Pređi na sadržaj

Jovan Tarhaniot

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Jovan Tarhaniot (srednjegrčki: Ἰωάννης Ταρχανειώτης) Vizantijski aristokrata, vojskovođa i administrator za vreme vladavine cara Andronika II Paleologa. Iako je bio rođak careva iz dinastije Paleologa, Jovan Tarhaniot je postao poznat kao jedan od vođa arsenitskog pokreta, podržavajući svrgnutog carigradskog patrijarha Arsenija Autorijana, koji je doveo u pitanje legitimitet dinastije Paleologa. Zbog svoje podrške Arsenitima, Jovan je pretrpeo razne periode izgnanstva i tamnice od svog ujaka cara Mihaila VIII Paleologa i njegovog sina cara Andronika II Paleologa.[1] 1298 – 1299. godine, predvodio je vojni pohod cara Andronika II protiv Turaka u Anadoliji.[1] Njegove administrativne reforme i integritet ojačali su vizantijsku moć u maloazijskim provincijama, ali su naljutili lokalne magnate, koji su ga naterali da podnese ostavku na svoju funkciju.

Biografija

[uredi | uredi izvor]

Jovan Tarhaniot je poticao iz ugledne i plemenite porodice: njegov otac Nićifor Tarhaniot bio je veliki domestik Nikejskog carstva za vreme vladavine cara Jovana III Duke Vataca i podržavao je ustoličenje cara Mihaila VIII Paleologa[2], čija je sestra Marija Paleolog bila njegova žena. Jovan je bio najmlađi od trojice sinova Nićifora Tarhaniota i Marije Paleolog.[3] Posle stupanja na presto cara Mihaila VIII, Jovan i njegova braća su primljeni da žive u carskoj palati.[2] Sam Jovan se istakao rano kao vojnik, boreći se u pohodu svog ujaka Jovana Paleologa protiv epirskog despota Mihaila II Duke Komnina 1262. godine.[4]

Ubrzo je, međutim, Jovan Tarhaniot prešao u opoziciju Paleologa i 1266. godine istakao se kao jedan od vođa Arsenita[2] – pristalica bivšeg carigradskog patrijarha Arsenija Autorijana, koji je ekskomunicirao cara Mihaila VIII Paleologa nakon što je ovaj uzurpirao carsku vlast i oslepeo zakonitog cara Jovana IV Duku Laskarisa. Arseniti nisu priznavali smenjivanje patrijarha Arsenija Autorijana i njegovih naslednika sa patrijaršijskog trona, zbog čega su bili proganjani od vlasti. Iz tog razloga ni Arseniti nisu priznavali vlast cara Andronika II Paleologa, koga su tretirali kao sina ekskomuniciranog uzurpatora, kojeg je krunisao nelegitimni patrijarh, vođa antiarsenita Josif I Galisiot.[5] Posle neuspeha cara Andronika II Paleologa da postigne pomirenje sa Arsenitima na saboru u Adramitonu 1284. godine, Jovan Tarhaniot je postao vođa radikalnog krila Arsenita, dok je umerenije Arsenite predvodio arsenitski monah Joakim.[2] Potom je Jovan Tarhaniot proveo dugo vremena u izgnanstvu i zatvoru: 1283. godine.[6] ili 1289. godine,[2] prognan je u grad Hele i potom stavljen u kućni pritvor u Carigradu. Oslobođen nakratko 1296. godine, 1297. Tarhaniot je ponovo uhapšen i ovog puta zatvoren u Vlaherni.[2]

Godine 1298., međutim, vojni talenat Jovana Tarhaniota postao je neophodan caru Andraniku II Paleologu u Maloj Aziji, gde su Turci iz Mentešea ponovo počeli da ulaze na vizantijske teritorije, nakon što ih je odatle već odbacio general Aleksije Filantropin 1293. i 1295. godine. Filantropinova ekspedicija se, međutim, završila pobunom potonjeg, podržanog od lokalnog stanovništva, koje je i dalje čuvalo lepe uspomene na vladavinu Nikejskih Laskarisa i mrzelo Paleologe. Da Tarhaniot, zakleti Arsenit, ne bi se udružio sa Filantropinom, car Andronik II Paleolog je od njega prvo izvukao ličnu zakletvu, a zatim ga postavio za vojnog zapovednika u južnom delu Male Azije i najugroženijem predelu carstva, - dolina reke Meandar.[7] Tamo je Jovan Tarhaniot postigao brze uspehe, ne samo na bojnom polju, već pre svega u reorganizaciji lokalne administracije i iskorenjivanju korupcije, zbog čega su mnogi lokalni pronijarski posedi, prvobitno namenjeni za izdržavanje vojske, bili otuđeni od svojih zakonitih vlasnika. Čini se da je Tarhaniot izvršio revalorizaciju i preraspodelu ovih zemalja, što se pokazalo kao toliko uspešna mera da se njegova vojska ne samo povećala, već su prikupljena sredstva za opremanje male eskadrile brodova.[7]

Tarhaniotovi uspesi su, međutim, izazvali negodovanje lokalnih magnata koji su profitirali od prethodnog stanja u toj oblasti, kao i lokalnog anti-arsenitskog sveštenstva. Konačno, neki pronijari, koji su bili lišeni svojih pronija kao rezultat Jovanovih reformi, stupili su u kontakt sa antiarsenitskim mitropolitom Teoleptom iz Filadelfije i optužili Jovana Tarhaniota da priprema pobunu protiv centralne vlasti. Suočen sa negodovanjem lokalnih aristokrata, verovatno sredinom 1300-ih, Jovan je bio primoran da otplovi za Solun, gde se u to vreme nalazio car.[8] Izgleda da je Jovan ponovo uhapšen i zatvoren, jer se 1304. godin,e ponovo pominje njegovo puštanje iz zatvora.[2] Nakon njegovog odlaska, situacija u Maloj Aziji se brzo pogoršala jer su njegove reforme zaustavljene i napuštene, a novac za lokalnu vojsku ponovo se slivao u džepove lokalnih elita. Kao rezultat toga, ubrzo je počelo brzo propadanje vizantijskih snaga u regionu, pri čemu su mnogi plaćenici dezertirali zbog niske plate, što je zauzvrat otvorilo put potpunom opadanju vizantijske moći u Maloj Aziji u narednoj deceniji.[8]

Sa Jovanom Tarhaniotom se poistovećuje jedan Komnin Tarhaniot Duka Kantakuzin koji je umro 1321. godine, i koji je bio ujak cara Jovana VI Kantakuzina.[1]

Reference

[uredi | uredi izvor]
  1. ^ a b v Cassidy 2004, str. 239.
  2. ^ a b v g d đ e PLP, no.27487 Ταρχανειώτης Ἰωάννης.
  3. ^ Cassidy 2004, str. 53, 126, 238.
  4. ^ Cassidy 2004, str. 239; PLP, no.27487 Ταρχανειώτης Ἰωάννης.
  5. ^ Nicol 1993, str. 96, 124–125; Bartusis 1997, str. 75.
  6. ^ Nicol 1962; 13.
  7. ^ a b Bartusis 1997, str. 75; Nicol 1993, str. 125.
  8. ^ a b Nicol 1993, str. 125ff.; Bartusis 1997, str. 76ff..

Literatura

[uredi | uredi izvor]
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јован_Тарханиот&oldid=28410197”