Pašin konak (Vranje)
Pašin konak je zdanje u Vranju koje je sagradio Rauf-beg Džinoli 1765. godine. Konak se sastoji od dve zgrade. U prvoj zgradi (Narodni Muzej) bio je selamluk za boravak muškaraca, a u drugoj (sada poslovni centar SIMPO) haremluk za pašine žene. Zgrada selamluka se nalazi pored ulice, a zgrada haremluka iza nje, u dvorištu. Po oslobođenju Vranja od Turaka, ćerka poslednjeg vranjskog paše Husein paše, Abdulj hanuma je prodala vladici Pajsiju koji ga je poklonio gradu. U dugogodišnjoj istoriji ove zgrade u njoj se nalazila i prva otvorena Gimnazija od 1881. do 1932. Nju je kao sedmorazrednu pohađao i književnik Borisav Stanković a profesori su mu bili, između ostalih,književnici Radoje Domanović i Jaša Prodanović.[1] Nakon toga, ovo zdanje je postojalo kao opština. U zgradi nekadašnjeg selamluka od 1960. nalazi se Narodni muzej kao Muzej narodnooslobodilčke borbe. Vremenom muzej je prerastao u muzej kompleksnog tipa, koji pored istorijskog ima i odeljenje arheologije dopunjeni numizmatičkom zbirkom i odeljenje etnografije. U svojim zbirkama danas ima preko 15000 predmeta. Prvi konzervatorsko-restauratorski radovi izvedeni su 1955, a 1994. završena je revitalizacija.[2] U zgradi haremluka je od 2023. godine počela da se formira stalna muzejska postavka.[3]
Arhitektura[uredi | uredi izvor]
Obe zgrade su podignute u bondručnom konstruktivnom sistemu sa ispunom od opeke, oblepljene blatom i okrečene. One predstavljaju reprezentativne primere stare gradske balkanske kuće simetričnog tipa, sa snažno isturenom strehom. U prizemlju i na spratu imaju velike holove nepravilnih oblika, povezane pravim, vrlo strmim stepenicama. Iz holova se ulazi u prostrane sobe koje se greju iz odžaklije smeštene između njih. Sve sobe imaju bogato dekorisane tavanice u drvetu, među kojima se osobito ističe ona u zgradi haremluka. Delfa Ivanić navodi podatke da je selamluk muški, a haremluk ženski deo stana.[4]
Pod Turcima obe zgrade spajao je viseći most, kako paša, kada je noću odlazio u haremluk kod žena, ne bi zaobilazio kroz dvorište. Pašin konak bio je ograđen visokim zidom (zadržao se do posle II svetskog rata), kojim je, prvobitno, paša skrivao svoju privatnost.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ostojić, Emilija: Vranje na raskršću, Vranje, 2004. Str: 52.
- ^ Pešić, Miodrag: Vranje, Vranje,1975. Str: 266-267.
- ^ M., D. (27. 2. 2023). „PUNI SE HAREMLUK U VRANjU: U stalnoj postavci naći će se i predmeti iz domova Vranjanaca”. Večernje novosti. Pristupljeno 28. 2. 2023.
- ^ Milanović, Jasmina (2012). DELFA IVANIĆ, USPOMENE. Beograd: Institut za savremenu istoriju. str. 117. ISBN 978-86-7403-172-8.
.jpg)
