Zgrada OŠ „IV Kraljevački bataljon” Kraljevo

Zgrada osnovne škole „IV Kraljevački bataljon"
Zgrada osnovne škole „IV Kraljevački bataljon"
	Zgrada osnovne škole „IV Kraljevački bataljon“
Opšte informacije
Mesto	Kraljevo
Opština	Kraljevo
Država	Srbija
Vrsta spomenika	Spomenik kulture od velikog značaja
Vreme nastanka	1873. godina.
Tip kulturnog dobra	Kulturno dobro od velikog značaja
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo
	www.nmkv.rs

Zgrada osnovne škole „IV Kraljevački bataljon" se nalazi u Kraljevu na trgu Svetog Save br. 2. Ova zgrada se danas nalazi pod zaštitom države i ima status kulturnog dobra od velikog značaja. Danas je u ovoj zgradi smešten Narodni muzej Kraljevo.^[1]

Izgradnja objekta[uredi | uredi izvor]

Nastojanja da se u Karanovcu (Kraljevu) započela su znatno pre podizanja odgovarajuće zgrade. U molbama iz jula 1856. godine Opština karanovačka i episkop Joanikije tražili su da se u Karanovcu otvori polugimnazija. Iako je Popečiteljstvo prosvete to prihvatilo, Savet nije odobrio osnivanje srednje škole. Ipak, Opština karanovačka nije odustajala od svoje namere, tako da je ponovo uputila identičnu molbu 1859. godine, u čemu je ponovo imala podršku episkopa Joanikija. U molbi je predviđeno da se u narednom periodu izgradi i odgovarajuća zgrada za ovu ustanovu. Ipak, Savet ponovo nije odobrio molbu, uprkos tome što se popečitelj prosvete ponovo složio sa njom. Savet je smatrao da nema razloga za otvaranjem srednje škole u Karanovcu nakon povratka sedišta okružne vlasti u Čačak 1859. godine.^[2]

Uprkos odbijanju, Karanovčani nisu odustajali i uputili su novu molbu 1864. godine. Ovog puta nisu tražili otvaranje srednje škole, već dozvolu da podignu novu školsku zgradu o svom trošku jer je postojeća zgrada bila u vrlo lošem stanju. Iako je ministar prosvete dao odobrenje, okružne vlasti u Čačku su odložile izgradnju nove zgrade tražeći objašnjenje zašto je nova školska zgrada bila potrebna Karanovcu kada u njemu postoje samo 4 razreda osnovne škole. U novoj molbi iz 1869. godine Karanovčani su tražili da nova školska zgrada ima 8 učionica, čitaonicu, sobu za đake sa sela i 4 kvartira za učitelje. Nakon što su urađeni projekti u Ministarstvu građevina 1870. godine više nije bilo razloga za odlaganjem izgradnje nove školske zgrade.^[2]^[3]

Istorijat zgrade[uredi | uredi izvor]

Školska zgrada je završena 1873. godine i posle zgrade Velike škole u Beogradu bila je najveće školsko zdanje u Srbiji tog vremena. Podignuta je u samom centru grada, pored Saborne crkve i Gospodar-Vasinog konaka. U zgradu se prvo uselila osnovna škola, ali Karanovčani nisu odustajali od osnivanja srednje škole, pa su 1874. godine uputili molbu Ministarstvu prosvete o osnivanju polugimnazije. Pored toga, najverovatnije 1873. godine, osnovana je i privatna gimnazija, bez odobrenja Ministarstva prosvete. Privatna Gimnazija je bila smeštena na spratu zgrade u periodu od 1874. do 1875. godine. Kako bi molba o osnivanju srednje škole bila prihvaćena, Karanovac je nudio da se cela zgrada škole ustupi državi i da Opština karanovačka pribavi sve neophodno za rad buduće srednje škole.^[4]^[3]^[5]

Pokušaji stanovnika Kraljeva (Karanovac je u aprilu 1882. godine promenio ime u Kraljevo) da njihov grad dobije srednju školu uspešno su okončani 29. juna 1882. godine, kada je kralj Milan Obrenović doneo Rešenje kojim se u Kraljevu osniva Ratarska škola. Ova škola je bila smeštena u školskom zdanju u centru grada od 1882. do 1927. godine, kada je na Ratarskom imanju za nju bila izgrađena nova i veća zgrada. Umesto Ratarske škole u ovu zgradu je odlukom Suda opštine Kraljevske 1928. godine bila useljena Gimnazija. Iste godine je zgrada dobila električno osvetljenje. Gimnazija je na ovoj lokaciji ostala do 1951. godine. Tada je u školsko zdanje ponovo bila useljena osnovna škola, koja je 1955. godine dobila ime „IV Kraljevački bataljon”. Ova osnovna škola je na ovoj adresi ostala sve do 1976. godine, kada je preseljena u novoizgrađenu zgradu, u kojoj se nalazi i danas. Time je staro školsko zdanje ostalo prazno.^[6]

