Korveta

Korveta HMS Härnösand švedske ratne mornarice

Korveta (franc. corvette) je naziv za mali, pokretljivi i lako naoružani ratni brod, namenjen prvenstveno za protivpodmorničku i protivvazdušnu odbranu ratnih i trgovačkih brodova na moru. Može se upotrebiti za patrolnu službu, službu spasavanja i u protivdesantnoj operaciji. Nalazi se u naoružanju većine današnjih ratnih mornarica, iako ponekad nije klasifikovan pod tim nazivom.

Naziv mu potiče od istoimene vrste ratnog broda koja se razvila u 17. veku, kao jedan od standardnih ratnih brodova u dobu jedrenjaka. Tadašnje korvete su postupno nestale iz naoružanja u 19. veku kada su ih zamenile torpiljarke i monitori.

Laka korveta sa Nelsonovom kamuflažom da bi simuliralo teško naoružanje

Moderne korvete su se pojavile tek za vreme Drugog svetskog rata kao posebna klasa lakih eskortnih razarača. Danas se po veličini i naoružanju najčešće klasifikuju između fregata i patrolnih brodova.

Korveta na jedra

Korveta se razvila u Francuskoj u 17. veku, kao pomoćni brod uz linijske brodove i fregate. Kao nova vrsta ratnog broda za patrolnu službu, korveta se razvila početkom 18. veka u jednopalubni, dvojarbolni jedrenjak, deplasmana do 200 t, sa križnim jedrima na pramčanom jarbolu, sošnima na krmenom jarbolu, a prečkom na isturenom kosniku. Bila je naoružana sa oko 10 topova razmeštenih na otvorenoj palubi po boku broda. U drugoj polovini 18. veka prerasta u trojarbolni brod, po obliku trupa i jedrilja sličan fregati, ali manjih dimenzija, naoružan sa 14-24 topa.

Britanska RM je 1783. imala 69 korveta, francuska 54, španska 36. Prema francuskom flotnom zakonu iz 1786, imale su dužinu 33.5 m, širinu 8.5 m, gaz 3.6 m, deplasman 546 t, posadu 120 ljudi i 20 topova razmeštenih po nepokrivenoj palubi. Ovaj tip nazivao se korveta sa otvorenom palubom, za razliku od korvete sa pokrivenom palubom koja se razvila početkom 19. veka, gde su topovi glavne artiljerije bili na glavnoj, pokrivenoj palubi, a lakši topovi na otvorenoj gornjoj. Francuski flotni zakon iz 1839. klasifikovao je prvi tip kao korvetu II klase, a drugi tip sa 30 topova kao I klasu. U to vreme upotrebljava se pretežno za patrolnu službu, za borbu protiv gusara i za praćenje konvoja.

Parna korveta

Tridesetih godina 19. veka gradi se korveta na parni pogon, sa bočnim točkovima, ali su zbog nesigurnosti parnog pogona i dalje zadržana jedra kao glavno pogonsko sredstvo. Prva takva korveta billa je britanska Kiklop (HMS Cyclops) iz 1828, deplasmana 1.862 t, brzine 10.5 čvorova, a u Francuskoj Sfinga (Sphynx) iz 1830, deplasmana 1.770 t, brzine 7 čvorova. Gradnja parnih korveta naročito je forsirana u Francuskoj, gde je prema flotnim zakonima iz 1837. i 1842. predviđeno 60 korveta. Propeler na korvete uveden je prvo u Velikoj Britaniji 1842 na korveti Rattler (deplasmana 800 t, parna mašina od 200 KS), a zatim u Francuskoj u kojoj je najuspeliji tip bio Phlegeton (1853) deplasmana 1.820 t, mašina jačine 400 KS i brzine oko 11 čvorova. U krimskom ratu (1853-1856) korvete sa propelerima pokazale su niz prednosti, pa se posle toga postavljaju propeleri na svim korvetama.

