Projekat Em-Kej ultra

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Deklasifikovani dokumenti MKUltra

Projekat Em-Kej ultra je bio nelegalni tajni program eksperimentisanja nad ljudima koji je osmislila i preduzela američka Centralna obaveštajna agencija (Cija) i imao je za cilj da razvije procedure i identifikuje lekove koji bi se mogli koristiti tokom ispitivanja sa ciljem da se osobe mentalno oslabe i lakše iznudi priznanje ispiranjem mozga i psihološkim mučenjem.[1][2] Program je započet 1953. godine, a prema dostupnim izveštajima zvanično je prekinut 1973. godine.[traži se izvor] Program MKUltra se sastojao od brojnih tehnika manipulacije mentalnim stanjem i moždanim funkcijama svojih subjekata, kao što je tajno davanje visokih doza psihoaktivnih lekova (posebno LSD-a) i drugih hemikalija bez pristanka ispitanika, elektrošokovi,[3] hipnoza,[4][5] čulno lišavanje, izolacija, verbalno i seksualno zlostavljanje i drugi oblici mučenja.[6][7]

Projektu MKUltra je prethodio projekat ARTIČOKA.[8][9] Organizovan je preko Kancelarije za naučnu obaveštajnu službu CIA-e i koordiniran sa laboratorijama za biološko ratovanje Vojske Sjedinjenih Država.[10] Program se bavio nelegalnim aktivnostima,[11][12][13] uključujući korišćenje američkih i kanadskih državljana kao nesvesnih ispitanika.[11] [14][15][16] Opseg MKUltre je bio širok, sa aktivnostima sprovedenim pod plaštom istraživanja u više od 80 institucija osim vojske,[17] uključujući fakultete i univerzitete, bolnice, zatvore i farmaceutske kompanije.[18] CIA je radila koristeći prikrivene organizacije, iako su neki najviši zvaničnici u ovim institucijama bili svesni CIA-ine umešanosti.[11]

MKUltra je obelodanje u javnosti 1975. godine od strane Crkvenog komiteta Kongresa Sjedinjenih Država i Komisije predsednika Sjedinjenih Država Džeralda Forda o aktivnostima CIA u Sjedinjenim Državama (tzv. Rokfelerova komisija). Istražni napori bili su ometeni naredbom direktora CIA Ričarda Helmsa da se svi dosijei MKUltra unište 1973. godine; istrage Crkvenog komiteta i Rokfelerove komisije oslanjale su se na svedočenje direktnih učesnika pod zakletvom i na mali broj dokumenata koji su preživeli Helmsovu naredbu.[19] Godine 1977. zahtev Zakona o slobodi informacija otkrio je gomilu od oko 20.000 dokumenata koji se odnose na MKUltra, što je dovelo do saslušanja u Senatu.[11][20] Neke sačuvane informacije o MKUltri deklasifikovane su tek 2001. godine.

Eksperimenti na Amerikancima[uredi | uredi izvor]

Dokumenti CIA-e sugerišu da su istraživali „hemijske, biološke i radiološke“ metode kontrole uma kao deo MKUltre.[21] Procena je da je potrošeno više od 10 miliona dolara, tj. oko 87,5 miliona dolara današnjih prilagođeno inflaciji. [22]

LSD[uredi | uredi izvor]

Rani CIA-ni napori su bili fokusirani na LSD-25, koji je kasnije postao dominantan u mnogim MKUltrinim programima.[23] CIA je želela da zna da li mogu da iznude sovjetske špijune da prebegnu protiv njihove volje i da li Sovjeti mogu da učine isto sa CIA-inim operativcima.[24]

Na poziv diplomiranog studenta psihologije sa Stanforda Vika Lovela, poznanika Ričarda Alperta i Alena Ginsberga, Ken Kezi se dobrovoljno prijavio da učestvuje u, kako se ispostavilo, studiji koju je finansirala CIA pod okriljem MKUltre,[25] u Bolnica veterana uMenlo Parku[26][27] gde je radio kao noćni pomoćnik.[28] Projekat je proučavao efekte psihoaktivnih droga, posebno LSD-a, psilocibina, meskalina, kokaina, AMT-a i DMT-a nad ljudima.[29]

Drugi narkotici[uredi | uredi izvor]

Još jedna proučavana tehnika bila je intravenska primena barbiturata u jednu i amfetamina u drugu ruku.[30] Ispitaniku su prvo puštani barbiturati, a čim je osoba počinjala da se uspavljuje, puštani su amfetamini. Drugi eksperimenti su uključivali heroin, morfijum, temazepam (koristi se pod kodnim imenom MKSEARČ), meskalin, psilocibin, skopolamin, alkohol i natrijum pentotal.[31]

