Pređi na sadržaj

Toske

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Toske (alb. Toskët) jedna su od dve glavne etničke podgrupe Albanaca (druga su Gege)[1] koje se razlikuju po kultorološkim, lingvističkim, društvenim i religijskim osobinama.[2][3]

Teritorija

[uredi | uredi izvor]
Toske - na mapi označene svetlim nijansama crvene boje

Tosk se takođe može odnositi na albansko stanovništvo koje govori u tosk dijalektu u južnoj Albaniji, podgrupe koje uključuju:

Muzake iz Muzakije (Ljalje iz Ljaljerije), Labe iz Laberije i Čame iz Čamerije. Arvaniti u Grčkoj i Arbereši u Italiji su većinom potomci Toska doseljenika, kao što su prvobitni stanovnici sela Mandrica u Bugarskoj. Naziv Toskerija se obično koristi za deo Albanije u kome se govori tosk-albanski jezik i ona se nalazi na jugu, za razliku od Gegerije koja je na severu.

Toske u Albaniji žive južno od reke Škumbin koja predstavlja dijalekatsku granicu dva dijalekta albanskog jezika i ovaj region je strancima poznat kao Toskerija.[4] Osmansko turski termin, koji je korišćen za vrijeme dok je Albanija bila deo Osmanskog carstva, bio je 'Toskalık'[5] što na turskom znači - pripadajući Toskama.

Jezik

[uredi | uredi izvor]

Toske govore tosk dijalektom, jednim od dva glavna dijalekta albanskog jezika. Albanski komunistički režim je standardizovao albanski jezik većinom na tosk dijalektu. Ovaj postupak je kritikovan, posebno od Arši Pipa, koji je tvrdi kako je ovom odlukom albanski jezik lišen bogatstva geg dijalekta,[6] a književni albanski jezik koji je „monstruozno” stvoren od strane tosk komunističkog rukovodstva koja je vojno osvojila antikomunistički sever Albanije i tako nametnula svoj tosk dijalekt većinskom narodu Geg dijalekta.[7] Iako je većina albanskih pisaca u Jugoslaviji govorila geg dijalektom, većina je pisala na tosk dijalektu iz političkih razloga.[8] Promena književnog jezika imala je značajne političke i kulturološke posledice zato što je jezik glavni kriterijum samoidentifikacije Albanaca.[9] Uprkos svim pokušajima ujedinjenja albanskog jezika, u nekim sličajevima Gege iz udaljenih severnih oblasti ne mogu se sporazumeti sa Toskama sa krajnjeg juga.[10]

Religija

[uredi | uredi izvor]

Prvobitno je stanovništvo Albanije bilo pravoslavno, ali su se sredinom 13. veka Gege preobratile u katolicizam.[11][12] Iako je većina Toska ostala pravoslavna, osećaj jake podele između pravoslavnih i katoličkih Albanaca se nije osetio sve do sredine 18. veka.[13] Većina Toska su bili pravoslavci ili bektaši.[14] Pravoslavci su preovlađivali u oblasti Đirokastra, oko Leskovika i u oblasti Muzakija i Danđelija, dok su bektaši imali veću koncentraciju oko Valone, Tepelene, Pogradeca i u Gramšu, Erseku i Skraparu. I druge sekte Islama su bile prisutne, suniti se nalaze u gradovima i krajnjim istočnim oblastima (posebno u Makedoniji i Devolu), dok su halvati prisutni u Beratu. U gotovo svima oblasti, hrišćani, bektaši i druge sekte islama žive jedna pored druge.

Kultura i društvena organizacija

[uredi | uredi izvor]

Pošto su teritorijalno bili dostupniji od Gega na severu,Toske su razvile i održale znatan kontakt sa spoljašnjim svetom, bivajući samim tim pod uticajem.[15] Neki autori veruju da su bili progresivniji i otvoreniji od Gega.[16] Krajem 14. veka, za vreme Osmanskih pohoda i osvajanja teritorija u kojima su živeli, Toske su napustile plemensku (tj.tribalnu) organizaciju za razliku od Gega gde se održao plemenski život sve do četrdesetih godina 20. veka.[17]

Krajem 19. i početkom 20. veka mnogi albanci su emigrirali u SAD ,većina čineći albanske seljake sa Tosk područja tragajući za boljim životom.Takođe je bilo migracija na severni deo Grčke.[18]

Ivan Jastrebov je zapisao da Gege znaju za besu, dok Toske ne znaju za taj običaj.[19]

Fizička antropologija

[uredi | uredi izvor]

Toske se često opisuju kao niži i manje vitki od Gega i mediteranske puti imajući tamniju kožu od Gega.Toske imaju manji nos i ovalnije lice.[20][21] Neki tvrde da se kretanjem stanovništva naravno ova razlika smanjila.[22]

