Dnjeparska hidroelektrana
Dnjeparska hidroelektrana (ukr. ДніпроГЕС; rus. ДнепроГЭС) je brana i hidroelektrana na reci Dnjepar iznad grada Zaporožje. Nekad je nosila ime Vladimira Iljiča Lenjina i bila je objekat sa kojim se Sovjetski Savez ponosio i hvalio jer je sve do Drugog svetskog rata bila jedna od najvećih na svetu.
Karakteristike i istorijat gradnje[uredi | uredi izvor]
Ona je i danas najveća hidroelektrana u Ukrajini, a sve do izgradnje Staljingradske hidroelektrane na Volgi bila je najveća u Evropi. Zgrada hidroelektrane podignuta je na desnoj obali reke Dnjepar iznad grada Zaporožje i iznad ostrva Hortica, a ispod nekadašnjih zadnjih brzaka.[1] Prvi planovi za gradnju te hidroelektrane rađeni su još 1905, ali su planovi za izgradnju brane koja bi preplavila Dnjeparske brzake i tako učinila Dnjepar plovnim celom dužinom rađeni još u 19. veku. Jedan od projekata za hidroelektranu predložio je ukrajinski inženjer Mohilko, ali od svega toga nije bilo ništa sve do osnivanja Sovjetskog Saveza kad je prihvaćen plan Ivana Aleksandrova, jer je Dnjeparska hidroelektrana bila među prvih 10 hidroenergetskih objekata koje je planirala Državna komisija za elektrifikaciju Sovjetskog Saveza.[1]
Izgradnja brane započela je 1927. a njen planirani potencijal bio je 558.000 kW. Do 1932. pušteno je u pogon prvih pet od njegovih devet planiranih generatora. U gradnji Dnjeparske hidroelektrane učestvovali su i američki stručnjaci pod vođstvom pukovnika Hju Kupera jer su sve teške građevinske mašine i prvi generatori uvezeni iz SAD.[1]
Za potrebe hidroelektrane reka je pregrađena armirano-betonskom branom dugom 760 m, visokom 60 m, koja je podigla vodostaj Dnjepra za 37,8 m i tako poplavila brzake iznad brane, pa je tako reka postala plovna tokom cele godine. Tri ustave duge gotovo 2 km podignute su na levoj obali reke, a one omogućuju brodovima da obiđu branu. Iznad brane formirano je ogromno akumulaciono jezero, koje je ispunilo usku kotlinu Dnjepra do Dnjepropetrovska. To veštačko jezero, dugo je gotovo 140 km, široko je od 1,5 km (na vrhu) do 3 km kod brane, a doseže dubinu do 60 metara; ono se prostire na terenu od 320 km², i ima gotovo 1,5 milijardi m³ vode.[1]
Do Drugog svetskog rata Dnjeparska hidroelektrana proradila je punom snagom, osim u toku letnjih i jesenjih meseci, kad se zbog niskog vodostaja u akumulacionom jezeru morala drastično smanjiti proizvodnja električne energije, pa su radila samo dva od devet generatora, a čak su i oni radili s ograničenim kapacitetom.[1]
Jedinice Crvene armije su prilikom svog povlačenja 1941[2]. minirale branu i evakuirale (ili uništile) generatore i opremu. Nemačke snage su uspele da ju delimično obnove, ali su je ponovno uništile prilikom svog povlačenja 1943. godine. U periodu 1944 - 1947. obnovljena su tri agregata, a ostatak je obnovljen tokom 1950-ih. Tako da je 1979. svih devet agregata proizvodilo ukupno 1.312.000 kW.[1]
Dnjeparska hidroelektrana danas ne ispunjava potrebe za energijom Dnjeparskog kraja. Ona to nije mogla čak ni pre rata, kad je radila u okviru Dnjeparskog energetskog prstena, u kom su bile i termoelektrane Dnjeprodzeržinski i Krivi Rog uz neke manje hidroelektrane. Nakon rata Dnjeparski energetski sistem povezan je sa Donjeckim sistemom da se tako formira Južni energetski sistem. Neuravnoteženi balans električne energije južnog sistema prevladan je samo 1955, kada je puštena u pogon hidroelektrana Kahovskaja pa je 1969. počela izgradnja hidroelektrane Dnjeprohes 2.[1]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e „Dnieper Hydroelectric Station” (na jeziku: engleski). Encyclopedia of Ukraine. Pristupljeno 1. 5. 2014.
- ^ Izložba hidroelektrana Dnjeprovsk
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Dnieper Hydroelectric Station na portalu Encyclopedia of Ukraine (jezik: engleski)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
