Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača
Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača osnovana je 1943. godine odlukom Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije.
Pravni temelji za osnivanje Komisije[uredi | uredi izvor]
Tokom Drugog svetskog rata, fašističke armije i njihovi saveznici i kvislinzi počinili su u svim okupiranim zemljama masovne zločine nad ljudima, te uništavanja i razaranja imovine i nacionalne privrede ugnjetenih naroda. Zato su zemlje-članice antihitlerovske koalicije, Sovjetski Savez, Velika Britanija i Sjedinjene Američke Države donele na konferenciji u Moskvi, oktobra 1943, odluku da se posle završetka rata svi živi zločinci, pripadnici okupatorskih i kvislinških formacija vrate u zemlje u kojima su počinili zločine, da bi mogli biti suđeni i kažnjeni po zakonima tih zemalja. Radi toga je formirana oktobra 1943. međunarodna Komisija za ratne zločine.
Osnivanje i rad Komisije[uredi | uredi izvor]
Generalna skupština Organizacije Ujedinjenih nacija usvojila je na svom Prvom zasedanju, 10. januara 1946. godine, u Londonu Rezoluciju o ratnim zločincima. AVNOJ je na svom Drugom zasedanju, 30. novembra 1943, doneo odluku kojom se pri predsedništvu Nacionalnom komitetu oslobođenja Jugoslavije formira Državna komisija, a pri antifašističkim sukpštinama narodnog oslobođenja (ZAVNOH, SNOV, ZAVNOBiH, CASNO, ASNOM, ASNOS, ASNOAPV, ASNO Kosmeta, ASNO Sandžaka) formirane su pokrajinske komisije prema njihovim posebnim odlukama. Svaka komisija sastojala se od Pravnog, Istražnog, Propagandnog, Izvršnog, Registracionog i Personalnog odeljenja.[1]
Komisije su se u radu oslanjale na Narodnooslobodilačke odbore, Narodnooslobodilačku vojsku Jugoslavije i njihove organe. Nacionalni komitet je 8. maja 1944. doneo Pravilnik o njihovom radu. Prema pravilniku, zadatak Komisije je bio da na osnovu dokumenta i svedočenja, pravnim postupkom, ispitaju i utvrde zločine počinjene u Jugoslaviji za vreme Drugog svetskog rata, kao i sve zločince koji su učestvovali u njihovom izvršenju ili su ih naređivali i organizovali.
Pored toga, Komisije su imale zadatak da objave prikupljenu dokumentovanu građu o ratnim zločincima i zločinima. Pravilnik je obavezivao sve organe narodne vlasti i pojedince kod kojih se nalazio ma kakav dokazni materijal o ratnim zločincima, da ga predaju Komisiji ili njenim organima.
U periodu od 1944. do 1946, Državna komisija je izdavala saopštenja o zločinima okupatora i njihovih pomagača. To su pravni akti koji sadrže imena zločinaca i opise njihovih zločina, utvrđene na osnovu prikupljenih dokumenta. Rad Komisije ukinut je 12. aprila 1948. godine.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Hrvatska znanstvena bibliografija - Prikaz rada, Pristupljeno 2. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vojna enciklopedija (knjiga druga). Beograd 1971. godina.