 3: Uranometria 2000.0 Deep Sky Field Guide . Murray Cragin and Emil Bonanno. (2001). Uranometria 2000.0: Deep sky field guide. Willmann-Bell. ISBN 978-0-943396-73-6. , hardcover, printed boards (teal green).
  • Tirion, Wil and Sinnott, Roger W. (1998) Sky Atlas 2000.0, various editions. 2nd Deluxe Edition, Cambridge University Press, Cambridge, England (UK).
  • Becvar, Antonin.. Atlas Borealis 1950.0, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Praha, Czechoslovakia, 1st Edition, elephant folio hardcover, with small transparency overlay coordinate grid square and separate paper magnitude legend ruler. 2nd Edition 1972 and 1978 reprint, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Prague, Czechoslovakia, and Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A. 1962. ISBN 978-0-933346-01-7. oversize folio softcover spiral bound, with transparency overlay coordinate grid ruler.
  • Becvar, Antonin. (1958) Atlas Eclipticalis 1950.0, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Praha, Czechoslovakia, 1st Edition, elephant folio hardcover, with small transparency overlay coordinate grid square and separate paper magnitude legend ruler. 2nd Edition 1974, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Prague, Czechoslovakia, and Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A., oversize folio softcover spiral bound, with transparency overlay coordinate grid ruler.
  • Becvar, Antonin. Atlas Australis 1950.0, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Praha, Czechoslovakia, 1st Edition, elephant folio hardcover, with small transparency overlay coordinate grid square and separate paper magnitude legend ruler. 2nd Edition, Czechoslovak Academy of Sciences (Ceskoslovenske Akademie Ved), Prague, Czechoslovakia, and Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A., oversize folio softcover spiral bound, with transparency overlay coordinate grid ruler.

Katalozi[uredi | uredi izvor]

  • Becvar, Antonin. (1959) Atlas Coeli II Katalog 1950.0, Praha, 1960 Prague. Published 1964 as Atlas of the Heavens - II Catalogue 1950.0, Sky Publishing Corporation, Cambridge, Massachusetts, U.S.A.
  • Hirshfeld, Alan and Sinnott, Roger W.. Sky Catalogue 2000.0, Cambridge University Press and Sky Publishing Corporation, 1st Edition, 2 volumes. LCCN 81017975 both vols., and LCCN 83240310 vol. 1. "Volume 1: Stars to Magnitude 8.0". 1982. ISBN 978-0-521-24710-8. (Cambridge) and 0-933346-35-2 (Sky) hardcover. ISBN 978-0-933346-34-5. (Sky) softcover. Vol. 2 (1985) - "Volume 2: Double Stars, Variable Stars, and Nonstellar Objects". ISBN 978-0-521-25818-0. (Cambridge) hardcover. ISBN 978-0-521-27721-1. (Cambridge) softcover. 2nd Edition (1991) with additional third author Frangois Ochsenbein, 2 volumes, LCCN 91026764. Vol. 1. ISBN 978-0-521-41743-3. (Cambridge) hardcover (black binding). ISBN 978-0-521-42736-4. (Cambridge) softcover (red lettering with Hans Vehrenberg astrophoto). Vol. 2. 1999. ISBN 978-0-521-27721-1. (Cambridge) softcover and 0-933346-38-7 (Sky) softcover - reprint of 1985 edition (blue lettering with Hans Vehrenberg astrophoto).
  • Yale University Observatory. (1908, et al.) Catalogue of Bright Stars, New Haven, Connecticut, U.S.A. Referred to commonly as "Bright Star Catalogue". Various editions with various authors historically, the longest term revising author as (Ellen) Dorrit Hoffleit. 1st Edition 1908. 2nd Edition 1940 by Frank Schlesinger and Louise F. Jenkins. 3rd Edition (1964), 4th Edition, 5th Edition (1991), and 6th Edition (pending posthumous) by Hoffleit.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Sazvežđe na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сазвежђе&oldid=27735745”