Hipnoza[uredi | uredi izvor]

Objavljeni dokumenti MKUltra pokazuju da su proučavane i tehnike hipnoze tokom ranih 1950-ih godina. Ciljevi eksperimenata uključivali su stvaranje „hipnotički izazvane anksioznosti“, „hipnotički povećanje sposobnosti učenja i pamćenja složenih pisanih materija“, proučavanje hipnoze i poligrafskih ispitivanja, „hipnotički povećanje sposobnosti za posmatranje i prisećanje složenih rasporeda fizičkih objekata“ i proučavanje „odnosa ličnosti na podložnost hipnozi“.[32] Sprovedeni su eksperimente sa hipnozom izazvanom lekovima i sa anterogradnom i retrogradnom amnezijom dok su bili pod uticajem različitih narkotika.

Eksperimenti na Kanađanima[uredi | uredi izvor]

CIA je izvezla eksperimente u Kanadu kada je regrutovala škotskog psihijatra Donalda Juana Kamerona, tvorca koncepta „psihičke vožnje“, koji je CIA smatrala zanimljivim za proučavanje. Kameron se nadao da će uspeti da ispravi šizofreniju brisanjem postojećih sećanja i reprogramiranjem psihe. Putovao je iz Olbanija, Njujork u Montreal svake nedelje da bi radio na Alan memorijal institut na Univerzitetu Makgil, i bio je plaćen 69.000 dolara od 1957. do 1964. godine (579.480 dolara 2023. godine, prilagođeno inflaciji) da tamo izvodi tzv. Montrealske eksperimente. Kameron nije znao da novac dolazi od CIA-e.[33]:141–142 

Tajni logori[uredi | uredi izvor]

U oblastima pod američkom kontrolom ranih 1950-ih godina u Evropi i istočnoj Aziji, uglavnom u Japanu, Nemačkoj i Filipinima, CIA je organizovala tajne logore za pritvor i ispitivanje zarobljenika kako bi SAD mogle da izbegnu krivično gonjenje. CIA je zarobljavala ljude za koje su sumnjali da su neprijateljski agenti i druge ljude za koje su smatrali da su „potrošni”, a sve sa ciljem primene raznih vrsta mučenja i eksperimentisanja nad ljudima. Zatvorenici su ispitivani dok su im davani psihoaktivni lekovi, elektrošokovi i izlagani su ekstremnim temperaturama, senzornoj izolaciji i sličnom kako bi CIA bolje razumela kako uništavati i kontrolisati ljudske umove.[3]

Preminule osobe[uredi | uredi izvor]

Pošto je većina zabeleški o projektu namerno uništena od strane CIA-e, njeno nepoštovanje protokola informisanog pristanka sa hiljadama učesnika, nekontrolisanu prirodu eksperimenata i nedostatak naknadnih podataka, puni uticaj MKUltra eksperimenata, uključujući smrt, možda nikada neće biti poznat. [34] [35] [36] [37]

Značajni ljudi[uredi | uredi izvor]

Zabeleženi eksperimentatori[uredi | uredi izvor]

Navodni eksperimentatori[uredi | uredi izvor]

Zabeleženi ispitanici[uredi | uredi izvor]

  • Američki pesnik Alen Ginsberg je prvi put uzeo LSD u eksperimentu u kampusu Univerziteta Stenford gde je mogao da sluša ploče po svom izboru (izabrao je čitanje Gertrude Stajn, tibetansku mandalu i Ričarda Vagnera). Rekao je da je to iskustvo dovelo do „blage paranoje koja je visila na svim mojim iskustvima sa kiselinom sredinom 1960-ih sve dok nisam naučio iz meditacije kako da to raspršim“. [40] Postao je otvoreni zagovornik psihodelika 1960-ih i, nakon što je čuo sumnje da je eksperiment finansirala CIA, napisao je: „Jesam li ja, Alen Ginsberg, proizvod jednog od žalosnih, nepromišljenih ili trijumfalno uspešnih eksperimenata CIA-e u kontrola uma?" [41]
  • Ken Kizi, autor knjige Let iznad kukavičjeg gnezda, rekao je da se dobrovoljno prijavio za eksperimente MKUltra koji su uključivali LSD i druge psihodelične droge u bolnici za veterane u Menlo Parku dok je bio student na obližnjem Univerzitetu Stanford. Kesijeva iskustva dok je bio pod uticajem LSD-a inspirisala su ga da promoviše drogu van konteksta eksperimenata MKUltra, što je uticalo na rani razvoj hipi kulture. [42] [43]
  • Robert Hanter je bio američki tekstopisac, kantautor, prevodilac i pesnik, najpoznatiji po svom druženju sa Džerijem Garsijom i Grejtful Ded. Zajedno sa Kenom Kesijem, za Hantera je rečeno da je bio rani volonter MKUltra test subjekt na Univerzitetu Stanford. Ispitanici sa Stanforda su plaćeni da uzimaju LSD, psilocibin i meskalin, a zatim izveštavaju o svojim iskustvima.