Šezdesetih godina 19. veka prešlo se na kompozitni sistem gradnje korveta (gvozdeni kostur, drvena oplata) koji je osiguravao veću čvrstoću, dimenzije i deplasman. Takvih korveta je u Velikoj Britaniji do 1885. izgrađeno 34 (deplasman 800-1.400 t, parna mašina jačine do 1.400 KS, mešovita takelaža križnih i sošnih jedara). Bile su naoružane sa 8 topova 127 mm, ili sa 2 topa 178 mm i 2-4 topa od 203 mm. Slične brodove gradile su i druge RM. Krajem 19. veka korveta prerasta u novu vrstu ratnog broda - krstaricu.

Eskortne korvete

Korvete se ponovo pojavljuju početkom Prvog svetskog rata (mada je naziv korveta ponovo uveden tek u Drugom svetskom ratu), kada su nemačke podmornice počele ozbiljno da ugrožavaju britanski pomorski promet. Pred Drugi svetski rat italijanska RM izgradila je 7 korveta tipa Pegaso i Alisei (deplasman 900 t, brzina 25 čvorova, turbinski pogon): bile su naoružane pored ostalog, sa 4 protivpodmornička bacača i 2 klizača dubinskih bombi. U Drugom svetskom ratu grade se korvete tipa Bajonet (Baionetta): deplasman 640t, brzina 17 čvorova, dizel-motorni pogon.

U periodu 1939-1941. Velika Britanija je izgradila 151 brod tipa Flower, deplasmana 900 t, brzine 16 čvorova, naoružan topom 102 mm, 2-3 topa od 40 i 57 mm, 4-6 bacača i 2 klizača dubinskih bombi. Nazvane su korvete po istoimenim brodovima iz 18. veka: isti naziv postepeno usvajaju i druge RM. Godine 1942. na pramcu korvete ugrađen je jež (impulni bacač), a sledeće godine britanska RM izgradila je seriju korveta tipa Castle (nešto većeg deplasmana i brzine od tipa Cvet, sa po 8 bacača dubinskih bombi). Od 3. septembra 1939. do 2. septembra 1945 Velika Britanija i zemlje Komonvelta izgubile su 38 korveta (22 od podmornica, 8 od mina, 4 od aviona i 4 od sudara i nasukivanja) Najveći gubitak je bio u severnom Atlantiku - 17, u domaćim unutrašnjim vodama 8, Mediteranu 7 i u Indijskom okeanu i Arktiku po 3. Kanada gradi veći broj korveta za svoje potrebe, a 18 prodaje RM SAD.

RM Italije gradi 1942. korvete tipa Are deplasmana 670 t, brzine 15 čvorova, naoružane sa 4, 3 ili 2 topa 40 mm, ježom i 2 torpedna aparata 450 mm.

Početkom 1941, kad su podmornice proširile operacije na Atlantski okean i počele primenjivati taktiku napada u čoporima brzinom od 17 čvorova, savezničke korvete više nisu mogle obezbediti pratnju konvoja zbog nanje brzine od podmornica, jakog ljuljanja na otvorenom moru, male efikasnosti podvodnog električnog lokatora i klipnih mašina nepodesnih za brze i nagle promene brzina koje je zahtevala protivpodmornička taktika. Ovi nedostaci korvete navode RM na gradnju većih brodova, većih brzina i jačeg naoružanja, sa dizel-motornim ili turbinskim pogonom. U nekim RM ove brodove nazivaju korvetama, u nekim fregatama, a u nekim opštim nazivom, kao i neke druge vrste - eskortni brod.

Literatura

• Nikola Gažević, Vojna enciklopedija (knjiga 4), Vojnoizdavački zavod, Beograd (1972), str.638-639.

Spoljašnje veze

• Korveta - Projekat 21631 (Televizija Zvezda - Zvanični rutjub kanal)
• Korveta - Projekti 20380 i 20385 (Televizija Zvezda - Zvanični rutjub kanal)
• Mala korveta - Projekat 22800 "Crna udovica" (Televizija Zvezda - Zvanični rutjub kanal)
• battleships-cruisers.co.uk Lista brodova, istorija, slike
  • Drvene korvete
  • francuske korvete
  • italijanske korvete
  • britanske korvete
  • Uruguayan Navy
• Korvete klase Beturst