Spomen-park palim borcima u oslobodilačkim ratovima 1804-1945.

Spomen-park palim borcima u oslobodilačkim ratovima 1804-1945 (poznat i pod imenima Spomenik istoriji borbe za slobodu i Spomenik palima u oslobodilačkim ratovima 1804-1945) je memorijalni kompleks u centru Knjaževca, posvećen preko 6.000 boraca s područja Timočke Krajine koji su položili svoje živote tokom oslobodilačkih ratova u 19. i 20. veku. Uređenje spomen-parka otpočelo je 1961, da bi konačno bio svečano otvoren 1971. godine. Autor spomen-kompleksa je arhitekta Bogdan Bogdanović.

Opis

Spomen-park se nalazi u centru Knjaževca, uz samu reku Timok te je na taj način jedinstveno Bogdanovićevo ostvarenje, budući da je zmetnik preferirao memorijalne projekte van urbanih područja kako bi ih na taj način stopio s krajolikom. Ceo spomen-park sačinjavaju kameni stećci izvajani od kamena krečnjaka, ukrašeni ornamentima iz svakodnevnog života srpskog naroda na selu (pšenica, vodenice, bunari,...). Druga grupa stećaka izvajana je po uzoru na krajputaše, za koje je narod imao običaj da ih podiže uz puteve u pomen na poginule vojnike. Park je posvećen vojnicima i borcima Timočke Krajine poginulima u Prvom i Drugom srpskom ustanku (1804-1815), Prvom i Drugom srpsko-turskom ratu (1876-1878), Prvom i Drugom balkanskom ratu (1912-1913), Prvom svetskom ratu (1914-1918) te Narodnooslobodilačkoj borbi (1941-1945). U parku se takođe nalaze spomen-obeležja podignuta u pomen na vojnike Crvene armije koji su poginuli tokom oslobođenja Knjaževca 10. oktobra 1944. godine. U parku je podignuta i mala replika spomenika palim vojnicima iz Knjaževca u Srpsko-turskom ratu 1876-1878, originalni spomenik je srušila bugarska vojska u Prvom svetskom ratu. Tokom 1990-ih u park je dodan i stećak u pomen na poginule tokom ratova na tlu Jugoslavije 1991-1995. i tokom NATO bombardovanja 1999. godine.^[1]

Na ulazu u memorijalni park stoji granitna ploča sa stihovima pesnika Ivana Lalića: Srbija / Sunčeva kuća, iz pepela / svetlošću sama sebe zida / Slobodom sama sebe svetlu.^[1]