Fani Politeo
| fani politeo | |
|---|---|
 Fani Politeo | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1911. |
| Mesto rođenja | Stari Grad na Hvaru,  Austrougarska |
| Datum smrti | 25. decembar 1942. (30/31 god.) |
| Mesto smrti | Beograd,  Srbija |
| Profesija | istoričar umetnosti |
| Porodica | |
| Supružnik | Vojislav Vučković |
| Delovanje | |
| Učešće u ratovima | Narodnooslobodilačka borba |
Fani Politeo Vučković (Stari Grad, 1911 — Beograd, 25. decembar 1942), istoričarka umetnosti, borac za prava žena i učesnica Narodnooslobodilačke borbe.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođena je 1911. godine u Starom Gradu, na ostrvu Hvaru. Njen otac dr Politeo je bio načelnik u ministarstvu finansija Kraljevine Jugoslavije. Studirala je istoriju umetnosti u Beogradu i diplomirala je 1937. godine.[1]
Tokom studija se uključila u revolucionarni studentski pokret, a svoju revolucionarnu delatnost nakon završetka studija je nastavila u omladinskoj sekciji Ženskog pokreta. Bila je članica redakcije lista „Žena danas”, gde je sarađivala sa Olgom Alkalaj, Mitrom Mitrović, Milicom Šuvaković i dr. Aktivno je radila na prosvećivanju ženske omladine.[1][2]
Njen suprug bio je kompozitor Vojislav Vučković, koji je od 1933. godine bio član tada ilegalne KP Jugoslavije. U njegovom stanu, u Skadarskoj ulici, držani su ilegalni partijski sastanci, a 1938. godine ovde se Josip Broz Tito sastao sa grupom intelektualaca, koji su bili simpatizeri komunista.[3]
Nakon okupacije Beograda, 1941. godine Fani i njen suprug su se aktivno uključili u organizovanje Narodnooslobodilačkog pokreta (NOP) u okupiranom gradu. Nakon napada Sila osovine na Sovjetski Savez, 22. juna 1941. godine, Gestapo i Specijalna policija su počeli sa organizovanjem hapšenjem svih lica koja su od ranije bila poznata kao komunisti ili njihovi simpatizeri. Njen suprug je tada bio prinuđen da pređe u potpunu ilegalnost, jer je od ranije beogradskoj policiji bio poznat kao komunista i antifašista. Pošto Fani u policiji nije bila registrovana kao komunista, ona je nastavila da legalno stanuje u njihovoj kući na Vračaru, u ulici Save Tekelije.[1][4]
Od juna 1941. godine, njen suprug Vojislav Vučković i slikar Josip Benković su se skrivali u tajnom skloništu kuće. Bilo je planova da Fani, Vojislav i Benković napuste Beograd i pređu na oslobođenu teritoriju, ali je taj plan omela policijska provala u beogradsku partijsku organizaciju, oktobra 1941. godine. Nakon toga Fani je na kratko prekinula vezu sa aktivistima NOP-a, a potom je usledila Prva neprijateljska ofanziva pa je njihov prelazak bio odložen. Tokom boravka u ilegalnosti njen muž je nastavio da se bavi komponovanjem, a neke njegove kompozicije su preko ilegaca bile prebačene na oslobođenu teritoriju gde su izvođene.[4]
Specijalna policija nije imala podatke o mestu boravka Vojislava Vučkovića, ali je intenzivno tragala za Josipom Benkovićem. Nakon jedne policijske provale u partijsku organizaciju, krajem 1942. godine, Specijalna policija je dobila podatak da se on nalazi u kući u kojoj je Fani živela legalno sa članovima svoje porodice. Policija je ukupno 12 puta vršila pretrese ove kuće, ali nikada nije uspela da otkrije ilegalno sklonište.[4]
Dana 24. decembra 1942. godine agenti Specijalne policije su upali u kuću i izvršili detaljni pretres tražeći ilegalno skrovište, ali bez uspeha. Nakon toga su uhapsili Fani i odveli je u zatvor Specijalne policije u Đušinoj ulici. Agenti su verovali da je Fani zna nešto o skrivanju Vučkovića i Benkovića, ali za to nisu imali nikakve dokaze, pa su odlučili da je mučenjem nagovore da otkrije gde se skrivaju. Odmah po dolasku u policiju Fani je bila strahovito mučena, ali ništa nije priznala.[4]
Ujutro 25. decembra 1942. godine, Vučković i Benković su izašli iz ilegalnog skloništa i napustili kuću u potrazi za drugim ilegalnim smeštajem. Prilikom izlaska iz kuće upali su u policijsku zasedu. Vojislav je tom prilikom bio ranjen i uhapšen, dok je Benković uspeo da pobegne, ali je bio uhapšen narednog dana. Ranjeni Vučković je takođe bio doveden u zatvor u Đušinoj, gde je trebalo da bude suočen sa suprugom. Teško pretučena Fani i ranjeni Vojislav su preminuli u toku 25. decembra neposredno pred prebacivanje u pritvoreničko odeljenje Glavne vojne bolnice.[4][1]
Ukazom Predsedništva AVNOJ-a posthumno je 6. jula 1945. odlikovana Ordenom bratstva i jedinstva prvog reda.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Žene Srbije u NOB 1975, str. 173.
- ^ Žene Srbije u NOB 1975, str. 70.
- ^ Priručnik za čitanje grada 2013, str. 77.
- ^ a b v g d Priručnik za čitanje grada 2013, str. 79.
- ^ „Službeni list DFJ 90/45” (PDF). slvesnik.com.mk. 20. 11. 1945. str. 974.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Žene Srbije u NOB. Beograd: Prosveta. 1975.
- Priručnik za čitanje Beograda — Mesta stradanja i antifašističke borbe u Beogradu 1941—1945. Beograd. 2013.
