Jesen
| Godišnje doba | |
|---|---|
 Jesen u Beogradu, Ada Ciganlija, oktobar 2019. | |
| Severna umerena zona | |
| Astronomska sezona | 22. septembar — 22. decembar |
| Meteorološka sezona | 1. septembar — 30. novembar |
| Solarna sezona | 1. avgust — 31. oktobar |
| Južna umerena zona | |
| Astronomska sezona | 21. mart — 21. jun |
| Meteorološka sezona | 1. mart — 31. maj |
| Solarna sezona | 1. februar — 31. april |
| Leto Proleće  JesenZima | |
Jesen je jedno od godišnjih doba,[1] koje po konvenciji na severnoj Zemljinoj polulopti traje deo septembra, ceo oktobar, novembar i deo decembra, a na južnoj Zemljinoj polulopti deo marta, ceo april, maj i deo juna. Na dan početka jeseni, takozvanu ravnodnevnicu, koja obično pada oko 23. septembra, dan i noć traju po 12 sati.
Definicije datuma[uredi | uredi izvor]
Neke kulture smatraju jesenju ravnodnevicu „sredinom jeseni“, dok druge sa dužim temperaturnim kašnjenjem tretiraju ravnodnevicu kao početak jeseni.[2] Na engleskom govornom području, jesen je tradicionalno počinjala Lamas danom i završavala se oko Noći veštica, približne sredine između leta, jesenje ravnodnevice i sredine zime. Meteorolozi (i Australija[3][4] i većina zemalja umerene klime na južnoj hemisferi)[5][6] koriste definiciju zasnovanu na mesecima po gregorijanskom kalendaru, pri čemu su jesen septembar, oktobar i novembar na severnoj hemisferi,[7] i mart, april i maj na južnoj hemisferi.
U Severnoj Americi, jesen tradicionalno počinje septembarskom ravnodnevnicom (21. do 24. septembra)[8] i završava se zimskim solsticijem (21. ili 22. decembra).[9] Popularna kultura u Sjedinjenim Državama povezuje Praznik rada, prvi ponedeljak u septembru, kao kraj leta i početak jeseni; određene letnje tradicije, kao što je nošenje belog, se obeshrabruju nakon tog datuma.[10] Kako se dnevne i noćne temperature smanjuju, drveće menja boju, a zatim osipa lišće.[11]
U tradicionalnom istočnoazijskom solarnom terminu, jesen počinje na ili oko 8. avgusta i završava se 7. novembra ili približno tog datuma. U Irskoj, jesenji meseci prema nacionalnoj meteorološkoj službi Met Erijan su septembar, oktobar i novembar.[12] Međutim, prema irskom kalendaru, koji se zasniva na drevnim galskim tradicijama, jesen traje tokom avgusta, septembra i oktobra, ili možda nekoliko dana kasnije, u zavisnosti od tradicije. Na irskom jeziku, septembar je poznat kao Meán Fómhair („sredina jeseni“), a oktobar kao Deireadh Fómhair („kraj jeseni“).[13][14] Persijanci slave početak jeseni kao Mehregan u čast Mitri (Mehr).
Asocijacije[uredi | uredi izvor]
Melanholija[uredi | uredi izvor]
Jesen se, posebno u poeziji, često povezivala sa melanholijom. Mogućnosti i prilike leta su nestale, a hladnoća zime je na pomolu. Nebo postaje sivo, količina upotrebljive dnevne svetlosti brzo opada, a mnogi ljudi se okreću ka unutra, kako fizički tako i mentalno.[15] O njoj se govori kao o nezdravoj sezoni.[16]
Slični primeri se mogu naći u pesmi irskog pesnika V.B. Jejtsa The Wild Swans at Coole gde doba sazrevanja koje pesnik posmatra simbolično predstavlja njegovo sopstveno starenje. Poput prirodnog sveta koji posmatra, i on je dostigao svoj vrhunac i sada mora da se raduje neizbežnosti starosti i smrti. Poemu „Chanson d'automne” („Jesenja pesma“) francuskog pesnika Pola Verlena takođe karakterišu jaka, bolna osećanja tuge. Kitsovo delo To Autumn, napisano u septembru 1819. godine, odražava ovaj osećaj melanholičnog razmišljanja, ali takođe naglašava bujno obilje godišnjeg doba. Pesma „Jesenje lišće“, zasnovana na francuskoj pesmi „Les Feuilles mortes“, koristi melanholičnu atmosferu godišnjeg doba i kraja leta kao metaforu za raspoloženje odvojenosti od voljene osobe.[17]
Noć veštica[uredi | uredi izvor]
Jesen je povezana sa Noći veštica (na koju je uticao Samhejn, keltski jesenji festival),[18] a sa njom i široko rasprostranjena marketinška kampanja koja je promoviše. Keltski narod je takođe koristio ovo vreme da proslavi žetvu uz vreme gozbe. U isto vreme, to je bila i proslava smrti. Žetve su bile požnjevene, stoka poklana, a zima je dolazila.[19]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Promena boje lišća se dešava svuda gde se nalazi listopadno drveće, na primer, obojeno jesenje lišće je primetno u različitim regionima sveta: većini Severne Amerike, Istočne Azije (uključujući Kinu, Koreju i Japan), Evrope, jugoistočnoj, južnoj i delu srednjeg zapada Brazila,[20][21] šumama Patagonije, istočne Australije i Južnog ostrva Novog Zelanda.
