Karlova crkva u Beču

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Karlova crkva
Rektoratskirche St. Karl Borromäus
Unutrašnjost freskopisane kupole Glavne crkve svetog Karla Boromejskog
Osnovni podaci
TipCrkva
JurisdikcijaRimokatolička crkva
Osnivanje1737
OsnivačKarlo VI
UpravnikMilan Kučera
Vitezovi krsta sa Crvenom zvezdom
PosvećenSvetom Karlu Boromejskom
Arhitektura
ArhitektaJohan Bernhard Fišer fon Erlah (otac) i Jozef Emanuel Fišer fon Erlah (sin)
StilBarok
Rekonstruisan2006 - 2007
Lokacija
MestoKarlsplac, Beč
Država Austrija

Glavna crkva svetog Karla Boromejskog (nem. Rektoratskirche St. Karl Borromäus), popularno zvana Karlova crkva - Karlskirhe (nem. Karlskirche),[1] je barokna rimokatolička crkva koja se nalazi na južnoj strani Karlsplaca u Beču. Smatra se najistaknutijom baroknom crkvom u Beču, kao i jednom od najvećih gradskih građevina. Crkva je posvećena svetom Karlu Boromejskom, jednom od najvećih kontrareformatora šesnaestog veka.[2]

Crkva je smeštena u neposrednoj blizini Prvog okruga na oko 200 metara južno od Ringštrase. Katastarski, crkva pripada Četvrtom bečkom okrugu Videnu.

Izgradnja crkve[uredi | uredi izvor]

Godine 1713., samo godinu dana nakon poslednje velike epidemije kuge, Karlo VI, car Svetog rimskog carstva, obećao je da će izgraditi crkvu za svog imenjaka i zaštitnika, svetog Karla Boromejskog, koji je bio smatran isceliteljem obolelih od kuge. Raspisan je arhitektonski konkurs na kojem je pobedio Johan Bernhard Fišer fon Erlah, u konkuranciji Ferdinanda Gali-Bibijena i Johana Lukasa fon Hildebranda. Izgradnja crkve je počela 1716. godine pod nadzorom Antona Erharda Martinelija. Nakon smrti glavnog arhitekte Fišera 1723. godine, njegov sin, Jozef Emanuel Fišer fon Erlah, završio je izgradnju 1737. koristeći delimično izmenjene planove. Crkva je prvobitno imala direktan pogled na Hofburg, a sve do 1918. godine, služila je kao carska župna crkva.

Fišer fon Erlah stariji je objedinio najrazličitije arhitektonske elemente:

  • Fasadu u centru, koja vodi do trema, po uzoru na portiku grčkog hrama.
  • Dve paralelne kolone stubova, koje je izradio Lorenco Matijeli, izrađene su po modelu Trajanovog stuba u Rimu.
  • Pored stubova se prostiru dve kule i pokazuju uticaj rimskog baroka (Bernini i Boromini).
  • Iznad ulaza izdiže se kupola iznad visokog bubnja, koju je arhitekta Fišer mlađi skratio i delimično preinačio.

Otkako je Karlsplac obnovljen kasnih 1980-ih, Karlova crkva je stekla slavu ne samo zbog svoje kupole, dva bočna stuba i njihovih bareljefa, već i zbog svoje vizuelne i arhitektonske protivteže zgradama Muzikferajna i Bečkog Tehnološkog univerziteta. O Karlovoj crkvi brine rimokatolički verski red, Vitezovi krsta sa Crvenom zvezdom.

U crkvi se nalaze 8 zvona. Najstarija su četiri zvona izlivena još 1737. godine, a najmlađa su dva zvona izlivena 2013. godine. Najteže zvono je izliveno 1762. godine i teži 3600 kilograma.[3]

Ikonografija[uredi | uredi izvor]

Ikonografski prikazi u crkvi potiču od carskog zvaničnika Karla Gustava Hereja i povezuju svetog Karla Boromejskog sa njegovim carskim dobrotvorom. Reljef na zabatu iznad ulaza posvećen je kardinalnim vrlinama. Ova grupa skulptura se produžava skroz do potkrovlja, koje je osmislio ahitekta Fišer mlađi. Spoljni stubovi crkve prikazuju scene iz života Karla Boromejskog u spiralnom reljefu i podsećaju na stubove Boaza i Jakina, koji su stajali ispred hrama u Jerusalimu. Stubovi Karlove crkve takođe podsećaju na Herkulove stubove i deluju kao simboli carske moći. Na ulazu su predstavljeni anđeli iz Starog i Novog zaveta.

