Teslin transformator
Teslin transformator ili Teslina zavojnica je tip električnog kola sa rezonantnim transformatorom sa vazdušnim jezgrom kojeg je izumeo Nikola Tesla oko 1891. godine.[1]
Koristi se za proizvodnju visokog napona visoke frekvencije. Tesla je vršio eksperimente sa različitim konfiguracijama transformatora i one se sastoje od dva ili tri međusobno povezana oscilatorna kola. Transformator je prvobitno korišćen za eksperimente u proizvodnji munja, istraživanju električnog osvjetljenja, fosforescencije, proizvodnje rendgenskih zraka, elektroterapije i bežičnog prenosa električnih signala (radio) i energije na daljinu.
Konstrukcija[uredi | uredi izvor]
Rani dizajni Teslinog transformatora su imali izvor srednjeg ili visokog napona, jedan ili više visokonaponskih kondenzatora i iskrište, sve povezano u primarnom kolu transformatora. Time je pobuđivan primar sa periodičnim impulsima visokofrekventnih struja.
Sekundar je namotan u više slojeva i napon u njemu se inducira elektromagnetskom indukcijom iz primara. Primar i sekundar su rezonantna kola, pa se povećanje napona postiže i rezonantnom akcijom, a ne samo povećanim brojem namotaja u sekundaru kao kod klasičnog transformatora za struje frekvencije 50 ili 60 Hz. Rezonantna frekvencija Teslinog transformatora je tipično između 25 kHz i 2 MHz.
Kasniji dizajn Teslinog transformatora obično ima jednoslojni namotaj u primaru i sekundaru transformatora.
Prenos elektromagnetskih talasa i snage[uredi | uredi izvor]
Tesla je svoje konstrukcije transformatora uglavnom koristio za eksperimente sa prenosom električne energije i informacija na daljinu. Princip rezonantne podešenosti predajnog i prijemnog kola je univerzalno prihvaćen za sve radio-prijemnike i radio-predajnike.
Što se tiče bežičnog prenosa električne snage u većem obimu, do današnjeg dana se nije uspjelo u tome. Sam Tesla je tvrdio da je efikasnost Teslinog transformatora u prenosu energije veća od prenosa energije klasičnim „Hercovim“ oscilatorima. To je donekle demonstrirao svojim eksperimentima u Kolorado Springsu, gdje je uspijevao da upali sijalicu od 25 W priključenu na Teslin transformator podešen kao prijemnik. Prijemna zavojnica je bila jednim krajem uzemljena, ali nije bilo nikakve direktne žične veze između predajnika i prijemnika. Daljina između prijemnika i predajnika je bila nekoliko desetina metara.
Današnja primena[uredi | uredi izvor]
Danas se koriste u naučnim muzejima radi proizvodnje kraćih munja, što je zanimljivo posjetiocima za posmatranje.
Kola slična Teslinom transformatoru su korišćena u radio-predajnicima sa iskrištem za bežičnu telegrafiju, do razvoja jačih predajnika sa elektronskim cijevima 1920-ih godina.[1][2][3]
U predajnicima sa iskrištima su korištena i druga električna kola, ali su sva koristila rezonantni princip koji je prvi Tesla uveo u radio-tehniku. U današnje vrijeme glavna upotreba Teslinog transformatora je za zabavu i u edukativne svrhe. Transformatore grade entuzijasti, istraživačke ustanove i naučni muzeji. Danas postoje elektronski oscilatori, ali je Teslin originalni dizajn sa iskrištem vrlo pouzdan i otporan na vrlo visoke napone.
Teslin transformator je ponekad korišten i za sljedeće namjene:
- za stvaranje plazme, vatrenih lopti - loptastih munja
- u akceleratorima i razbijačima atomskih čestica
- za Kirlijanovu fotografiju
- u rendgenografiji
- za proizvodnju ozona
- kao izvor udarnih napona pri visokonaponskim mjerenjima
- za sterilizaciju vode i vazduha
U popularnoj kulturi[uredi | uredi izvor]
U popularnoj kulturi se ponekad svaki visokonaponski transformator naziva Teslinim transformatorom. Međutim, pravi Teslin transformator ima međusobno povezana oscilatorna kola u primaru i sekundaru, dok je većina visokonaponskih transformatora u današnjoj upotrebi nerezonantna.
Teslin transformator je korišten u mnogim filmovima za posebne efekte: to su, na primjer, efekti varničnih pražnjenja u filmovima „Terminator 2“, „Gorštak“ i „Dosije X“. Prisutan je i u nekim računarskim igrama (na primjer Command & Conquer serija).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Uth, Robert (12. 12. 2000). „Tesla coil”. Tesla: Master of Lightning. PBS.org. Pristupljeno 20. 5. 2008.
- ^ Tilbury 2007, str. 1.
- ^ Ramsey 1937, str. 175.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Tilbury, Mitch (2007). The Ultimate Tesla Coil Design and Construction Guide. New York: McGraw-Hill Professional. str. 1. ISBN 978-0-07-149737-4.
- Ramsey, Rolla (1937). Experimental Radio, 4th Ed. New York: Ramsey Publishing. str. 175.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