Navodni ispitanici[uredi | uredi izvor]

  • Bostonski mafijaš Džejms „Vajti“ Buldžer je tvrdio da je bio podvrgnut nedeljnim injekcijama LSD-a i naknadnom testiranju dok je bio u zatvoru u Atlanti 1957. [44] [45]
  • Ted Kačinjski, američki domaći terorista poznat kao Unabomber, rekao je da je bio predmet dobrovoljne psihološke studije za koju neki izvori tvrde da je bio deo MKUltre. [46]  [47] [48] Kao student druge godine na Harvardu, Kačinjski je učestvovao u studiji koju je autor Alston Čejs opisao kao „namerno brutalizirajući psihološki eksperiment“, koju je vodio psiholog sa Harvarda Henri Marej.[49] Kačinjski je ukupno proveo 200 sati u okviru studije. [50]
  • Lorens Titer, advokat Sirhana Sirhana, verovao je da je Sirhan „funkcionisao pod MK-ULTRA tehnikama kontrole uma“ kada je ubio Roberta F. Kenedija.[51]
  • Čarlsa Mensona je pisac Tom O'Nil povezao sa MKULTROM, počevši od njegovog boravka u zatvoru, kada je Menson učestvovao u psihološkim eksperimentima izazvanim drogama koje je vodila savezna vlada.[52] Ovo se nastavilo kroz njegovu stalnu vezu sa CIA-inom besplatnom medicinskom klinikom u San Francisku kada je izašao iz zatvora 1967. godine.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ United States Congress Senate Select Committee on Intelligence (1977). Project MKUProject MKULTRA, the CIA's Program of Research in Behavioral Modification. U.S. Government Printing Office. str. 70. „Some MKUltra activities raise questions of legality implicit in the original charter.” 
  2. ^ Valentine, Douglas (2016). The CIA as Organized Crime: How Illegal Operations Corrupt America and the World. Clarity Press. ISBN 978-0997287011. „As Vietnam was winding down, the CIA was beset by Congressional investigations that revealed some of the criminal activities it was involved in, like MKULTRA.” 
  3. ^ a b National Public Radio (NPR), 9 Sept. 2019, "The CIA's Secret Quest For Mind Control: Torture, LSD And A 'Poisoner In Chief'" (On-air interview with journalist Stephen Kinzer)
  4. ^ „Dialogue Sought With Professor In CIA Probe” (na jeziku: engleski). 1977-08-27. Pristupljeno 2017-12-27. 
  5. ^ „Statement of Director of Central Intelligence Before Subcommittee On Health And Scientific Research Senate Committee on Human Resources” (PDF) (na jeziku: engleski). 1977-09-21. Arhivirano iz originala (PDF) 23. 1. 2017. g. Pristupljeno 2017-12-27. 
  6. ^ Otterman, Michael (2007). American Torture: From the Cold War to Abu Ghraib and Beyond. Melbourne University Publishing. str. 24. ISBN 978-0522853339. 
  7. ^ McCoy, Alfred (2007). A Question of Torture: CIA Interrogation, from the Cold War to the War on Terror. Macmillan. str. 29. ISBN 978-1429900683. 
  8. ^ „FOIA | CIA FOIA (foia.cia.gov)”. www.cia.gov. Arhivirano iz originala 21. 8. 2019. g. 
  9. ^ „PROJECT BLUEBIRD | CIA FOIA (foia.cia.gov)”. www.cia.gov. Arhivirano iz originala 24. 1. 2017. g. 
  10. ^ „Advisory on Human Radiation Experiments, July 5, 1994, National Security Archives, retrieved January 16, 2014”. Arhivirano iz originala 13. 7. 2013. g. 
  11. ^ a b v g „Project MKUltra, the Central Intelligence Agency's Program of Research into Behavioral Modification. Joint Hearing before the Select Committee on Intelligence and the Subcommittee on Health and Scientific Research of the Committee on Human Resources, United States Senate, Ninety-Fifth Congress, First Session” (PDF). U.S. Government Printing Office. 8. 8. 1977. Arhivirano iz originala (PDF) 2010-03-31. g. Pristupljeno 2010-04-18 — preko The New York Times. 
  12. ^ „Chapter 3: Supreme Court Dissents Invoke the Nuremberg Code: CIA and DOD Human Subjects Research Scandals”. Arhivirano iz originala 2013-03-31. g. Pristupljeno 2012-11-08. 
