Habiba Stočević Rizvanbegović
Habiba Stočević Rizvanbegović | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1845. |
| Mesto rođenja | Stolac, Osmansko carstvo |
| Datum smrti | novembar 1890. |
| Mesto smrti | Istanbul, Osmansko carstvo |
| Zanimanje | Divanska književnost |
Habiba Stočević Rizvanbegović (Stolac, 1845— Istanbul, novembar 1890) bila je jedna od prvih pesnikinja koja se pojavila u bosanskohercegovačkoj književnosti i istovremeno pisala na srpskom i turskom jeziku.[1]
Život
[uredi | uredi izvor]
Rođena je u Stocu 1845. godine, od oca Ali-paše Rizvanbegovića Stočevića, velikog reformatora i graditelja hercegovačkih monumentalnih zdanja, od kojih je do danas sačuvana Ali-pašina džamija i rezidencija na Buni. Habibin otac je upravljao Stolačkom kapetanijom od 1813. do 1833. godine, kada ga je sultan Mahmud II proglasio hercegovačkim vezirom. Ali-paša je do smrti, 1851, gotovo samostalno upravljao Hercegovinom, koja je od 14. januara 1833. izdvojena iz Bosanskog ejaleta i postala Hercegovački pašaluk. Kako Omer-paši Latasu (tadašnjem sultanovom seraskeru (glavnom komandantu vojske), harizma i uspesi Habibinog oca nisu bili po volji on ga je 1851. pritvorio u Jajačku tvrđavu a potom i ubio.[1]
Nakon očve pogibije Habiba je sa ostalim delom porodice prognana iz Stoca. U izgnanstvo prvo odlazi u Sarajevo, a potom u Istanbul.
U Istanbulu je Habiba Stočević-Rizvanbegović završava školovanje i izučava orijentalne jezike. Kao devojka je počela da piše pesme a to je nastavila i kada se udala za visokog činovnika u Visokoj porti.
Poznati bosanskohercegovački pisci Bašagić i Handžić navode da se iz Istanbula Habiba Rizvanović Stočević preselila u Koniu, gde je stupila u mevlevijski derviški red.[1]
Preminula je u 45. godini života, početkom novembra 1890. godine, u Istanbulu, gde je i sahranjena.
Delo
[uredi | uredi izvor]U Istambulu (u egzilu)[2] Habiba Rizvanović Stočević je postala pesnikinja, koja uporedno piše na bosanskom i turskom jeziku. Njene pesnički opus pripada divanskoj književnosti, koji je trajao od osnivanja Bosanskog sandžaka u Rumelijskom ejaletu skoro do kraja devetnaestog veka, a predstavljalo ga je gotovo dve stotine pesnika. Divansko stvaralaštvo na prostorima Bosne i Hercegovine usko je povezano sa dolaskom Osmanlija koji su sa sobom doneli novu kulturu, veru, običaje. Dolazak islamskog duha sa Orijenta vidljiv je i u umetničkom stvaralaštvu, pre svega u književnosti. Bošnjački pesnici tog vremena, vođeni orijentalnom mišlju, počeli su da stvaraju dela prožeta duhom islama. Divanska književnost pisana je na jednom od orijentalnih jezika, turskom, arapskom ili persijskom.[3] [n. 1]
Habiba je u drugoj polovini 19. veka bila jedina bosanskohercegovačka divanska pesnikinja, odnosno jedina žena o kojoj postoji pisani trag da je pisala divane. Njene pesme su o ljubavi po ugledu na svoje savremenike u Turskoj.
Iako je, prema nekim istraživanjima, Habiba Rizvanbegović Stočević napisala celovit „Divan“, do danas je sačuvana samo jedna njena pesma, koja peva o ljubavi, čežnji, patnji i nesretnom životu pesnikinje.[1]
Kad od tvoga oštroga pogleda
ima rana nasred džigerica,
ne streljaj više!Već je dosta, dragi,
i treptanja gustih trepavica.
Moj dragane, sad ti pogled pjani
oko drugih djevojaka bludi;
K’o sablja je tvoj otkaz ljubavi
nanovo mi povrijedi grudi.
Nerazumnoj, neznanoj, nesvjesnoj,
protivnici ti si drug postao,
a meni si otkazao ljubav;
gdje je riječ što si je zadao?
Nevjerniče, zalud je od tebe
očekivat djela milostiva;
od iskona ne imadeš vjere,
nevjernikom svijet te naziva.
O Habiba, spasit se je teško
od ljubavnih neprebolnih jada;
kao ni ti, mnoga nesrećnica
pustoj sreći nikad se ne nada.
Priznanje
[uredi | uredi izvor]Habiba Stočević Rizvanbegović jedina je od muslimanki koja je svojim dostignućima, ostavila trag u istoriji Bosne i Hercegovine. Njoj u čast na Dobrinji u Sarajevu, opština Novi Grad,među visoki stambeni objekti, uglavnom novije gradnje, jedna ulica nosu njeno ime (Ulica Habibe Stočević).[4]
Napomene
[uredi | uredi izvor]Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b v g d Pindžo, Indira (2021-11-08). „Habiba Rizvanbegović Stočević, jedina bh. pjesnikinja koja je pisala na turskom jeziku: Stihovi ispisani tugom”. Azra Magazin (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2022-03-11.
- ^ Dizdar, Srebren (2017). „Pripadnost bošnjačke književnosti u kontekstu egzila našeg vremena”. Zbornik radova - Književnost kao prostor izazova u reprezentaciji/konstrukciji bošnjačkog kulturnog identiteta (na jeziku: Bosnian): 75—109.
- ^ „Habiba Rizvanbegović Stočević – bošnjačka pjesnikinja koja je pisala na orijentalnim jezicima”. Intelektualno (na jeziku: engleski). 2019-02-19. Pristupljeno 2022-03-11.
- ^ Divithana. „Tragom sarajevskih sokaka (1): Habiba Stočević”. Divithana (na jeziku: hrvatski). Arhivirano iz originala 05. 03. 2022. g. Pristupljeno 2022-03-11.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Spahić, Aida, Ždralović, Amila i dr., Zabilježene - Žene i javni život Bosne i Hercegovine u 20. vijeku (Sarajevo: SOC, 2015) ISBN 978-9958-536-36-6
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Tragom sarajevskih sokaka (1): Habiba Stočević Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. mart 2022)