Izbori za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS 1920.

Izbori za Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS 1920. su bili izbori za narodne poslanike u Ustavotvornu skupštinu Kraljevine SHS.

Izbori su održani 28. novembra 1920. godine. Ovi izbori su predstavljali prvo odmeravanje snaga između političkih stranaka u novonastaloj državi. Narodni poslanici su birani tajnim glasanjem, neposrednim načinom po sistemu izbornog količnika. Izbori iz 1920. godine su bili prvi demokratski izbori u Kraljevini SHS.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

Dok nije donet Ustav za celu Kraljevinu SHS, u svakodnevnoj političkoj praksi vlada se pozivala na pojedina rešenja Ustava Kraljevine Srbije. Državnopravni provizorijum je rezultat činjenice da ustavotvorna skupština još nije donela novi Ustav za novo ujedinjenu državu. Opšte biračko pravo bilo je predviđeno Krfskom deklaracijom koje je prethodno već postojalo u Srbiji. Na području Kraljevine SHS bilo je nasleđeno šest različitih zakonodavstava (srpsko, crnogorsko, tursko, austrijsko, ugarsko i zakonodavstavo na prostoru Bosne i Hercegovine). Dok je Demokratska stranka bila na vlasti, kralju je dostavljen Ukaz kojim je predloženo raspuštanje Privremenog narodnog predstavništva i raspisivanje izbora za Ustavotvornu skupštinu. Kraljevo odbijanje da ispuni zahteve iz Ukaza dovelo je do Davidovićeve ostavke. Tokom Vesnićevog mandata konačno su rešeni sporovi sa susednim državama, čime su definitivno utvrđene granice Kraljevine. Bio je to preduslov za stvaranje biračkih jedinica. Oficiri, podoficiri i vojnici nisu imali pravo glasa. Biračko pravo imao je svaki muškarac sa navršenih 21 godinu, državljanin Kraljevine koji je najmanje 6 meseci nastanjen u opštini boravišta. Zbog velikog broja nepismenih, glasalo se kuglicom.

Rezultati izbora[uredi | uredi izvor]

Ukupno je glasalo 1.607.265 birača, odnosno 64,79% svih birača upisanih u birački spisak. Biralo se 415 od 419 poslanika, zato što su tri bila u izbornim jedinicama pod italijanskom okupacijom, koja nije dozvolila održavanje izbora za državu sa kojom je imala teritorijalni spor. Ukupno su 22 stranke istakle kandidate. Rezultati izbora po pojedinačnim izbornim listama čiji su kandidati ušli u narodno predstavništvo:

Stranke	Glasovi	%	Poslanici
Jugoslovenska demokratska stranka - Ljubomir Davidović	319,448	19,9	92
Narodna radikalna stranka - Nikola Pašić	284,575	17,7	91
Hrvatska pučka seljačka stranka - Stjepan Radić	230,590	14,3	50
Komunistička partija Jugoslavije	198,736	12,4	58
Savez zemljoradnika i Samostalna seljačka stranka - Jovan Jovanović	151,603	9,4	39
Jugoslovenska muslimanska organizacija - Mehmed Spaho	110,895	6,9	24
Slovenačka narodna stranka - dr Anton Korošec	58,971	3,7	14
Hrvatska pučka i Bunjevačko-šokačka stranka	52,333	3,3	13
Jugoslovenska socijaldemokratska stranka	46,972	2,9	10
Narodna tursko-šiptarska organizacija „Džemijet“	30,039	1,9	8
Hrvatska težačka stranka - Narodni klub	38,400	2,4	7
Hrvatska zajednica	25,867	1,6	4
Republikanska demokratska stranka - Ljubomir Stojanović	18,136	1,1	3
Hrvatska stranka prava	10,880	0,7	2
Ostali	29,946	1,9	0
Ukupno	1.607.265	100	419

Literatura[uredi | uredi izvor]

Branislav Gligorijević, „Parlament i političke stranke u Jugoslaviji (1919—1929)“, Beograd 1979.
Dimić, Ljubodrag (2001). Istorija srpske državnosti. 3. Novi Sad: Ogranak SANU.
Petranović, Branko (1980). Istorija Jugoslavije 1918-1978. Beograd: Nolit.
Petranović, Branko (1988). Istorija Jugoslavije 1918-1988. 1. Beograd: Nolit.
Smodlaka, Josip (1920). Nacrt jugoslovenskog ustava (PDF). Zagreb: Hrvatski štamparski zavod. Arhivirano iz originala (PDF) 4. 1. 2019. g. Pristupljeno 3. 1. 2019.