Prokoško jezero
| Prokoško jezero | |
|---|---|
 | |
  Prokoško jezero | |
| Koordinate | 43° 57′ 27″ С; 17° 45′ 17″ И / 43.957420° С; 17.754826° И 43° 57′ 27″ С; 17° 45′ 17″ И / 43.957420° С; 17.754826° И |
| Tip | ledničko jezero |
| Zemlje basena |  Bosna i Hercegovina |
| Maks. dužina | 426 km |
| Maks. širina | 191,3 km |
| Površina | 0,04833 km2 |
| Maks. dubina | 13,0 m |
| Zapremina | 0,2762147 km3 |
| Nad. visina | 1.660 m |
Prokoško jezero je ledničko jezero na blizu 1660 metara nadmorske visine. Nalazi se na planini Vranica, 22 km udaljeno od centra gradića Fojnica, Bosna i Hercegovina, između dolina rijeke Vrbasa i doline rijeke Bosne.[1] Kotlina jezera leži u zoni migmatita. Jezero se puni vodom iz lednika, podjezerskih i okolnih izvora[2] lociranih u podnožju Debelog brda, topljenjem snijega sa okolnih padina i atmosferskim talozima. Vodu gubi otokom veličine manje rijeke, procjeđivanjem i isparavanjem. Površina jezerskog basena iznosi 48.330 m². Dužina jezera je 426 m, maksimalna širina 191,3 m, a srednja širina 113,4 m, dok je dužina obalske linije 1.060,5 m. Srednja dubina jezera iznosi 5,7 m, a maksimalna 13,0 m. Tokom ljetnih mjeseci nivo može da se smanji na 60 cm.[3]
Jezero se odlikuje endemskom vrstom triton, prirodna rijetkost iz reda repatih vodozemaca na listi zaštićenih vrsta od 1954. godine. Endem je 1891. godine pronašao ornitolog Zemaljskog muzeja u Sarajevu, Otmar Rajzer (нем. Othmar Reiser), a opisao Franc Verner (нем. Franz Werner) 1902. godine. Razlikuje se od tipične vrste po proporcionalno većoj glavi. Doseže dužinu do 12 cm, hrani se vodenim insektima i vodenim puževima.[3] Osim toga, jezero je poribljeno kalifornijskom pastrmkom.[3]
Okruženo stočarskim kolibama – katunima, predstavlja dio netaknute prirode i izletničku destinaciju, već dugi niz godina. Pored samog jezera nalazi se planinarski dom sagrađen prvi put 1937, obnovljen 1952. godine, uništen u požaru 1983, a od 2010. godine se prikupljaju sredstva za njegovu obnovu.[4][5]
Jezero je proglašeno spomenikom prirode još 60-tih godina, ponovo proglašeno spomenikom prirode III kategorije, sa površinom od 2.225 hektara podijeljenih u 3 zone 2004. godine (2005. definisane kategorije).[1]
Danas spada u jedno od najugroženijih planinskih jezera, zbog negativnih fizičkogeografskih procesa, regresivne erozije po uzdužnom profilu jezerske otoke, kao i velikog broja stočarskih koliba i vikendica izgrađenih na jugozapadnoj jezerskoj slivnoj strani, zbog čega se stvaraju veći sistemi močvarne i barske vegetacije.[2]
Референце
[уреди | уреди извор]- ^ а б Fondacija Heinrich Böll: „Zaštita prirode - Međunarodni standardi i stanje u BiH“[мртва веза], (Konjic), novembar 2012. godine, pristup 4.6.2013
- ^ а б Zone-2000: „Planinska jezera Bosne i Hercegovine - Jezero na Vranici“ Архивирано на сајту Wayback Machine (28. мај 2013), Braco Babić, 15.4.2011, pristup 4.6.2013
- ^ а б в Međunarodna mreža ekosela: Prokoško jezero na planini Vranici Архивирано на сајту Wayback Machine (16. јун 2011), Predrag Jakšić, pristup 3.6.2013
- ^ Planinarsko društvo „Vranica“ - Fojnica: „Obnova planinarskog doma na Prokoškom jezeru“ Архивирано на сајту Wayback Machine (3. новембар 2010), 25.06.2010, pristup 4.6.2013
- ^ Zone-2000: Planinske kuće i domovi u BiH Архивирано на сајту Wayback Machine (12. август 2011), Planinarsko društvo Bjelašnica, format pdf, Sarajevo, 1955, pristup 4.6.2013
Literatura
[уреди | уреди извор]- Мала енциклопедија Просвета (3 изд.). Београд: Просвета. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. Недостаје или је празан параметар
|title=(помоћ) - Марковић, Јован Ђ. (1990). Енциклопедијски географски лексикон Југославије. Сарајево: Свјетлост. ISBN 978-86-01-02651-3.
