Karlo Smeli
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Problem: Dodavanje vikiveza, prebacivanje u perfekat. |
| Karlo Smeli | |
|---|---|
 Karlo Smeli, slika Rohira van der Vejdena | |
| Lični podaci | |
| Puno ime | Karlo Martin |
| Datum rođenja | 10. novembar 1433. |
| Mesto rođenja | Dižon, Burgundija (istorijska regija) |
| Datum smrti | 5. januar 1477. (43 god.) |
| Mesto smrti | Nansi, Burgundija (istorijska regija) |
| Porodica | |
| Supružnik | Katarina od Valoa, grofica Šarloa, Izabela Burbon, Margareta od Jorka |
| Potomstvo | Marija od Burgundije |
| Roditelji | Filip III od Burgundije Izabela od Portugalije i Burgundije |
| Dinastija | Valoa |
| Vojvoda od Barbantea, Burgundije, Limburga, Lotijera i Luksemburga, Grof od Artoa, Burgundije, Flandrije, Enoa, Holandije, Namira, Zelanda i Cutfena | |
| Period | 1467—1477. |
| Prethodnik | Filip III od Burgundije |
| Naslednik | Marija od Burgundije |
 | |
Karlo Smeli (10. novembar 1433, Dižon — 5. januar 1477, Nansi), bio je vojvoda od Brabanta, Burgundije Limburga, Lotijera i Luksemburga i Grof od Artoa, Burgundije, Flandrije, Enoa, Holandije, Namira, Zelanda i Cutfena. Otac mu je bio Filip III od Burgundije, a majka Izabela od Portugalije i Burgundije. Kao naslednik Burgundije, odmah po rođenju dobio je titulu grofa Šarola.
Karlo je reorganizovao vojsku u profesionalne najamničke ordonans-kompanije i uveo strogu disciplinu među vojnicima. Često je umesto domaćih vojnika koristio italijanske ili engleske plaćenike. Osnovao je parlament u Mehelenu 1470. godine. Dekretima je ukinuo privilegije Flandrije, Holandije, Brabanta i Enoa.
Za vreme njegove vladavine naglo se pojačao uticaj austrijskog nadvojvode Maksimilijana I Habzburškog. Karlo je u sukobu s njim poginuo u bici kod Nansija 5. januara 1477. godine. Tada su Nemci osvojili Burgundiju.
Mladost[uredi | uredi izvor]
Dobijanje nadimka[uredi | uredi izvor]
Kao veoma mlad Karlo Martin je izuzetno voleo viteštvo. Na dvoru svog oca je stekao obrazovanje, a u to vreme mali broj ljudi u Evropi su umeli da čitaju i pišu. Godine 1453. je učestvovao u bici kod Gaverene. Zbog hrabrosti koju je pokazao u bici nazvali su ga Karlo Smeli.
Brakovi i odnosi sa Francuskom[uredi | uredi izvor]
Već 1440. godine Karlo se oženio Katarinom Valoa, kćerkom francuskog kralja Šarla VII Pobednika. Ona je umrla već 1446. godine, a Karlo se 1453. godine oženio moćnom francuskom vlastelinkom Izabelom Burbon. Sa njom je 13. februara 1457. godine dobio kćerku Mariju. Izabela je umrla 25. septembra 1465. godine.
Oko 1460. godine Karlo je upoznao Dofena (francuskog prestolonaslednika) Luja. Oni su ubrzo postali dobri prijatelji, ali Luj je čim je došao na vlast u Francuskoj 1461. godine počeo neprijateljstva sa Burgundijom. Luj je čak između 1364. i 1365. godine napadao Karlovu Šarolu. Tom prilikom Luj je izazvao pobunu kneževa, koji su bili u vazalnom odnosu prema Karlu. Karlo je odlučio da sklopi savez sa Englezima. Karlo je čak 1468. godine oženio englesku princezu Margaretu od Jorka. Venčanje je održano u Brižu.[traži se izvor]
Rat za nasleđe Šarole[uredi | uredi izvor]
Dana 12. aprila 1465. godine Karlo je sa 20.000 ljudi krenuo na Luja. Do bitke je došlo 13. jula kod Montlerija. Luj je iako je imao za 5.000 manje ljudi od Karla uspeo da pobedi. Obe strane su izgubili po 2.000 ljudi, ali Karlo je bio ranjen. Tako je Luj, Šarolu pripojio Francuskoj. 4. oktobra došlo je do mira u Šarantonu le Ponu. Tim mirom Karlo je dobio Normandiju i nekoliko gradova na Somi. Da bi kralj to uradio Karlo mu je isplatio 400.000 zlatnih kruna.
