Crkva Preobraženja Gospodnjeg u Aradu
| Crkva Preobraženja Gospodnjeg | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Tip | pravoslavni crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Temišvarska |
| Osnivanje | 1871. |
| Posvećen | Preobraženje Gospodnje |
| Arhitektura | |
| Stil | Barokni |
| Lokacija | |
| Mesto | Arad |
| Država |  Rumunija |
| Koordinate | 46° 12′ 37″ N 21° 16′ 38″ E / 46.21028° S; 21.27722° I |
  Crkva Preobraženja Gospodnjeg Crkva Preobraženja Gospodnjeg na karti Rumunije | |
Crkva Preobraženja Gospodnjeg je pravoslavna crkva u gradskom naselju Gaj, Arad, Rumunija. Pripada Eparhiji temišvarskoj Srpske pravoslavne crkve. Jedna je od dve srpske pravoslavne crkve u Aradu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Starije gajske crkve koje su pravoslavni Srbi gradili odmah po doseljenju, kao neka pletera ili brvnara pokrivena trskom na lokalitetu Trščara, pomilju se u predanju. Od posebnog značaja za Gajčane je bilo to što je aradski episkop Sinasije Živanović u 18. veku odredio Gaj za svoju letnju rezidenciju i tu podigao manastir, jer su od tada Gajčani koristili manastirsku crkvu. Nakon kanonske podele 1864. i formiranja rumunskih eparhija, među kojima je Aradska kojoj ostaje manastir, Srbi su 1870. godine formirali svoju crkvenu opštinu pod jurisdikcijom srpske Temišvarske eparhije. Sledeće godine su sagradili crkvu od pečene cigle. Zidana na brzinu, građevina je lišenoa posebnih ukrasa, nema ni jedinstvenog ikonostasa, nego su na oltarsku pregradu prilagođene razne ikone iz 18. i 19. veka, prenete iz drugih crkava, od kojih se neke pripisuju Stefanu Teneckom i Nikoli Aleksiću. Crkvu je osvetio sveštenik Leontije Petrović iz Batanje sa punomoćstvom vladike Antonija Naka. Zgrada je dorađivana i ukrašavana tokom vremena prema mogućnostima crkvene opštine. Značajniji radovi na crkvi su bili 1924. i 1988. godine, kada je započeto, odnosno završeno zidno slikarstvo, koje su oslikali Mita Pekurar iz Batanje i Nikola Šuh iz Bileda.
Zdanje je u obliku lađe, sa poligonalnom oltarskom apsidom, i tornjem. U tornju su smeštena četiri zvona. Najstarije crkvene knjige su iz 17. veka. Na severnoj fasadi je postavljena mermerna ploča u spomen lokalnih Srba stradalih u Prvom svetskom ratu.[1]
Slava[uredi | uredi izvor]
Crkvena slava se od gradnje crkve do 1905. nije slavila. Nakon smrti paroha Stevana Đorđevića, u Gaj dolaze dvojica mladih sveštenika iz Batanje, čija je želja bila da se obnove pravoslavni običaji, da se počne obeležavati crkvena slava. U tome se naročito isticao sveštenik Miša Pandurović. Zajedno sa predsednikom crkvenog Odbora Savom Savinim, odlučuju da se uvede svetkovina crkvene slave 19. avgusta na dan Prebraženja Gospodnjeg,[2] što je slava koja je dodeljena crkvi još od njenog osvećenja. Kumstvo je preuzeo vernik Mija Ivanov, a pri rezanju kolača služio je prota aradski Stanko Županski sa sveštenicima Mišom Pandurovićem i Kornelijem Adamovićem. Slavlje se održalo u dvorištu Srpskge veroispovedne škole iz Gaja.
Od 1906. do 1914. godine, slava se u Gaju obeležavala sa toliko inteziteta da se u okolini pročulo, te su dolazili gosti iz Arada, Tornje, Batanje, Pečke i drugih mesta iz Banata. U godinama 1914—1917. bila je samo služba večernja uz rezanje kolača i osvećenje koljiva u crkvi. Godine 1918. posle službe i rezanja kolača, srpska omladina iz Gaja se nije udaljavala od crkve, nego je ostala u crkvenoj porti, gde su se pevale narodne i rodoljubive pesme. Počevši od 1919. godine, u Gaju se crkvena slava slavi u crkvenoj porti.[3]
Ikonostas[uredi | uredi izvor]
Od ikonostasa prikazane su na carskim dverima Blagovesti i četvorica jevanđelista, na bočnim Sveti Georgije, odnosno arhangel Gavril, iznad carskih dveri Tajna večera, iznad bočnih Sveti Georgije, odnosno arhiđakon Stefan, prestone ikone Sveti Nikola, Bogorodica, Spasitelj i Preteča, centralna ikona Preobraženje, bočno sa obe strane po dve ikone apostola, u luku tematski sklop Raspeća i u podnožju Krunisanje Bogorodice.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Bugarski, Stevan (1995). Srpsko pravoslavlje u Rumuniji : pregled Pravoslavne srpske eparhije temišvarske. Temišvar. str. 92.
- ^ Šandić 2012, str. 50.
- ^ Šandić 2012, str. 51.
- ^ „Srpske pravoslavne crkve u Rumuniji”. rastko.rs.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Šandić, Ljubomir (2012). Monografija srpske zajednice iz Arad-Gaja. Arad.
