Đurađ Sremac

Đorđe Sremac
Mohačka bitka, jedan od najznačajnijih događaja koje opisuje Đorđe Sremac.
Datum rođenja	oko 1490.
Mesto rođenja	Sremska Kamenica, Kraljevina Ugarska
Datum smrti	posle 1548.
Mesto smrti	Beč, Habzburška monarhija

Đorđe Sremac (oko 1490 — posle 1548) je bio ugarski hroničar, kapelan Jovana Zapolje i autor "Poslanice o propasti Ugarskog kraljevstva", najznačajnijeg izvora za srpsku istoriju u prvoj polovini 16. veka.

Biografija

Rođen je u Kamenici (današnja Sremska Kamenica) oko 1490. godine. Otac mu je bio vlasnik svratišta. Školovao se u Futogu i Alba Juliji (Erdeljski Beograd) gde je postao sveštenik. Prisustvovao je sahrani Beatriče Frankopan, udovice Ivaniša Horvata (1509. ili 1510. godine). Obavljao je funkciju kapelana Franje Perenjija boraveći u Velikom Varadinu, nakon čega stupa u službu Andrije Batorija. Sa vojskom ga je Andrija poslao 1521. godine u pomoć opsednutom Beogradu. Grad je pao pod Turke pre dolaska Đorđa Sremca. Sledeću zimu je u službi Jakova Banfija Talovca. Potom je u Budimu dvorski kapelan Lajoša II, poslednjeg ugarskog srednjovekovnog vladara. Nije učestvovao u Mohačkoj bici (29. avgust 1526) kada je Sulejman Veličanstveni naneo poraz Lajošu koji je ostao da leži na bojnom polju. Prenosio je kraljevske relikvije iz Budima u Požun, a nakon Sulejmanovog povlačenja postaje kapelan Jovana Zapolje. Zapolja je krunisan za ugarskog kralja, nasuprot Ferdinanda Habzburškog. Đorđe ostaje uz Jovana do njegove smrti. Bio je i među poljskim najamnicima Jovana Zapolje. Lično je prisustvovao bici kod Tokaja (27. septembar 1527. godine) kada je bezuspešno nagovarao građane Košica da pristanu uz Zapolju. Sledećih osam meseci je sa Zapoljom u Poljskoj, kao izbeglica. Zapolji su Turci pomogli da se učvrsti u Ugarskoj. Učestvuje u odbrani Budima od napada Ferdinanda Habzburškog. Nakon smrti Jovana Zapolje (1540), Turci osvajaju gradove od Pečuja do Budima i Ostrogona, čemu Đorđe lično prisustvuje. Prelazi sa Izabelom u Erdelj gde piše svoje delo Epistola de perdicione regni Hungarorum koje je štampano 1857. godine. Potom odlazi u Beč gde je i umro posle 1548. godine.

Delo

Jovan Zapolja

Delo Đurđa Sremca pod naslovom "Poslanica o propasti Ugarskog kraljevstva" (Epistola de perdicione regni Hungarorum) objavljeno je kao prva sveska Monumenta Hungariae historica u seriji Scriptores predstavlja značajan izvor za srpsku istoriju u prvoj polovini 16. veka. Sačuvan je rukopis koji se čuva u Nacionalnoj biblioteci u Budimpešti u zbirci latinskih rukopisa, pod brojem 4020. Đorđe je opisivao događaje od 1484. do 1543. godine, a najviše podataka daje za period nakon Mohačke bitke. O samoj bici na Mohaču, njegovi podaci nisu pouzdani. Maternji jezik bio mu je mađarski, a njegov latinski ima dosta grešaka. U tekstu je dosta srpskih i mađarskih reči. Delo koje je pisao Đorđe Sremac delom je memoar. Đorđe piše o događajima kojima je sam prisustvovao ili o događajima koje su mu opisivali učesnici. Srpsko izdanje je Đorđevo delo doživelo 1987. godine u izdanju Srpske književne zadruge.

Izvori

• Poslanica o propasti Ugarskog kraljevstva, Đurađ Sremac, Beograd, SKZ (1987)

Literatura

• Sima Ćirković; Svedočenje popa Đurđa Sremca (predgovor), u: Đurađ Sremac, Poslanica o propasti Ugarskog kraljevstva, Beograd (1987), 7-27.