Značajne Toske

[uredi | uredi izvor]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ Eberhardt, Piotr (2003). Ethnic Groups and Population Changes in Twentieth-century Central-Eastern Europe: History, Data, and Analysis. M.E. Sharpe. str. 433. ISBN 978-0-7656-1833-7. Pristupljeno 20. 12. 2016. „The Albanians comprise two ethnic subgroups: the Ghegs, who generally occupy the area north of the Shkumbin river; and the Tosks, most of whom live south of the river.” 
  2. ^ Shehi, Monika (2007). When East Meets West: Examining Classroom Discourse at the Albanian Socio-political Intersection. ProQuest. str. 43. ISBN 978-0-549-12813-7. Pristupljeno 20. 12. 2016. „There were and there remain distinct cultural and linguistic differences between Albanian Ghegs and Tosks” [mrtva veza]
  3. ^ Poulton, Hugh; Suha. Taji Faruqi (1997). Muslim Identity and the Balkan State. C. Hurst & Co. Publishers. str. 117. ISBN 978-1-85065-276-2. Pristupljeno 20. 12. 2016. „the two ethnic sub-groups to which Albanians actually belong: the Ghegs in the north and the Tosks in the south… The Ghegs and Tosks differ from each other in linguistic, historical-cultural and socio-religious character.” 
  4. ^ Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press. str. 450. ISBN 978-0-8108-7380-3. „The territory of the Tosks is poetically referred to as Toskeria.” 
  5. ^ Blumi, Isa (2013). Ottoman Refugees, 1878-1939: Migration in a Post-Imperial World. A&C Black. str. 33. ISBN 978-1-4725-1538-4. „… the region of southern Albania—Toskalik…” 
  6. ^ Canadian review of studies in nationalism: Revue canadienne des études sur le nationalisme, Volume 19. University of Prince Edward Island. 1992. str. 206. Pristupljeno 20. 12. 2016. 
  7. ^ Canadian review of studies in nationalism: Revue canadienne des études sur le nationalisme, Volume 19. University of Prince Edward Island. 1992. str. 207. Pristupljeno 20. 12. 2016. 
  8. ^ Pipa, Arshi (1978). Albanian literature: social perspectives. R. Trofenik. str. 173. ISBN 978-3-87828-106-1. Pristupljeno 20. 12. 2016. „Although the Albanian population in Yugoslavia is almost exclusively Gheg, the Albanian writers there have chosen, for sheer political reasons, to write in Tosk” 
  9. ^ Telos. Telos Press. 1989. str. 1. Pristupljeno 20. 12. 2016. „The political-cultural relevance of the abolition of literary Gheg with literary Tosk….Albanians identify themselves with language…” 
  10. ^ Lear, Aaron (1987). Albania. Chelsea House. str. 52. ISBN 978-1-55546-166-9. „… some Ghegs from the most remote regions of the north cannot converse with Tosks from the extreme south.” 
  11. ^ Leften Stavros Stavrianos (2000). The Balkans Since 1453. C. Hurst & Co. Publishers. str. 498. ISBN 978-1-85065-551-0. Pristupljeno 20. 12. 2016. „Religious differences also existed before the coming of the Turks. Originally, all Albanians had belonged to the Eastern Orthodox Church… Then the Ghegs in the North adopted in order to better resist the pressure of Orthodox Serbs.” 
  12. ^ Chisholm, Hugh (1910). Encyclopaedia britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information. Encyclopaedia Britannica. str. 485. Pristupljeno 20. 12. 2016. „The Roman Catholic Ghegs appear to liave abandoned the Eastern for the Western Church in the middle of the 13th century” 
  13. ^ Ramet, Sabrina P. (1998). Nihil Obstat: Religion, Politics, and Social Change in East-Central Europe and Russia. Duke University Press. str. 202. ISBN 978-0-8223-2070-8. „….the sense of true separation between Catholic Albanians and Orthodox Ablanians dates only from the mid-eighteenth century.” 
  14. ^ Merdjanova, Ina (2013). Rediscovering the Umma: Muslims in the Balkans Between Nationalism and Transnationalism. Oxford University Press. str. 150. ISBN 978-0-19-996403-1. „… Ghegs are mostly Sunni Muslims,…, while Tosks are predominantly Bektashis and Orthodox Christians….” 
  15. ^ Biberaj, Elez (1998). Albania in transition: the rocky road to democracy. Westview Press. str. 16. ISBN 978-0-8133-3502-5. „The Tosks live in southern Albania and parts of northern Greece. Because their territories were easily accessible, the Tosks developed substantial contacts with the outside world, and as a result, foreign influences were more pronounced” 
  16. ^ Roselli, Alessandro (2006). Italy and Albania: Financial Relations in the Fascist Period. I.B.Tauris. str. 1. ISBN 978-1-84511-254-7. „The peoples to the south of the River Shkumbin (the 'Tosks', more sober and refined in nature) were more open and progressive.” 
  17. ^ King, Russell; Mai, Nicola (2013). Out Of Albania: From Crisis Migration to Social Inclusion in Italy. Berghahn Books. str. 62. ISBN 978-0-85745-390-7. „…Tosks, who had abandoned the tribal system by the time of the Ottoman conquest…” 
  18. ^ Lear, Aaron (1987). Albania. Chelsea House. str. 51. ISBN 978-1-55546-166-9. „Almost all of the Albanians who immigrated to the United States in the late 19th and early 20th centuries were Tosk peasants in search of a better life. Many Tosks also immigrated to northern Greece.” 
  19. ^ Jastrebov, Ivan (2018). Stara Srbija i Albanija. Beograd: Službeni glasnik. str. 347. 
  20. ^ Robin Hanbury-Tenison (2009). Land of eagles: riding through Europe's forgotten country. I. B. Tauris. str. 128. ISBN 978-1-84511-855-6. Pristupljeno 17. 7. 2013. „Ghegs, who are often described as fair, are taller than Tosks, who are darker and more Mediterranean.” 
  21. ^ Lear, Aaron (1987). Albania. Chelsea House. str. 50. ISBN 978-1-55546-166-9. „The Tosk people are shorter and have rounder faces and smaller noses than the Ghegs.” 
  22. ^ Vickers, Miranda (2007). The Albanian Question: Reshaping the Balkans. I.B.Tauris. str. 270. ISBN 978-1-86064-974-5. Pristupljeno 17. 7. 2013. „… Ghegs speak a slightly different dialect of the language, and are often taller and thinner than Tosks, but these traditional differences (often exaggerated in vulgar anthropology) have been much diminished by population movement in the post-communist period” 

Literatura

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тоске&oldid=28510704”