Tahograf
Tahograf je mjerni instrument koji primarno služi za automatsko zapisivanje brzine i pređenog puta vozila, kao i vrste i trajanja aktivnosti vozača. Moderni tahografi tako mjere vrijeme vožnje (dok je vozilo u pokretu) za svakog vozača, kao i vrijeme pauze i odmora. Glavni razlog za korištenje ovog instrumenta je regulisanje vremena koje vozač provodi u vožnji kod prevoznih sredstava kao što su autobusi i kamioni, kako bi se izbjegle nesreće koje nastaju umorom vozača.[1]
Sistem tahografa se sastoji od jedinice za zapis, glave tahografa (pisaljke) i jedinice za slanje. Glava tahografa može biti analognog ili digitalnog tipa. Kod analognih tahografa jedinica za zapis je u vidu voskom obloženog papira u obliku diska na koji pisaljka stalno bilježi podatke, dok su kod digitalnih tahografa digitalne kartice koje imaju mikročip sa fleš memorijom. Kartice čuvaju podatke u vidu .ddd datoteka i oni se mogu očitati u softveru za analizu tahografa.
Vozači su zakonom obavezani da ispravno bilježe svoje aktivnosti i da čuvaju zapise koje u slučaju kontrole treba da predaju odgovarajućim organima vlasti[2].
Istorija tahografa[uredi | uredi izvor]
Prvi tahografi su se počeli koristiti u željezničkom saobraćaju kako bi kompanije lakše otkrivale neregularnosti. Takav tahograf je osmislio Maks Marija fon Veber, inženjer, radnik u administraciji i pisac. Oko 1920. švajcarska kompanija Hasler je uvela nove tahografe.
Korištenje tahografa kod kamiona sa ukupnom težinom preko 7,5 tona i za prevozna sredtsva sa više od 9 sjedišta koja se koriste u komercijalne svrhe je postalo obavezno u zemljama zapadne Evrope počinje 1968 godine. Kasnije je obaveza proširena i na vozila mase preko 3.5 tone
U Evropskoj uniji za te vrste vozila posjedovanje tahografa je zvanično postalo obavezno pravilom donesenim 1985.[3]
Analogni tahografi[uredi | uredi izvor]
Analogni tahografi podatke o radnim aktivnostima, brzini i pređenim kilometrima bilježe na taholistiće — papire obložene voskom koji su kružnog oblika i stavljaju se u tahograf u vozilu[4]. Podatke na listić bilježi pisaljka. Listići se rotiraju pri čemu jedna potpuna rotacija predstvalja period od 24 časa. To je i period posle koga treba staviti novi listić jer će u suprotnom novi trag pisaljke prelaziti preko starog što će umnogome otežati očitavanje podataka sa tahografa. Kršenje takvog pravila je kažnjivo zakonom, ali većina analognih tahografa ne obavještava automatski vozača da treba da zamjeni listić. Očitavanje podataka je vizuelno, a moguće je i kompjutersko analiziranje koje najčešće vrše stručnjaci. Mana ovih tahografa, pored stalne potrebe za mijenjanjem listića je i često pogrešno tumačenje tragova prašine i ogrebotina nastalih pogrešnim rukovanjem kao tragova pisaljke.
Analogni tahografi su većinom pravljeni do 1. maja 2006. Od toga datuma u Evropskoj uniji je obavezno korištenje tahografa sa digitalnim očitavanjem podataka. Modulacijom glave analognog tahografa je omogućeno njeno uklapanje u DIN slot na kontrolnoj tabli čime je olakšan prelaz na digitalni tahograf.
Sistem rada analognih tahografa[uredi | uredi izvor]
Taholistići se prave od teškog papira sa crnom površinom preko koga je prevučen sloj bijelog ili neke druge svijetle boje voska na kome su odštampani relevantni brojevi. Tanak sloj voska se lako skida i otkriva se crna površina ispod njega. Time je omogućeno da se tragovi ostavljaju bez korištenja mastila. Unutar listića se nalazi otvor koji je centriran da bi se osiguralo da listić bude centriran i u unutar tahografa i da bi se ispisivali tačni podaci. Na papiru se nalazi i prostor za ručno upisivanje podataka gdje se obično piše ime vozača, datum na koji se list odnosi, vrijeme početka i kraja korištenja i registarska oznaka vozila. Podatke je ručno moguće upisati i na poleđini listića.