Ovo zdanje je ima važnu ulogu i u kulturnom životu Kraljeva. U molbi iz 1869. godine je bilo predviđeno da se deo prostora iskoristi za gradsku čitaonicu, osnovanu najverovatnije godinu dana ranije. Međutim, pošto je Čitaonica u periodu Srpsko-turskih ratova (1876-1878) privremeno prekinula svoj rad, nije moguće sa sigurnošću utvrditi da li je Čitaonica bila useljena u zgradu odmah nakon njenog završetka 1873. godine. Ipak, pouzdano se zna da je posle obnove rada 1. januara 1881. Čitaonica nastavila rad u ovom zdanju. Posle Prvog svetskog rata rad Čitaonice nije obnavljan, već se ona nalazila u sastavu Gimnazije.^[6]^[7]

Izgled objekta[uredi | uredi izvor]

Kada je reč o stilu gradnje, izgrađena je u neoklasicističkom stilu. Fasada je podeljena na tri rizalita - centralni i dva bočna. Svaki od njih je oivičen pilastrima, koji se završavaju kapitelima. Glavni rizalit je krunisan trougaonim timpanonom. Originalni projekat imao je bočno krilo prema ulici Olge Jovičić, koje je u jednom trenutku srušeno. Neoklasicistički stil je vidljiv u simetričnom rešavanju glavne fasade, naglašavanju srednjeg rizalita timpanonom, naznačavanju bočnih rizalita, ritmičnom rasporedu lučno završenih prozora u prizemlju i na spratu bočnih rizalita, a ostalih otvora arhitravno, profilisanim horizontalnim vencima presečenim pilastrima. Hodnik zgrade je okrenut ka ulici, dok su učionice okrenute prema dvorištu, što organizaciju unutrašnjeg prostora čini netipičnom. Stepenište je smešteno u središnjem delu.^[1]^[8]

Radovi na rekonstrukciji i pretvaranje zgrade u Muzej[uredi | uredi izvor]

Skupština opštine Kraljevo je 1980. godine donela odluku o rekonstrukciji zgrade Osnovne škole „IV Kraljevački bataljon" i njenom ustupanju na korišćenje Narodnom muzeju Kraljevo i Istorijskom arhivu Kraljevo. Muzeju je trebalo da pripadne deo prostora u prizemlju. Međutim, Muzej je uputio prigovor na ovakvu odluku, pa je naredne godine Muzeju dodeljeno prizemlje i trećina tavanskog prostora, a Arhivu sprat i ostatak tavanskog prostora. Nakon što je Istorijskom arhivu Kraljevo dodeljena druga zgrada 1982. godine započete su pripreme za preuređenje cele zgrade OŠ „IV Kraljevački bataljon" za potrebe Muzeja. Priprema projekta je bila poverena arhitekti Milanu Pališaškom. Odluka o ustupanju cele zgrade Muzeju doneta je 1985. godine. Nakon prve faze rekonstrukcije i adaptacije zgrade, koja je bila u vrlo lošem stanju, novi muzejski prostor je otvoren 21. marta 1995. godine. Tom prilikom je održana retrospektivna izložba Miodraga B. Protića, koji je bio kraljevački đak i koji je upravo u ovoj zgradi 1939. i 1940. godine priredio prve izložbe. Druga faza rekonstrukcije zgrade okončana je 2005. godine.^[9]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Na slici se vidi krilo zgrade prema današnjoj ulici Olge Jovičić, koje je srušeno u nekom trenutku.
Školska zgrada u vreme dok je u njoj bila smeštena Ratarska škola
Školska zgrada 1928. godine, u vreme kada je u njoj bila smeštena Gimnazija
Zgrada Narodnog muzeja Kraljevo u decembru 2021. godine

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b http://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs pristupljeno 15.5.2014. godine.
^ ^a ^b Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 104—105.
^ ^a ^b Narodni muzej Kraljevo, Centralna stručna arhiva 151/3, Muzejska zgrada
^ Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 106—107.
^ Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 2014. str. 27. ISBN 978-86-85179-47-1.
^ ^a ^b Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 107—108.
^ „Čitalište u Karanovcu”. NB "Stefan Prvovenčani" Kraljevo (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-10.
^ Grujović Brković, Katarina; Aleksić Čevrljaković, Marija (2016). Pogled kroz nasleđe: 1965-2015. Kraljevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu. str. 40. ISBN 978-86-84867-05-8.
^ Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 2014. str. 25—29. ISBN 978-86-85179-47-1.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[САНУ-1] ttp://spomenicikulture.mi.sanu.ac.rs pristupljeno 15.5.2014. godine.

[:0-2] Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 104—105.