Prvi rat sa Liježom[uredi | uredi izvor]
U Liježu je 1464. godine izbila pobuna protiv poreza. Njemu se pridružio i Dinan. Stanovnici su čak tvrdili da je Karlo vanbračni sin Izabele od Portugalije i Burgundije i prethodnog biskupa Liježa († 1455). Uvređeni Karlo je 25. avgusta 1466. godine došao u Dinan i pobio sve njegove stanovnike. Posle toga počeo je pregovore sa Liježom, ali kada je Karlov otac Filip Dobri 15. juna 1467. godine u Brižu Liježani su se pobunili njima se pridružio Gent, Mehelen i Antverpen, ali Karlo ih je porazio u bici kod Sint Trojdena. Posle toga je uništio bedeme Liježa i pobio je njegove stanovnike. Karlo posle toga nije postavio novog biskupa grada nago je sam sebe proglasio za biskupa. Tim postupkom se zaključuje da je Karlo bio među prvim apsolutističkim vladarima Evrope.
Vladavina[uredi | uredi izvor]
Drugi rat sa Liježom[uredi | uredi izvor]
Liježani su planirali da podignu drugu pobunu. Kad su počeli pregovori između Luja i Karla u Peronu. 14. oktobra 1468. čim je Karlo otišao na pregovore i napustio grad izbila je pobuna. Karlo je okrivio Luja da sarađuje sa pobunjenicima. Luj mu je da bi mu dokazao da je na njegovoj strani poklonio Pikardiju i odrekao se Flandrije, pa čak i priznao Karla vojvodom od Berija i cele Šampanje. Luj je obavezao da će pomoći Karlu da uguši pobunu. Već 21. oktobra pobuna je bila ugušena.[traži se izvor]
Pobuna na Somi[uredi | uredi izvor]
Ubrzo posle toga izbila je pobuna u gradu Boveu na Somi. Pobunjenici su čak 1471. godine zarobili Karla. Posle nekog vremena Karlo se oslobodio i u savezu sa Lujem napao grad, ali je doživeo poraz, jer je Lujeva vojska prešla na stranu pobunjenika i Karlu preoteli Pikardiju sa posedima u Normandiji.[traži se izvor]
Burgundijski ratovi[uredi | uredi izvor]
Povod za rat i Opsada Nojsa[uredi | uredi izvor]
Godine 1470. Karlo je pokušao da svoju kćerku Mariju uda za austrijskog nadvojvodu i prestolonaslednika Svetog rimskog carstva, Maksimilijana I Habzburškog, ali kada nije uspeo objavio je rat Svetom rimskom carstvu. Na početku rata 29. jula 1474. godine Karlo je opseo grad Nojs, ali njegova vojska je 27. juna 1475. godine napustila opsadu.
Bitka kod Erikura[uredi | uredi izvor]
Dok se vodila opsada 13. novembra 1474. godine Karlo ju je nakratko napustio ostavivši na opsadi većinu vojske. Kod Erikura sa 10.000 ljudi napao je 18.000 Austrijanaca predvođenih vojvodom Sigismundom od Austrije. Karlo je katastrofalno izgubio bitku - poginulo mu je 600 vitezova, dok je austrijancima poginulo oko 70 vitezova.
Bitka kod Siona[uredi | uredi izvor]
Posle poraza na opsadi Nojsa Karlo je sklopio savez sa dinastijom Savoja. Ona je 15. oktobra 1475. godine napala Švajcarsku, ali Savojska vojska većim delom sastavljena od seljaka je kod Siona doživela težak poraz.
