Разговор:Криминологија

Први поднаслов

POJAM KRIMINOLOGIJE 1.

Ne postoji jedinstveno stanovište o pojmu i predmetu kriminologije. Vremenom su se u nauci formirala 2 shvatanja o tome šta je kriminologija: 1. enciklopedijsko – da je to grupa nauka i 2. da se radi o jedinstvenoj sintetičkoj nauci.

Najopštije rečeno – kriminologija je nauka o zločinu.

Termin „kriminologija“ prvi put je upotrebio francuski antropolog TOPINARD u svom delu „ANTROPOLOGIJA“ – gde označava kriminologiju – kao nauku o proučavanju krivičnih dela.

Prvo delo pod nazivom „Criminologija“ objavio je italijanski pozitivista GAROFALO 1884. godine. Prema Američkom sociologu Selinu – prvi istraživač na polju kriminologije je italijanski lekar i fiziognomista DELA-PORTE, koji je u svom delu „De la humana fiziognomija“ – ukazivao na uzajamnu vezu između fizičkih i psihičkih osobina ličnosti.

Zločin – u savremenom značenju kriminalitet je veoma složena društvena pojava.

Postoje veoma različita shvatanja o pojmu i predmetu kriminologije: (I. – pravac) GRASBERGER – (kriminolog-direktor Krim. Instituta u Beču) – smatra da kriminologija obuhvata brojne naučne discipline – kojima je zajednički predmet proučavanja krivično delo. On zato smatra da je FRANC LIST – s pravom kriminologiju okvalifikovao kao pomoćnu granu krivičnog prava. Prema Grasbergeru to je pre svega prirodna nauka jer se u metodologiji istraživanja služi njihovim metodama – dok se u sferi čiste nauke pojavljuje kada su njena istraživanja granična sa sociološkim i psihološkim disciplinama.

GRUNHUT – profesor krim. na Univerz. u Oksfordu – smatra – da je kriminologija empirijska nauka koja proučava rezultate, forme i uzroke zločina i kazneno-popravni postupak sa zločincima.

(II: pravac) Neki autori tvrde da postoji više područja na kojima se iskazuje predmet kriminologije:

BRUNON HOLIST – navodi da se kriminologija iskazuje u 5 područja:

1. kao samostalna naučna disciplina koja proučava krivično delo i kaznu;

2. kao nauka o zločinu u širem smislu (uzroci kriminaliteta, metodi njegovog suzbijanja, pitanja kriminalne politike, penologije, krivičnog prava;

3. kao nauka o uzrocima i pojavama kriminaliteta (uz kriminalistiku, krivično pravo i krim. politiku);

4. kao nauka o ličnosti kriminalca i

5. kao nauka u užem smislu ( o uzrocima i pojavama kriminaliteta).

(III – pravac)

Iz treće grupe pravaca u kriminologiji – izdvajaju se stavovi REKLESA – koji ovu disciplinu smatra naukom o kažnjavanju, policiji, sistemu sudstva, kriminalitetu maloletnika i dr.

Danski naučnici: HURVIT i KRISTIJANSEN – smatraju da kriminologiju čine:

1. kriminografija (opisni deo zasnovan na statistici) 2. kriminalna sociologija, 3. kriminalna biologija, 4. kriminalna somatologija, 5. kriminalna genetika, 6. kriminalna psihologija, 7. predikciona istraživanja, 8. viktimologija

(IV-pravac) Četvrti pravac zastupa grupa američkih kriminologa (SADERLAND, ELIOT, BARNES, TETERS,) Oni smatraju da kriminologija prvenstveno proučava ličnost delikventa i njegov tretman. Prema (SADERLAND i KRESIU- američki kriminolozi) – kriminologija obuhvata 3 discipline:

1. sociologiju krivičnog prava, 2. kriminalnu etiologiju i 3. penologiju.

(V – pravac)

Predstavnici petog pravca – nemački kriminolozi – smatraju kriminologiju nauku o zločinu ili nukom o kriminalitetu. LERNEL- razlikuje kriminologiju “sensu stricto”- nauka o genetskom činiocu zločina i “sensu largo” – obuhvata pored prvog značenja i kriminalnu fenomenologiju , strukturu i dinamiku.

