Erih Šlomović

Erih Šlomović
Datum rođenja	(1915-03-10)10. mart 1915.
Mesto rođenja	Đakovo, Austrougarska
Datum smrti	1942.(1942-Nedostaje neophodni parametar 1, mesec!-00) (26/27 god.)
Mesto smrti	Beograd,  Srbija

Erih Šlomović (Đakovo, 1915 – Beograd, 1942), bio je jugoslovenski kolekcionar i trgovac umetničkim predmetima, koga su nacisti ubili najverovatnije oko 1943. u okolini Beograda. Iza sebe ostavio je najveću zbirku impresionista i postimpresionista na Balkanskom poluostrvu, koja je još uvek predmet nerazumevanja, rasprava, a i sudskih procesa.

Život i karijera

Rođen je u Đakovu 10. mart 1915. od oca Bernarda, trgovca i majke Roze. Godine 1923. sa porodicom se preselio u Beograd i nastanio da živi na Dorćolu. Po završetku osnovne škole i gimnazije u Beogradu, pohađao je internat u Kanu od 1928—1929. godine u kome je usavršio francuski jezik.

Kao mlad prvo je pokazao interesovanje za prirodne nauke. Međutim za vreme boravka u Francuskoj Šlomović je razvio ljubav prema slikarstvu čijem se izučavanju sa strašću predavao još od rane mladosti. Ta ljubav potom je kod Šlomovića prerasla u strast za kolekcionarstvom. Tu Šlomovićevu strast prema kolekcionarstvu, 1935. prvi je otkrio galerista Ambroaz Volar u ulici Lafit u Parizu. Naime iskusni kolekcionar je veoma brzo shvatio da mladi Beograđanin poseduje sofisticirani ukus i osećaj za prave umetničke vrednosti. Šlomović je ubrzo postao njegov saradnik i lični asistent.

Nakon što je vrlo dobro savladao veštinu u posredovanju umetničkim delima Šlomović je uporedo ostvarivao i kontakte sa čuvenim umetnicima, kao što su Žorž Ruo ili Anri Matis, od kojih je dobio na poklon nekoliko crteža. Vođen željom da zasnuje sopstvenu kolekciju, Šlomović se na sve načine trudio da to i realizuje.

Nakon pogibije Ambroaza Volara u saobraćajnoj nesreći u leto 1939. njihova saradnja i prijateljstvo bilo je prekinuto, ali je Šlomović nasledio mali deo Volarove kolekcije, uključujući dela najpoznatijih umetnika koji su stvarali u periodu od impresionizma do kubizma. Najveći deo Volarove kolekcije koju je nasledio Šlomović čine grafike, crteži i knjige.

Odilon Redon: „Glava gnoma”, iz zbirke Eriha Šlomovića

U decembru 1940. svoju kolekciju Šlomović je prikazao na izložbi u Domu kralja Petra Prvog Oslobodioca u Zagrebu, sa namerom da je u proleće 1941. predstavi u Ljubljani i Beogradu, ali ga je Drugi svetski rat u tome sprečio.

Drugi svetski rat sa narastajućim antisemitizmom dosta je izmenio život Eriha Šlomovića koji je odlučio da se vrati u Beograd. Međutim i u tim teškim vremenima entuzijazam u Šlomoviću nije jenjavao. Intenzivno je sakupljao dela savremenih jugoslovenskih umetnika, želeći da proširi kolekciju i otvori sopstveni muzej po nacrtu čuvenog Le Korbizjea.

Nakon nemačkog bombardovanja Beograda 6. aprila 1941. izbegao je sa porodicom u centralnu Srbiju u selo Bačina kod Varvarina. Sa sobom je poneo celokupnu zbirka spakovanu u nekoliko sanduka, koju je smestio u jednu privatnu kuću u selu,

Tokom kaznene ekspedicije nemačke vojske krajem 1941. Erih Šlomović, njegov otac Bernard i mlađi brat Egon bili su uhapšeni i sprovedeni u zatvor u Ćupriji. Nakon nekoliko meseci iz Ćuprije su deportovani u koncentracioni logor Sajmište u Beogradu. U aprilu 1942. sa još stotinama drugih logoraša muški deo porodice Šlomović pogubljen je u gasnoj komori. Erih Šlomović imao je tada dvadeset sedam godina.

Nakon završetka Drugog svetskog rata, njegova majka Roza Šlomović, koja je strahote rata i veliku porodičnu tragediju preživela u selu Bačina, sećajući se poslednjih reči svoga sina: „Čuvaj naše stvari”… uz posredovanje dr Ivana Ribara, vrednu umetničku kolekciju darovala je Beogradu i Srbiji.

Kontroverze oko zbirke Eriha Šlomovića

Do danas je ostalo nerazjašnjeno prijateljstvo galeriste Volara koji je imao 70, i Eriha sa 23 godine (koliko je imao kada su se upoznali). Njihovo prijateljstvo po nekim izvorima zasnivalo se na poslovnim odnosima u kojima je Šlomović bio Volardov sekretar i lice od potpunog poverenja. Volar mu je davao slike na reč, koje je Šlomović odnosio u Beograd i prodavao u tadašnjim visokim kugovima. Drugi smatraju da je među njima postojala mnogo prisnija, emotivna veza.

Nakon smrti Ambroaza Volara, koji je poginuo u saobraćajnoj nesreći 1939. godine, kod Šlomovića je ostalo oko 600 umetničkih dela. On je u sef banke Sosijete Ženeral u Francuskoj ostavio 140 slika, crteža i grafika Derena, Sezana, Dega, Renoara. Više od 400 preostalih radova poneo je sa sobom u Jugoslaviju.

Zbirka koju je Šlomović sklonio u banku Sosijete Ženeral, dospela je na svetlost dana 1980. nakon otvoranja sefova posle isticanja zakonskog roka od 40 godina. Tada je trebalo da bude održana javna aukcija, ali je po nalogu suda ona otkazana. Naime, oglasila se i tadašnja SFRJ, polažući pravo na zbirku a s obzirom na to da je Šlomović bio jugoslovenski državljanin. Naslednici Volara i Šlomovića vodili su parnicu do 2006. kada je donesena presuda u korist obe strane. Većinu radova, dobili su Volarovi naslednici, a Šlomovićima su pripali samo oni radovi i knjige koji su bili njima posvećeni.

Radovi iz sefa banke prodati su na aukciji u Sotbisu juna 2010.

Šlomovićev deo zbirke danas se nalazi u Narodnom muzeju u Beogradu.

Erihov život na filmu i u književnom delu

O Erihovom životu i stradanju u logoru reditelj Veljko Bulajić je 1989. po scenariju Ive Brešana snimio film „Donator”.

Beogradski književnik Momo Kapor, inspirisan njegovom sudbinom, napisao je roman „Dosije Šlomović”, koji je izdala izdavačka kuća Knjiga-komerc iz Beograda, 2004 godine.

Spoljašnje veze

• Hrvatski filmski arhiv: Popis hrvatskih dugometražnih filmova 1944—2006. (jezik: hrvatski)
• Misteriozni gospodin Šlomović. Od Đakova do Bačine - Istraživačko novinarstvo RTS Beograd, objavljeno 1. marta 2017.
• Jedna bogata kolekcija najboljih francuskih modernih slikara nalazi se u Beogradu ("Politika", 8. jul 1940)