Na listiću se istovremeno prave tri traga što se postiže korištenjem tri pisaljke ili jednom sa višestrukom namjenom.
Trag najbliži centru predstavlja podatak o pređenom putu. Pisaljka se kreće gore-dole praveći cik-cak tragove koji se često zovu V tragovi. Potpuno skretanje linije je svakih 5 km pa svako potpuni V trag iznosi 10 kilometara. Na taj način se dobijaju podaci o pređenoj kilometraži u toku perioda kada je korišten listić.
Centralni trag predstavlja aktivnost vozača. Na osnovu toga traga se zaključuje da li je vozilo u pokretu, da li vozač vrši neki drugi rad vezan za vozilo ili odmara. Raniji tahografi su predstavljali aktivnost kao tanku liniju u jednoj od četiri oblasti koje su predviđene za to. Pri tome se oblast ručno birala. Kasnije su uvedene automatske pisaljke koje su same birale oblast na osnovu toga da li se vozilo kreće ili ne. Takođe postoji i razlika u tragu. Tako se pri odmoru pravi najtanji trag, manja pauza uz raspoložoivost za vožnju nešto deblji, rad na vozilu još deblji i vožnja najdeblji.
Trag najbliži ivici lista je zapis o brzini. Na listu se nalazi skala za brzinu i pisaljka ostavlja trag na odgovarajućoj brzini kojm se vozilo u tom trenutku kreće. Bitno je da se maksimalna brzina koja je označena na listiću poklapa ili da bude veća od one koju vozilo može da postigne.
Digitalni tahografi[uredi | uredi izvor]
Digitalni tahografi bilježe podatke na digitalne kartice koje imaju mikročip sa fleš memorijom.[5] Svaki vozač treba da posjeduje svoju ličnu karticu koju izdaje za to nadležna institucija. Kartice čuvaju podatke u vidu .ddd datoteka i oni se mogu očitati u softveru za analizu tahografa.
Ovi tahografi su prvi put korišteni u Meksiku 1994, a njihova upotreba je obavezna na teritoriji Evropske unije za vozila koja su prozvedena nakon 1. avgusta 2005.
Sistem rada[uredi | uredi izvor]
Digitalni tahograf se zasniva da odašiljaču koji se nalazi u mjenjaču brzina, glave tahografa i pomenute kartice. Odašiljač proizvodi električne signale pri promjeni brzine koje glava očitava kao podatke o brzini. Odašiljač i glava su elektronski upareni što otežava neovlašteno mijenjanje podataka.
Zajedno sa podacima o brzini tahograf prima podatke i o vozačevoj aktivnosti. Glava automatski prebacuje na modul vožnje pri pokretanju vozila i sama prebacuje na druge module pri promjeni tog stanja, ali se moduli odmora i pauze mogu i ručno izabrati.
Mogućnosti varanja[uredi | uredi izvor]
Iz želje da se izbjegnu kazne zbog prekoračenja brzine ili vremena vožnje i pređenog puta za jednog vozača često se pribjegava načinima koji omogućavaju da tahograf daje pogrešne podatke. Listići za tahografe se često ne ubacuju odmah pri početku vožnje, zatim se blokira put pisaljke komadićem gume ili spužve, odašiljač se spaja na kratak spoj, odnosno kod analognih tahografa priključuju se pregorjeli osigurači.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Tahograf za pojedince”.
- ^ Regulation (EC) No 561/2006 of the European Parliament and of the Council of March 15, 2006 on the harmonisation of certain social legislation relating to road transport and amending Council Regulations (EEC) No 3821/85 and (EC) No 2135/98 and repealing Council Regulation (EEC) No 3820/85
- ^ Council Regulation (EEC) No 3821/85 of 20 December 1985 on recording equipment in road transport
- ^ Koje su aktivnosti vozača koje beleži analogni tahograf?
- ^ „Digitalni tahograf”. Arhivirano iz originala 16. 10. 2013. g. Pristupljeno 11. 09. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Uputstvo za vozače korištenje digitalnog tahografa
- IB.TAHO
- Korištenje tahografa (jezik: engleski)
- Vodič za vozače o analognim i digitalnim tahografima(jezik: engleski)
- Tahograf, proizvodi i rješenja Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. septembar 2013)
| Normativna kontrola: Državne |
|---|