Istočna Kanada i Nova Engleska su poznate po svom jesenjem lišću,[22][23] i to privlači veliku turističku aktivnost (vrednu milijardi američkih dolara) u regione.[24][25]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Definition of fall in English”. oxforddictionaries.com. Arhivirano iz originala 17. 01. 2022. g. Pristupljeno 21. 02. 2022.
- ^ „NOAA's National Weather Service – Glossary”. Crh.noaa.gov. Arhivirano iz originala 2012-01-11. g. Pristupljeno 2010-08-06.
- ^ „Climate Glossary - Seasons”. www.bom.gov.au. Bureau of Meteorology, Australia.
- ^ „Solstices and equinoxes: the reasons for the seasons”. Bureau of Meteorology. 21. 6. 2018. Pristupljeno 16. 1. 2020.
- ^ Deguara, Brittney (27. 5. 2019). „When does winter officially start in New Zealand?”. Stuff. Pristupljeno 4. 10. 2020.
- ^ „New Zealand Weather and Climate, New Zealand Weather, Temperatures and Climate in New Zealand”. Tourism.net.nz. Pristupljeno 2010-08-06.
- ^ „Understanding Weather – Autumn Forecasting”. BBC Weather Centre. Arhivirano iz originala 4. 9. 2010. g. Pristupljeno 2010-08-06.
- ^ Kanalley, Craig (22. 9. 2010). „First Day Of Fall 2010: Autumn Equinox Photos”. HuffPost. Arhivirano iz originala 24. 9. 2010. g. Pristupljeno 2010-09-22.
- ^ „The First Day of Winter: Winter Solstice 2018”. Old Farmer's Almanac.
- ^ Laura FitzPatrick (8. 9. 2009). „Why We Can't Wear White After Labor Day”. Time. Pristupljeno 25. 2. 2011.
- ^ Arnold, Kathy (11. 10. 2010). „Travel”. Fall in North America: autumn colour in New England and beyond. Pristupljeno 15. 10. 2015.
- ^ „The Weather of Autumn 2007 (September, October & November summary)” (PDF). Met Éireann – The Irish Meteorological Service Online. 3. 12. 2007. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 12. 2010. g. Pristupljeno 10. 10. 2012.
- ^ O'Connell, Hugh. „Summer, it's literally not what it used to be”. The Daily Edge.
- ^ „Autumn in Ireland – Everest Language School”. 10. 10. 2016.
- ^ Cyclical Regenerative Time – (c) Autumn (from 'Symbolism of Place', symbolism.org website)
- ^ D'Alembert, Jean Le Rond (2013) [1751]. Holtrop, Ellen, ur. „Autumn”. The Encyclopedia of Diderot & d'Alembert Collaborative Translation Project. Michigan Publishing. Pristupljeno 31. 3. 2015.
- ^ „The Original "Autumn Leaves"”. 19. 9. 2017. Pristupljeno 8. 9. 2018.
- ^ „Halloween”. Encarta. Microsoft. Arhivirano iz originala 28. 10. 2009. g. Pristupljeno 20. 6. 2007.
- ^ „Halloween and the Autumn season | Arlington Heights Museum – News”. www.ahmuseum.org. Pristupljeno 2021-09-13.
- ^ admin (2018-04-21). „Lugares para curtir o outono no Brasil que você precisa conhecer”. Guiche Virtual (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2020-11-05.
