A7V
| A7V | |
|---|---|
|
| |
| Osnovne karakteristike | |
| Zemlja porekla | Carska Nemačka |
| Uveden u upotrebu | 21. mart 1918 |
| Povučen iz upotrebe | oktobar 1918 |
| Broj primeraka | 20 |
| Brzina na putu | 15 km/h |
| Brzina van puta | 5 km/h |
| Doseg | 30-80 km |
| Dimenzije i masa | |
| Dužina | 7,34 m |
| Širina | 3,1 m |
| Visina | 3,3 m |
| Oprema | |
| Glavno naoružanje | 57 mm Maksim-Nordenfelt |
| Sporedno naoružanje | 6 × 7,9 mm mitraljezi MG08 |
| Oklop | 30 mm |
| Motor | 2 h benzinski, Dajmler 4-cilindra |
| Snaga (KS) | 2 h 100 KS |
| Posada | |
| Posada | 17 |
A7V je bio nemački tenk uveden u naoružanje 1918. godine, neposredno pred kraj Prvog svetskog rata. Početkom 1918. poručeno je 100 vozila ali je proizvedeno samo 20. Korišćeni su za dejstva u periodu od marta do oktobra 1918. A7V je bio jedini nemački tenk koji je korišćen u borbama tokom Prvog svetskog rata.[1]
Razvoj[uredi | uredi izvor]
Nakon pojave prvog britanskog tenka Mark I na zapadnom frontu, u septembru 1916 u okviru nemačkog ministarstva za rat formiran je 7. odsek zadužen za transport (Allgemeines Kriegsdepartement, 7. Abteilung, Verkehrswesen),[2].
Projekatovanje i izrada prvog nemačkog tenka poverena je rezervnom kapetanu i inženjeru Jozefu Folmeru (Joseph Vollmer). Vozilo je trebalo da ima masu oko 30 tona, da bude sposobno da savladava rovove širine do 1,5 m, da bude naoružano topovima i mitraljezima sa prednjim i zadnjim poljem dejstva i da postiže maksimalnu brzinu od 12 km/h. Hodni deo bio je baziran na šasiji traktora marke Holt i bio je prekopiran sa primeraka pozajmljenih od austrougarske vojske. Nakon što su prvobitni planovi predstavljeni armiji u decembru 1917, konstrukcija šasije je prilagođena za univerzalnu namenu pa je mogla biti korišćena prilikom izrade ne samo tenkova već i neoklopljenih transportnih vozila koje su Nemci nazvali Überlandwagen.
Fabrika motora Dajmler u Berlin-Marijenfeldu izradila je prvi prototip koji je testiran 30. aprila 1917. Drvena maketa konačne verzije završena je u maju 1917 i demonstrirana je u Majncu sa balastom od 10 tona koji je simulirao težinu oklopa. Tokom završnih testiranja uklonjen je top okrenut pozadi, a broj mitraljeza je povećan na šest. Prvi vanserijski primerak tenka A7V proizveden je u septembru 1917, a prvi serijski primerak u oktobru 1917. godine. Tenkovi su dodeljeni Jurišnim tenkovskim jedinicama 1 i 2 formiranim 20. septembra 1917. Svaka jedinica je bila sastavljena od 5 oficira i 109 podoficira i vojnika.[3]
Oznaka[uredi | uredi izvor]
Tenk je dobio oznaku koja je skraćenica za 7. odsek Ministarstva za rat koji je bio zadužen za transport (Allgemeines Kriegsdepartement, 7. Abteilung, Verkehrswesen).[1] Na nemačkom jeziku tenk je nazvan Sturmpanzerwagen (jurišno oklopno vozilo).
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
A7V je bio 7,34 m dugačak, 3 m širok i visok 3,3 m. Oklop su činile čelične ploče debljine 20 mm na bokovima, 30 mm sa prednje strane i 10 mm sa zadnje strane i na krovu; [3] za oklop nije korišćen kaljeni čelik zbog čega je oklopna zaštita bila znatno slabija. Oklop je bio dovoljno jak da štiti posadu od puščane i mitraljeske vatre, ali ne i od dejstva oruđa većeg kalibra. Oklopna zaštita bila je ekvivalentna zaštiti slabije oklopljenih vozila i tenkova iz istog perioda čiji oklop je bio od kaljenog čelika.
Posadu je najčešće činilo do 17 vojnika i jedan oficir: komandir, obično poručnik po činu, vozač, mehaničar, mehaničar/vezista, dvanest pešadinaca (šest mitraljezaca i šest poslužilaca) i dve tobdžije (nišandžija i punilac).
Naoružanje[uredi | uredi izvor]
A7V je bio naoružan sa šest mitraljeza MG08 kalibra 7,92 mm i topom Maksim-Nordenfelt kalibra 5,7 cm montiranom u prednjem delu tenka. Neki od ovih topova su bili britanske proizvodnje i bili su zarobljeni u Belgiji ranije tokom rata; drugi su bili zarobljeni u Rusiji 1918, a među njima su se nalazile i neki primerci ruske proizvodnje.