Ovi motivi se nastavljaju u unutrašnjosti crkve, pre svega u fresci Johana Mihaela Rotmajera i Gaetana Fantija, na kojoj je prikazano mirotvorstvo Karla Boromejskog, uz podršku Bogorodice. Ovu scenu okružuju kardinalne vrline. Freske u brojnim bočnim kapelama pripisuju se ikonopiscu Danijelu Granu.

Visoku oltarsku sliku koja prikazuje vaznesenje svetitelja osmislio je arhitekta Fišer stariji, a oslikao Ferdinand Maksimilijan Brokov. Oltarske slike u bočnim kapelama su naslikali različiti umetnici, uključujući Danijela Grana, Sebastijana Ričija, Martina Altomontea i Jakoba van Šupena. Izložena je i drvena statua Svetog Antonija Jozefa Josifa.

Snažan efekat proizilazi iz usmeravanja svetlosti i arhitektonskog grupisanja, posebno lučnih otvora glavne ose. Šemu boja karakteriše mermer sa delimičnom i racionalnom upotrebom pozlate. Veliki okrugli stakleni prozor visoko iznad glavnog oltara sa hebrejskim Tetragramatonom / Jahve simbolizuje Božju svemoć i istovremeno, kroz svoj topli žuti ton, Božju ljubav. Ispod je prikaz Apoteoze svetog Karla Boromejskog.

Pored struktura u palati Šenbrun, koje održavaju ovaj oblik, Karlova crkva je Fišerovo najveće delo. Ova crkva je takođe izraz austrijske radosti života koja potiče od pobedonosnog završetka turskih ratova.

Propovedaonica[uredi | uredi izvor]

Propovedaonicu crkve je vjerovatno projektirao Jozef Emanuel Fišer von Erlah, a njegove planove je mogao izvršiti francuski izrađivač nameštaja i crkvenog enterijera, Klod Le Fort du Plesi 1735. godine, iako nema sačuvanih dokumenata koji potvrđuju njihovo autorstvo i izradu crkvenog enterijera.[4] Enterijer Karlove crkve se sastoji u drvenoj konstrukciji sa bogatim cvetnim, biljnim, rozetnim i rokajl ornamentima, finijim rezbarijama od tvrdog oraha, u zlatno boji ili šemi smeđih boja. Abat-voik forme čine pozorišni baldahin sa dva putija koji drže krst i putir, dok je na vrhu plamena urna. Oko 1860. abat-voik je proširen. Dodan je širok obod koji je izobličio originalne proporcije, zamagljujući elegantne, uskovitlane linije i stvarajući efekat velike težine. Ovaj obod je 2006-2007. uklonjen nakon restauriranja propovedaonice. Rekonstruisane su nedostajuće rezbarije ukrasa nadstrešnica i ponovo je uspostavljen prvobitni izgled konstrukcije.[5]

Galerija slika[uredi | uredi izvor]

  • Karlova crkva 1822. godine, rad J. F. Vizonija
    Karlova crkva 1822. godine, rad J. F. Vizonija
  • Karlova crkva na slici Rudolfa fon Alta iz 1831. godine.
    Karlova crkva na slici Rudolfa fon Alta iz 1831. godine.
  • Pogled na Karlovu crkvu noću
    Pogled na Karlovu crkvu noću
  • Stub sa spiralnim narativom po uzoru na Trajanov stub
    Stub sa spiralnim narativom po uzoru na Trajanov stub
  • Vrh jedne od dve kule
    Vrh jedne od dve kule
  • Veliki oltar, Apoteoza svetog Karla Boromejskog, rad Alberta Kamezine
    Veliki oltar, Apoteoza svetog Karla Boromejskog, rad Alberta Kamezine
  • Sveti Jeronim i Avgustin, Veliki oltar, rad Johana Bernharda Fišera fon Erlaha
    Sveti Jeronim i Avgustin, Veliki oltar, rad Johana Bernharda Fišera fon Erlaha
  • Pozlaćeni elementi visoko iznad oltara koji simbolizuje Jahvea
    Pozlaćeni elementi visoko iznad oltara koji simbolizuje Jahvea
  • Pogled na kupolu izbliza
    Pogled na kupolu izbliza
  • Mirotvorstvo Karla Boromejskog uz podršku Device Marije, rad Rotmajera
    Mirotvorstvo Karla Boromejskog uz podršku Device Marije, rad Rotmajera
  • Orgulje u potkrovlju crkve
    Orgulje u potkrovlju crkve
  • Obnovljena nadstrešnica u abat-voik stilu
    Obnovljena nadstrešnica u abat-voik stilu
  • Ogromna reflektujuća lopta unutar crkve
    Ogromna reflektujuća lopta unutar crkve
  • Snimak iz 2008. godine.
    Snimak iz 2008. godine.