[:1-3] Narodni muzej Kraljevo, Centralna stručna arhiva 151/3, Muzejska zgrada

[4] Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 106—107.

[5] Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 2014. str. 27. ISBN 978-86-85179-47-1.

[:2-6] Drašković, Dragan; Mihailović, Milorad (1994). „Novi život stare škole”. Povelja. 3—4: 107—108.

[7] „Čitalište u Karanovcu”. NB "Stefan Prvovenčani" Kraljevo (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2023-10-10.

[8] Grujović Brković, Katarina; Aleksić Čevrljaković, Marija (2016). Pogled kroz nasleđe: 1965-2015. Kraljevo: Zavod za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu. str. 40. ISBN 978-86-84867-05-8.

[9] Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 2014. str. 25—29. ISBN 978-86-85179-47-1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

p r u Nepokretna kulturna dobra u Raškom upravnom okrugu
Vrnjačka Banja	Dvorac Belimarkovića u Vrnjačkoj Banji Crkva Svetog Save u Gračacu Kapela Belimarkovića u Vrnjačkoj Banji Vila Avala Vila Mi La Vila Palas Zgrada „Zadužbina Lazara Stojadinovića”, višeg kontrolora pošte i telegrafa i žene mu Anke - „Poštanski dom”
Kraljevo	Manastir Studenica Manastir Žiča Srednjovekovni grad Maglič Crkva Svetog Đorđa u Vrhu Bogorodičina crkva u Dolcu Crkva Svetog Nikole u Reci (Zaseok Palež) Crkva Svetog Nikole u Rudnom Kuća narodnog heroja Živana Maričića Crkva brvnara u Vrbi Crkva brvnara sa grobljem u Cvetkama Zgrada Osnovne škole „Četvrti Kraljevački bataljon“ Crkva Sv. Trojice u Kraljevu Švapčića kuća u Kraljevu Gospodar Vasin konak u Kraljevu Adžića kuća u Kraljevu Seničića kuća Gornja Savina isposnica Donja Savina isposnica Spomenik srpskim ratnicima 1912-1918. u Polumiru Crkva Svetog Nikole u Ušću Čardak Podgorac Igrutina Kuća Periše Damljanovića Crkva Svete Katarine u Tadenju Crkva Svetog Nikole u Tepečima Crkva Svetog Aleksija u Milićima Kuća Markovića u Kraljevu Kuća Božića u Kraljevu Kuća Petrovića u Kraljevu Okućnica Slavka Radojičića u Lascu Crkva Svetog Bogojavljenja Zgrada stare škole u Ušću Novakovića kuća u Kraljevu Manastir Svete Varvare na Reljinoj Gradini Rimokatolička crkva svetog Mihaela Arkanđela sa Župnim dvorom u Kraljevu Kompleks Poljoprivredne škole „dr Đorđe Radić” u Kraljevu
Novi Pazar	Manastir Đurđevi Stupovi Manastir Sopoćani Novopazarska tvrđava Jeleč raški (tvrđava) Petrova crkva Kurt-Čelebijina džamija u Svojboru Hadži Huremova — Bor džamija sa grobljem Amir-agin han Crkva Svetog Dimitrija u Janačkom Polju Crkva Svetog Nikole u Štitarima Crkva Svete Marine u Doinovićima Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Popama Crkva Svetih apostola Petra i Pavla u Rasu Stari hamam u Novom Pazaru Stari hamam u Novopazarskoj Banji Crkva Svetog Lazara u Živalićima Bogorodičina crkva u Kovačevu Veliko groblje Parice u Novom Pazaru Groblje Gazilar sa turbetom Lejlek džamija Srednjovekovni grad Ras Crkva Svetog Nikole u Novom Pazaru Zgrada Starog suda u Novom Pazaru Upravna zgrada „UNIPROMA“ u Novom Pazaru Zgrada „Mitropolija” u Novom Pazaru Jevrejsko groblje u Novom Pazaru Altun-alem džamija Turistički dom „Sopoćani” Crkva Lazarica u Purću Zgrada Muzeja „Ras” u Novom Pazaru
Raška	Manastir Gradac Crkva Nova Pavlica Crkva Stara Pavlica Crkva Sv. Petke u Trnavi Crkva Svetog Nikole u Šumniku Crkva Svetog Nikole u Baljevcu Manastir Končul Kuća Radomira Vujanca Kursulića kuća u Raški Srednjovekovni grad Brvenik sa crkvom Sv. Nikole Staro kupatilo u Jošaničkoj Banji Novo kupatilo u Jošaničkoj Banji
Tutin	Manastir Crna Reka Crkva Svetih Petra i Pavla u Lukavici Kuća narodnog heroja Bogoljuba Čupića Hamzagića kuća u Tutinu Crkva Svetog Dimitrija sa starim grobljem u Mitrovoj Reci