  13. ^ „U.S. Senate Report on CIA MKULTRA Behavioral Modification Program 1977”. publicintelligence.net – Public Intelligence. 27. 7. 2012. 
  14. ^ Richelson, JT, ur. (2001-09-10). „Science, Technology and the CIA: A National Security Archive Electronic Briefing Book”. George Washington University. Pristupljeno 2009-06-12. 
  15. ^ „Chapter 3, part 4: Supreme Court Dissents Invoke the Nuremberg Code: CIA and DOD Human Subjects Research Scandals”. Advisory Committee on Human Radiation Experiments Final Report. Arhivirano iz originala 2007-04-30. g. Pristupljeno 2005-08-24. 
  16. ^ „The Select Committee to Study Governmental Operations with Respect to Intelligence Activities, Foreign and Military Intelligence”. Church Committee report, no. 94-755, 94th Cong., 2d Sess. Washington, D.C.: United States Congress. 1976. str. 392. 
  17. ^ Horrock, Nicholas M. (August 4, 1977). "80 Institutions Used in CIA Mind Studies: Admiral Turner Tells Senators of Behavior Control Research Bars Drug Testing Now". New York Times. Archived from the original on March 30, 2021.
  18. ^ Horrock, Nicholas M. (4. 8. 1977). „80 Institutions Used in CIA Mind Studies: Admiral Turner Tells Senators of Behavior Control Research Bars Drug Testing Now”. New York Times. Arhivirano iz originala 30. 3. 2021. g. 
  19. ^ „An Interview with Richard Helms”. Central Intelligence Agency. 2007-05-08. Arhivirano iz originala 27. 4. 2010. g. Pristupljeno 2008-03-16. 
  20. ^ a b „Private Institutions Used In C.I.A Effort To Control Behavior. 25-Year, $25 Million Program. New Information About Funding and Operations Disclosed by Documents and Interviews Private Institutions Used in C.I.A. Plan”. New York Times. 2. 8. 1977. Pristupljeno 2014-07-30. „Several prominent medical research institutions and Government hospitals in the United States and Canada were involved in a secret, 25-year, $25-million effort by the Central Intelligence Agency to learn how to control the human mind. [...] Dr. Harris Isbell, who conducted the research between 1952 and 1963, kept up a secret correspondence with the C.I.A.” 
  21. ^ „Declassified”. Michael-robinett.com. Arhivirano iz originala 2002-01-31. g. Pristupljeno 2010-03-26. 
  22. ^ Brandt, Daniel (1996-01-03). „Mind Control and the Secret State”. NameBase NewsLine. Arhivirano iz originala 2012-08-04. g. Pristupljeno 2010-03-26. 
  23. ^ „Hss.doe.gov”. Arhivirano iz originala 2013-03-31. g. Pristupljeno 2012-11-08. 
  24. ^ Marks, John. „The Search for the Manchurian Candidate – Chapter 4”. www.druglibrary.org. 
  25. ^ Szalavitz, Maia (23. 3. 2012). „The Legacy of the CIA's Secret LSD Experiments on America”. Time. 
  26. ^ VA Palo Alto Health Care System. „Menlo Park Division”. va.gov. Pristupljeno 2014-12-14. 
  27. ^ „Cloak and Dropper – The Twisted History of the CIA and LSD”. The Fix. 2015-09-18. 
  28. ^ Reilly, Edward C. "Ken Kesey." Critical Survey of Long Fiction, Second Revised Edition (2000): EBSCO. Web. Nov 10. 2010.
  29. ^ Baker, Jeff (2001-11-11). „All times a great artist, Ken Kesey is dead at age 66”. The Oregonian. str. A1. 
  30. ^ Marks, John (1979). The Search for the Manchurian Candidate. New York: Times Books. str. 40–42. ISBN 0812907736. 
  31. ^ Marks, John (1979). The Search for the Manchurian Candidate. New York: Times Books. chapters 3 and 7. ISBN 0812907736. 
  32. ^ „Declassified”. Michael-robinett.com. Arhivirano iz originala 2002-04-28. g. Pristupljeno 2010-03-26. 
  33. ^ Marks, John (1979). The Search for the Manchurian Candidate. New York: Times Books. str. 140—150. ISBN 0812907736. 
