Arkada (arhitektura)
_-_Inner_wall.JPG)
Arkada kao pojam u arhitekturi označava luk između dva stuba; odnosno niz lukova, koji počivaju na stubovima ili stupcima.[1] Arkadama mogu biti okruženi trgovi, nizovi ulica ili dvorišta unutar porodičnih kuća i palata - peristil.
Zbog sposobnosti da veliku masu zida ili neke druge gornje konstrukcije (koju bi u protivnom morao da nosi masivan zid) prenesu na podupirače kao što su stubovi ili stupci, ovakve lučne konstrukcije su još u antičkoj rimskoj arhitekturi našle vrlo široku primenu (konstrukcija akvedukata, spoljnih zidova amfiteatara). U rimskim, ranohrišćanskim i vizantijskim bazilikama, kao i u poznijim sakralnim građevinama bazilikalnog tipa, a naročito u romaničkim i gotičkim crkvama, arkadama se obično odvaja glavni brod od bočnih. Triforijumi romaničkih i gotičkih crkava otvaraju se prema glavnom brodu arkadama, a kod gotičkih crkava zona triforijuma je često i na glavnoj fasadi istaknuta nizom lukova u koje se ponekad smeštaju statue (katedrala u Amijenu, XIII vek). Spoljašnje galerije sa arkadama sreću se u višim zonama fasade romaničkih zdanja (oko apside, tornja nad ukrsnicom i bočnih kula) – pre svega u nemačkim zemljama (katedrala u Vormsu, XI–XIII vek; katedrala u Majncu XI–XII vek).
Takozvane slepe arkade su dekorativni elementi na fasadi (ili enterijeru) koji samo raščlanjuju zid uz koji su reljefno priljubljeni ali ga ne probijaju. To je sistem lukova na podupiračima koji se jednom stranom naslanja na zid ili čini njegov sastavni deo. Uloga ovih konstrukcija nije isključivo dekorativna – one zidove čine manje masivnim ne ugrožavajući njihovu statičku stabilnost. Slepim arkadama se naziva i poseban tip potkrovnog venca koji čini niz malih lukova priljubljenih uza zid. Lukovi su često poduprti konzolama koje mogu biti skulpturalno obrađene.[2] Ovaj oblik potkrovnog venca, karakterističan za severnu Italiju i Apuliju, postao je, zahvaljujući putujućim majstorima koji su radili na istočnoj obali Jadrana i jedno od glavnih obeležja arhitekture raške škole (Bogorodičina crkva u Studenici, Dečani). Različiti tipovi slepih arkada predstavljaju glavni ukras fasada romaničkih crkava (Ripolj, Bogorodičina crkva, XI vek; Piza, katedrala, XI–XII vek; Monreale, katedrala, XII vek; glavna fasada crkve San Minijato u Firenci, XII vek).
Niz slepih arkada priljubljenih reljefno uz zid naziva se arkatura koja je u romanici često raščlanjivala spoljne i unutrašnje delove objekta.
Arkadama se naziva i trem sa lučnim otvorima koji se javlja kao prelazni element između unutrašnjosti zgrade i slobodnog prostora ulice ili trga. Ovaj tip trema često se sreće u arhitekturi renesanse. Danas se arkadama nazivaju i tremovi bez lučnih otvora – oni kod kojih nizovi stubaca i stubova podupiru ravne grede.
Dvorište u arkadama je dvorište koje je sa svih strana okruženo otvorenim tremovima sa arkadama: manastirski klaustar, dvorište renesansne kuće ili vile sa stambenim prostorijama otvorenim prema tremu; u islamskoj arhitekturi, predvorje hrama, medrese, unutrašnje dvorište karavansaraja i sl.
Galerija
[uredi | uredi izvor]-
Arkade amfiteatra u Puli -
Arkade Velike džamije u Damasku -
Arkade na fasadi katedrale u Pizi -
Niz slepih arkada u potkrovnim vencima Bogorodičine crkve u Studenici -
Arkade u klaustru Franjevačkog samostana u Dubrovniku
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Encyclopædia Britannica, Pristupljeno 09. 05. 2015
- ^ Curl, James Stevens; Wilson, Susan (2015). The Oxford Dictionary of Architecture. Oxford University Press. str. 30—32. ISBN 9780199674985.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Curl, James Stevens; Wilson, Susan (2015). The Oxford Dictionary of Architecture. Oxford University Press. str. 30—32. ISBN 9780199674985.