Poznate ličnosti u Karlovoj crkvi[uredi | uredi izvor]

Kompozitor Antonio Vivaldi je umro u Beču i tu je sahranjen 28. jula 1741. godine, ali je njegova grobnica vremenom izgubljena. U Karlovoj crkvi se održavaju redovni koncerti u Vivaldijevu čast.[6]

U maloj kapeli ove crkve, 10. avgusta 1933. godine, Hedvig Kisler (tada 19 godina stara), u celom svetu poznatija kao američka filmska glumica i pronalazač Hedi Lamar, udala se za Fridriha Mandla (starog 32 godine), biznismena i austrofašistu. Uz preko 200 istaknutih gostiju, zabeleženo je da je Kisler nosila „crno-belu haljinu sa printom“ i „buket belih orhideja“.[7]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „St. Charles Church”. VIENNA – Now. Forever. Arhivirano iz originala 19. 05. 2020. g. Pristupljeno 13. 8. 2019. 
  2. ^ Brook 2012, str. 146–147
  3. ^ Wiener Karlskirche (na jeziku: nemački), 2022-11-10, Pristupljeno 2022-11-21 
  4. ^ Marek Pučalík: "Ihr sehet nehmlich einen Templ, desgleichen ihr vielleicht selten, oder vielleicht niemals gesehen." Zur Ikonographie der Wiener Karlskirche, in: Orbis artium. K jubileu Lubomíra Slavíčka, Brno, Masarykova univerzita, 2009, p. 566
  5. ^ Verein Karskirche, Nachrichten, Ausgabe 4, Jänner 2007
  6. ^ „Concerts in Vienna”. www.concert-vienna.info. Arhivirano iz originala 25. 10. 2022. g. Pristupljeno 13. 8. 2019. 
  7. ^ The book “Beautiful,” p. 39, by Stephen Michael Shearer.

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Brook, Stephan (2012). DK Eyewitness Travel Guide: Vienna. London: Dorling Kindersley Ltd. ISBN 978-0756684280.
  • Charpentrat, Pierre (1967). Living Architecture: Baroque. Oldbourne. p. 91. OCLC 59920343.
  • Clark, Roger (1985). Precedents in Architecture. New York: Van Nostrand Reinhold. pp. 165, 208. ISBN 0-442-21668-8.
  • Gaillemin, Jean-Louis (1994). Knopf Guides: Vienna. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0679750680.
  • Meth-Cohn, Delia (1993). Vienna: Art and History. Florence: Summerfield Press. ASIN B000NQLZ5K.
  • Schnorr, Lina (2012). Imperial Vienna. Vienna: HB Medienvertrieb GesmbH. ISBN 978-3950239690.
  • Schulte-Peevers, Andrea (2007). Alison Coupe (ed.). Michelin Green Guide Austria. London: Michelin Travel & Lifestyle. ISBN 978-2067123250.
  • Trachtenberg, Marvin; Hyman, Isabelle (1986). Architecture: From Prehistory to Post-Modernism. Englewood Cliffs: Prentice-Hall. pp. 370–371. ISBN 0-13-044702-1.
  • Unterreiner, Katrin; Gredler, Willfried (2009). The Hofburg. Vienna: Pichler Verlag. ISBN 978-3854314912.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Карлова_црква_у_Бечу&oldid=27628926”