Fabrika šećera Crvenka
| Fabrika šećera Crvenka | |
|---|---|
 | |
| Delatnost | Proizvodnja šećera |
| Osnovano | 1912. |
| Sedište | Crvenka Srbija |
Fabrika šećera Crvenka je osnovana 1912. godine u Crvenki. Spada u red najvećih proizvođača šećera u Srbiji. Razvoj fabrike je išao putem podizanja kapaciteta prerade šećerne repe. Od prvobitnih 1200 tona na dan, danas se proizvodi 5−6 puta više.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Ideja o izgradnji fabrike šećera pojavila se 1910. godine, a konačna odluka u tadašnjoj Austrougarskoj donesena je 31. avgusta 1911. godine. Tada je osnovana akcionarko društvo „Englesko-mađarska šećerna industrija u Crvenki”. Početni kapital od 5 miliona austrijskih kruna bio je dovoljan za početak gradnje fabrike. Počela je da se gradi 1912. godine, a završena je u jesen 1913. godine. Gradnju je od 1. februara 1912. godine nadzirao inženjer Josef Hampel. Oprema je naručena u „Škodi” u Čehoslovačkoj koja je u to vreme bila zemlja sa najboljom šećeranskom tehnologijom u Evropi. Vlasnici su bili krupni veleposedici, ali bilo je i trgovaca. Upravni odbor je bio sastavljen od 13 članova, a najveći akcionar među njima bio je dr Ladislav Lelbah. On je bio Crvenčanin i član parlamenta u Budimpešti.[1]
Nakon Prvog svetskog rata većina akcija je otkupljena od strane Englesko-čehoslovačke Kreditne banke iz Praga i manji deo od industrijalaca nove države Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Fabrika 1919. godine dobija ime „CRVENKA” FABRIKA ŠEĆERA AKCIONARSKO DRUŠTVO sa sedištem u Crvenki. Kapital Društva je 1926. godine bio 50 mliona dinara, a samo godinu dana kasnije 120.000 akcija vrednih po 500 dinara. Pred sam početak Drugog svetskog rata došlo je do promene kada su većinski paket akcija kupili Bermise Union Bank iz Praga i Bankverein iz Beča. Do 1944. godine imala je svoj prodajni i obračunski biro u Beogradu na adresi Kralja Petra I br.44.[2]
Nakon završetka rata, fabrika je nacionalizovana. Država je upravljala preduzećem putem prinudnog upravnika. U Jugoslaviji je od strane KPJ počeo da se sprovodi i privredni i društveni model koji se naziva Radničko samoupravljanje. Osnovna ideja se svodila na prebacivanje upravljanja preduzeća u ruke radnika i odvajanje države od privrede. Zbog toga je 10. septembra 1950. godine formiran prvi Radnički savet. On je donosio sve bitne odluke: postavljanje direktora, plate, investiciona ulaganja, planiranje... Radničko samoupravljanje se završilo 1991. godine kada je fabrika registrovana kao deoničarsko društvo. Preduzećem je upravljao Upravni odbor. Sledeći kroak u promeni vlasništva bio je 1994. godine kada fabrika registrovana kao deoničarsko društvo u privatnoj svojini.[3]
Zakon o privatizaciji koji je donet 2001. godine ubrzao je proces besplatnih akcija zaposlenih i bivših zaposlenih radnika. To je najviše urađeno zbog prodaje fabrike. Novi većinski vasnik od 2003. godine bila je Grčka industrija šećera iz Soluna koja je za 70% kapitala platila 3 miliona evra. Ostatak je ostao u vlasništvu malih akcionara i dražve.[4]
Fabrika i lokalna sredina[uredi | uredi izvor]
Izgradnja fabrike šećera uslovljavala je elektrifikaciju mesta. Tako je Crvenka počela sa elektrifikacijom 1913. godine. To je bio prvi u nizu pomoći koje je elektrana darivala svom mestu. Fabrika je 1919. godine osnovala fudbalski klub „CSK”, koji je 1962. godine promenio ime u FK Crvenka i plasirao se u Prvu ligu u sezoni 1970/71. najviše zahvaljujući svom sponzoru fabrici šećera. Fabrika je osnovala i Rukometni klub Crvenka koji je bio šampion Jugoslavije i dvostruki osvajač Kupa Maršala Tita.[5]
Fabrika je mnogo ulagala u mesto i druge privredne subjekte. Tako je 1961. godine sagradila rukometni i fudbalski teren, a 1968. godine uz njih i motel. Iste godine sagrađen je i bazen. Dečiji vrtić je sagrađen 1973. godine. Pomagala je školama, domu zdravlja, domu kulttre i sl. Fabrika je pomogla u izgradnji hrama „Svetog Save"” u Crvenki koji je počeo da se gradi od 1990. godine.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Petrović 2012, str. 13.
- ^ Petrović 2012, str. 16.
- ^ Petrović 2012, str. 16–17.
- ^ Petrović 2012, str. 17.
- ^ a b Petrović 2012, str. 98–100.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Petrović, Milan (2012). Vek Crvenke. Novi Sad.