Bitka kod Gransona[uredi | uredi izvor]
Pošto je video da na dinastiju Savoja ne može računati Karlo se 2. marta 1476. godine ponovo uključio u rat i napao Staru švajcarsku konfederaciju. U bici kod Gransona 20.000 Burgunda je doživelo poraz od 18.000 Švajcaraca. U bici je poginulo 100 Švajcaraca i 10 puta više Burgunda.
Bitka kod Morata[uredi | uredi izvor]
Karlo je sa od 12.000 - 20.000 ljudi 22. juna 1476. godine kod Morata napao 25.000 Švajcaraca. U bici je poginulo 410 Švajcaraca i 6.000 - 10.000 Burgunda, ali ni ovaj poraz nije naterao Karla da odustane.
Bitka kod Nansija i pogibija[uredi | uredi izvor]
Dana 5. januara 1477. godine Karlo je sa 10.000 ljudi ponovo krenuo u pohod protiv Lotarangije, ali je poginuo u bici kod Nansija gde su Nemci imali duplo više vojnika. Od 10.000 Burgunda samo su se 2.500 vratili živi.
Posledice[uredi | uredi izvor]
Posle Karlove pogibije njegova kćerka Marija je nasledila njegove teritorije, ali Luj je osvojio Burgundiju. Jedino su Holandija i Belgija ostale slobodne pod vlašću Marije od Burgundije. Luj je pokušao da osvoji i te oblasti tako što je pokušao da svog sina Šarla oženi Marijom, ali ona je to odlučno odbila i udala se za nadvojvodiu Maksimilijana Habzburškog.
.jpg)
Porodično stablo[uredi | uredi izvor]
| 16. Žan II Dobri | ||||||||||||||||
| 8. Filip II Smeli | ||||||||||||||||
| 17. Bona Češka | ||||||||||||||||
| 4. Jovan II Neustrašivi | ||||||||||||||||
| 18. Louis II, Count of Flanders | ||||||||||||||||
| 9. Margarita III Flandrijska | ||||||||||||||||
| 19. Marija od Brabanta | ||||||||||||||||
| 2. Filip III od Burgundije | ||||||||||||||||
| 20. Ludvig IV, car Svetog rimskog carstva | ||||||||||||||||
| 10. Albert I Bavarski | ||||||||||||||||
| 21. Margaret II, Countess of Hainaut | ||||||||||||||||
| 5. Margareta od Bavarske, vojvotkinja Burgundije | ||||||||||||||||
| 22. Louis I, Duke of Brzeg | ||||||||||||||||
| 11. Margareta od Briga | ||||||||||||||||
| 23. Agnes of Głogów | ||||||||||||||||
| 1. Karlo Smeli | ||||||||||||||||
| 24. Afonso IV Portugalski | ||||||||||||||||
| 12. Pedro I Portugalski | ||||||||||||||||
| 25. Beatris od Kastilje | ||||||||||||||||
| 6. Žoao I Portugalski | ||||||||||||||||
| 26. Lourenco Martins | ||||||||||||||||
| 13. Tereza Lourenco | ||||||||||||||||
| 27. Sanča Martins | ||||||||||||||||
| 3. Izabela od Portugalije, vojvotkinja Burgundije | ||||||||||||||||
| 28. Edvard III Plantagenet | ||||||||||||||||
| 14. Džon od Genta | ||||||||||||||||
| 29. Filipa od Enoa | ||||||||||||||||
| 7. Filipa od Lankastera | ||||||||||||||||
| 30. Henri od Grosmonta, 1. vojvoda od Lankastera | ||||||||||||||||
| 15. Blanš od Lankastera | ||||||||||||||||
| 31. Izabela Bomon | ||||||||||||||||
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Vaughan, Richard (1973). Charles the Bold: The Last Valois Duke of Burgundy. London: Longman Group. ISBN 978-0-582-50251-2..
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Umetničke | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