Slične stavove su zastupali drugi nemački kriminolozi (MIDENDORF, EKSNER, SAUER, EISENBERG, KAISER, KUZINGER i neki poljski(WALCZAK i MAREK).

U načelu oni su zastupali stavove da je to nauka o zločinu (pojava pojedinca i naroda ili nauka o kriminalitetu)

Veoma rano kriminalitetom kao predmetom nauke počela je da se bavi kriminalna sociologija. Svoja kriminološka shvatanja začela u 18. veku – s klasičnom školom, zatim s pozitivističkim teorijama s kraja 19. veka – a zatim je vremenom evoluirala u savremenu kriminologiju izučavajući kriminalitet kao isključivo društvenu pojavu.

I poznati franc. sociolog EMIL DIRKEM dao definiciju kriminaliteta i time ustanovio pojam kriminologije: Po njemu :

“Kriminalitet je proizvod međuuticaja između ljudi i društva i njegovi koreni se nalaze u društvu i on je imanentan samom društvu.

Po njemu – društvena reakcija na pojave kriminaliteta sadržana je u kažnjavanju, a nauka koja se njime bavi naziva se kriminologijom.”

U teoriji postoje i različiti pokušaji određenja kriminoloških područja i disciplina:

I. Predstavnici enciklopedijskog shvatanja ( kriminologija je grupa nauka),dele kriminologiju, na:

1. teorijske discipline ( krim. sociologija, krim.psihologija, krim.antropologija, krim.psihopatologija i krim.penologija); i 2. aplikativne (primenjene) discipline ( krim. politika, krim, profilaksa i kriminalistika).

Predstavnici austrijske enciklopedijske škole ( GROS, SELIG, GRASBERGER) SMATRAJU DA JE:

Kriminologija multidisciplinarna nauka, koja obuhvata sledeće discipline:

1. one koje se bave kriminalnom stvarnošću (krim. fenomenologija, krim.sociologija, krim.psihologija i krim. antropologija); 2. one koje se bave činjenicama krivičnog postupka (kriminalistika, sudska medicina I sudska psihologija); i 3. one koje se bave sprečavanjem krivičnih dela (kriminalna profilaksa, kurativna pedagogija, penologija).

II. Predstavnici shvatanja koji kriminologiju vide kao sintetičku nauku i koja se svodi na enciklopedijsko shvatanje kriminaliteta postavili su: NIĆEFORO I FERI ( italijanski pozitivista), a kasnije ovo shvatanje prihvatio francuski kriminolog PINATEL. Prema FERIJU – kriminologija je opšti pojam za sve krivične nauke pa i za krivično pravo Ovakvo shvatanje zastupali su i naš kriminolog Toma Živanović, franc. krim. rumunskog porekla STANCIJU I kanadski SABO.

Ova shvatanja temelje se na teoriji da je kriminologija nauka koja se bavi sveobuhvatnim proučavanjem zločina i izvršioca, koristeći pri tome saznanja drugih nauka

Različiti pristupi i definicije pojma i predmeta kriminologije, proizašla su iz različitih kriminoloških podučja i posebnih disciplina. Najčešća podela je na:

1. kriminalnu fenomenologiju; - koja se bavi pojavnim oblicima kriminaliteta I njihovom rasprostranjenošću; 2. kriminalnu etiologiju (koja proučava faktore i uzročnost kriminaliteta, usmerena je prvenstveno na ličnost delikventa); i 3. kriminalna profilaksa (prevencija i suzbijanje kriminaliteta).

Postoji i podela na opštu i kliničku kriminologiju ( klinička poreklo od italijanske antropološke škole – LOMBROZA).

Kriminiologija je savremena nauka koja obuhvata sva validna saznanja drugih nauka o zločinu i njegovim delovima, o uzrocima, pojavnim oblicima i razvoju kriminala u određenim vremenskim i prostornim granicama.