- ^ Turismo, iG (2020-03-18). „8 destinos nacionais para você visitar durante o outono - Destinos Nacionais - iG”. Turismo (na jeziku: portugalski). Pristupljeno 2020-11-05.
- ^ „Nova Scotia Capitalizes on Fall Tourism | Government of Nova Scotia”. Gov.ns.ca. 21. 9. 1999. Pristupljeno 2010-03-06.
- ^ Ross, Ben (14. 9. 2002). „The Complete Guide to Leaf-Peeping & Advice, Travel”. The Independent. London. Pristupljeno 2010-03-06.
- ^ Shir Haberman. „Leaf peepers storm N.H., Maine”. SeacoastOnline.com. Arhivirano iz originala 14. 09. 2010. g. Pristupljeno 2010-03-06.
- ^ „Record New England Rains Make Foliage 'a Dud,' Hurt Tourism”. Bloomberg L.P. 4. 11. 2005. Pristupljeno 2010-03-06.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- „Definition of SEASON”. www.merriam-webster.com. Pristupljeno 27. 4. 2018.
- Khavrus, V.; Shelevytsky, I. (2010). „Introduction to solar motion geometry on the basis of a simple model”. Physics Education. 45 (6): 641—653. Bibcode:2010PhyEd..45..641K. doi:10.1088/0031-9120/45/6/010. Arhivirano iz originala 2016-09-16. g. Pristupljeno 2011-05-13.
- Khavrus, V.; apple, I. (2012). „Geometry and the physics of seasons”. Physics Education. 47 (6): 680—692. doi:10.1088/0031-9120/47/6/680.
- Phillips, Tony (4. 7. 2003). „The Distant Sun”. NASA. Arhivirano iz originala 05. 12. 2022. g. Pristupljeno 21. 4. 2021.
- „When do the four seasons officially begin?”. National Physical Laboratory. 2007. Pristupljeno 2014-10-01.
- „How are the dates of the four seasons worked out?”. South African Weather Service. Arhivirano iz originala 3. 1. 2015. g.
- Begin van de lente (Start of Spring), KNMI (Royal Dutch Meteorology Institute), 2009-03-20, Arhivirano iz originala (Dutch) 2009-03-27. g., Pristupljeno 2009-03-20
- „Australian weather and the seasons”. Arhivirano iz originala 2012-10-21. g. Pristupljeno 2012-10-22.
- „Details - Argentina - Seasons & Climate”. www.wildland.com. Pristupljeno 27. 4. 2018.
- „FAQ” (PDF). India Meteorological Department. Arhivirano iz originala (PDF) 2019-12-31. g.
- Meeus, J.; Savoie, D. (1992). „The history of the tropical year”. Journal of the British Astronomical Association. 102 (1): 40—42. Bibcode:1992JBAA..102...40M.
- Deguara, Brittney (27. 5. 2019). „When does winter officially start in New Zealand?”. Stuff (na jeziku: engleski). Pristupljeno 4. 10. 2020.
- „Earth's Seasons”. Astronomical Applications Department. The United States Naval Observatory (USNO). 21. 9. 2015. Arhivirano iz originala 13. 10. 2007. g. Pristupljeno 23. 6. 2017.
- Rose Roberts (2016). Radical Human Ecology: Intercultural and Indigenous Approaches. Routledge. str. 350. ISBN 978-1-317-07191-4.
- „Noongar Glossary”. Courses.edx.org. Pristupljeno 2019-03-21.
- „Perth's Noongar seasons explain why autumn feels like a second summer”. Abc.net.au. 2018-03-16. Pristupljeno 2019-03-21.
- Stokke, Olav Schram; Tunander, Ola; Nansen, Fridtjof, ur. (1994). The Barents region: cooperation in Arctic Europe. International Peace Research Institute, Oslo Prio Series. 10 (reprint izd.). SAGE. str. 98. ISBN 9780803978973. Pristupljeno 21. 8. 2019. „Witte wanted the main base of the Russian Navy to be situated at a location where waters were ice-free the whole year round [...].”
- Cornell, Tim J.; Allen, Thomas B., ur. (2002). „Games and war in Ancient Greece: Discussion”. War and Games. Studies on the nature of war. 3. Woodbridge, Suffolk: Boydell Press. str. 34. ISBN 9780851158709. Pristupljeno 21. 8. 2019. „The warriors are farmers and the farmers are warriors, so you have to time your war in relation to the harvest and to other agricultural events. [...] Spring and autumn marked the beginning and end of the campaign season, and the rest of the year was closed for war.”