  34. ^ „Chapter 3, part 4: Supreme Court Dissents Invoke the Nuremberg Code: CIA and DOD Human Subjects Research Scandals”. Advisory Committee on Human Radiation Experiments Final Report. Arhivirano iz originala 31. 3. 2013. g. Pristupljeno 16. 4. 2013.  (identical sentence) "Because most of the MK-ULTRA records were deliberately destroyed in 1973 ... MK-ULTRA and the related CIA programs."
  35. ^ „Senate MKUltra Hearing: Appendix C – Documents Referring to Subprojects, (p. 167, in PDF document page numbering).” (PDF). Senate Select Committee on Intelligence and Committee on Human Resources. 3. 8. 1977. Arhivirano iz originala (PDF) 2007-11-28. g. Pristupljeno 2007-08-22. 
  36. ^ Quote from "Is Military Research Hazardous to Veterans Health? Lessons Spanning Half A Century", part F. Hallucinogens Arhivirano 2006-08-13 na sajtu Wayback Machine 103rd Congress, second Session-S. Prt. 103-97; Staff Report prepared for the committee on veterans' affairs December 8, 1994 John D. Rockefeller IV, West Virginia, Chairman. Online copy provided by gulfweb.org, which describes itself as "Serving the Gulf War Veteran Community Worldwide Since 1994". (The same document is available from many other (unofficial) sites, which may or may not be independent.)
  37. ^ Albarelli, H. P. (2009). A Terrible Mistake: The Murder of Frank Olson and the CIA's Secret Cold War Experiments. Trine Day. str. 350–58, 490, 581–83, 686–92. ISBN 978-0977795376. 
  38. ^ Ornes, Stephen (4. 8. 2008). „Whatever Happened to... Mind Control?”. Discover. Pristupljeno 23. 10. 2019. 
  39. ^ Meiers, Michael (1988). Was Jonestown A CIA Medical Experiment? A Review of the Evidence. New York: Mellen House. ISBN 0-88946-013-2. 
  40. ^ Marks, John (1991). The search for the "Manchurian candidate". New York: Norton. str. 129–130. ISBN 0-393-30794-8. OCLC 23973516. 
  41. ^ Lee, Martin A.; Shlain, Bruce (1992). Acid Dreams: The Complete Social History of LSD: The CIA, the Sixties, and Beyond. USA: Grove Press. str. xix. ISBN 0802130623. 
  42. ^ Lehmann-Haupt, C (2001-11-01). „Ken Kesey, Author of 'Cuckoo's Nest,' Who Defined the Psychedelic Era, Dies at 66”. The New York Times. Pristupljeno 2010-09-08. 
  43. ^ Baker, Jeff (2001-11-11). „All times a great artist, Ken Kesey is dead at age 66”. The Oregonian. str. A1. Baker, Jeff (November 11, 2001). "All times a great artist, Ken Kesey is dead at age 66". The Oregonian. pp. A1.
  44. ^ Weeks, Kevin (2007). Brutal: The Untold Story Of My Life Inside Whitey Bulger's Irish Mob. Harper Collins. str. 83–84. ISBN 978-0061148064. 
  45. ^ Bulger, James "Whitey" (2017-05-09). „I'm Whitey Bulger. Here's How the CIA Used Me for Drug Experiments.”. Arhivirano iz originala 19. 05. 2018. g. Pristupljeno 10. 08. 2023. 
  46. ^ Moreno, Jonathan (2012). Mind Wars: Brain Science and the Military in the 21st Century. Bellevue Literary Press, NYU School of Medicine. ISBN 978-1934137437. 
  47. ^ „MKUltra: Inside the CIA's Cold War mind control experiments”. The Week. 20. 7. 2017. Arhivirano iz originala 22. 11. 2017. g. Pristupljeno 23. 12. 2017. 
  48. ^ Chase, Alston (jun 2000). „Harvard and the Making of the Unabomber”. The Atlantic. Arhivirano iz originala 21. 8. 2014. g. Pristupljeno 23. 12. 2017. 
  49. ^ Moreno, Jonathan D (25. 5. 2012). „Harvard's Experiment on the Unabomber, Class of '62”. Psychology Today. 
  50. ^ Gitlin, Todd (2. 3. 2003). „A Dangerous Mind”. The Washington Post. 
  51. ^ Hunt, H.E. (2008-11-19). „The 30 greatest conspiracy theories”. The Telegraph. Telegraph Media Group. Arhivirano iz originala 11. 1. 2022. g. Pristupljeno 22. 2. 2018. 
  52. ^ Peter Conrad (7. 7. 2019). „Chaos: Charles Manson, the CIA and the Secret History of the Sixties by Tom O'Neill with Dan Piepenbring”. The Guardian (Review). 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пројекат_Ем-Кеј_ултра&oldid=26686835”