Municija[uredi | uredi izvor]
Borbeni komplet činilo je između 40 i 60 redenika sa municijom od kojih je svaki imao po 250 metaka, dok je borbeni komplet za top iznosio 180 granata, protivtenkovskih i ekplozivnih, raspoređenih u tri kanistera u odnosu 90:54:36. Ovo su zvanične cifre, međutim tokom borbenih dejstava borbeni komplet za top dostizao je i do 300 granata.
Ženska varijanta tenka imala je umesto topa dva dodatna mitraljeza. Pretpostavlja se da je samo tenk sa šasijom br. 501 korišćen u borbi kao ženska varijanta pre nego što je u njega ugrađen top kalibra 5,7 cm.[3]
Pogon[uredi | uredi izvor]
Pogonsku grupu činila su dva centralno postavljena četvoro-cilindrična benzinska motora tipa Dajmler, snage 100 KS svaki; A7V je nosio 500 litara goriva. Maksimalna brzina je bila oko 15 km/h na putu i 5 km/h po terenu. Sva 24 točka su imala zasebne opruge što je bila prednost u odnosu na britanske tenkove koji nisu imali opruge.
U poređenju sa drugim tenkovima iz Prvog svetskog rata, brzina na putu je bila relativno visoka, ali je tenk imao veoma loše karakteristike na terenu i često se zaglavljivao. Prednji deo je znatno štrčao ispred gusenica zbog čega je tenk bio sklon zaglavljivanju. Ovaj problem je bio dodatno povećan činjenicom da vozač nije video deo terena neposredno ispred tenka zbog slepe tačke koja je pokrivala razdaljinu od 10 m ispred tenka. Ipak, na otvorenom terenu mogao se koristiti sa određenim uspehom i imao je veću vatrenu moć od postojećih oklopnih vozila. Odnos snage i težine bio je 6,8 KS/tona, savlađivao je rovove širine do 2 metra, a klirens mu je bio 15,75 mm.
Borbena upotreba[uredi | uredi izvor]
Kanal Sv. Kventina[uredi | uredi izvor]
A7V je prvi put upotrebljen u borbi 21. marta 1918. Pet tenkova iz 1. čete (Abteilung I) pod komandom kapetana Grajfa (Hauptmann Greiff) angažovano je severno od kanala Sv. Kventina. Tri tenka zbog mehaničkih problema nisu učestvovala u borbi, ali je preostali par tenkova uspešno zaustavio manji britanski proboj i do kraja dana nije učestvovao u većim sukobima.
Vijer-Breton[uredi | uredi izvor]
Prvi sukob u istoriji između tenkova dogodio se 24. aprila 1918. kada su se tri A7V (uključujući i vozilo sa brojem šasije 561, poznatije po imenu „Nixe“), tokom pružanja podrške napadu pešadije, susreli sa tri britanksa tenka Mark IV (dva tenka ženske verzije naoružana samo sa mitraljezima i jedan tenk muške verzije naoružan sa dva topa od 6 funti) u blizini Vijer-Bretona. Tokom bitke tenkovi obe strane su oštećeni. Prema svedočenju komandira vodećeg britanskog tenka, poručnika Frenka Mičela (Frank Mitchell), ženski tenkovi Mark IV povukli su se iz borbe nako što su pretrpeli oštećena od nemačkih protivoklopnih granata. Njihovo naoružanje sačinjeno samo od mitraljeza nije moglo da nanese štetu nemačkim tenkovima. Mičel je zatim napao vodeći nemački tenk kojim je komandovao poručnik Vilhelm Blic (Wilhelm Biltz),[4] i uništio ga vatrom iz svojih topova od 6 funti. Nemački tenk pogođen je tri puta, a pet članova posade ubijeno je pri pokušaju da napusti vozilo. Britanski tenk je zatim dejstvovao kartečom po nemačkoj pešadiji. Preostala dva nemačka tenka A7V povukla su se iz borbe. Po Mičelovom povlačenju iz borbe, nemačku pešadiju napalo je sedam britanskih srednjih tenkova Mark A Vipet. Četiri su uništena tokom borbe ali nije poznato da li je neki od njih uništen od strane nemačkih tenkova prilikom povlačenja. Mičelov tenk je pogođen minobacačkom granatom i ostao je bez gusenice, zbog čega ga je posada napustila. Oštećeni A7V su Nemci kasnije izvukli sa bojišta.
Tri čete (Abteilungen) svaka sa po pet tenkova A7V, upotrebljene su kod Vijer-Bretona da bi podržale dejstvo četiri nemačke divizije, na frontu širine 4 mi (6,4 km). Jedan tenk nije mogao da startuje zbog kvara na motoru, ali je preostalih 14 tenkova postiglo određen uspeh i britanski izvori su zabeležili da su njihove linije probijene dejstvom neprijateljskih tenkova. Međutim nemački tenkovi su se zaglavili u kraterima od ekslozija, a neki su imali probleme sa pogonom i naoružanjem. Britanci su izvršili kontranapad i zarobili tri nemačka tenka. Jedan je bio previše oštećen i odmah je rashodovan, jedan je kasnije korišćen od strane Francuza, za testiranje granata, a treći je korišćen od strane australijskih trupa.
Ostala dejstva[uredi | uredi izvor]
U maju, tenkovi A7V koji su uečstovali u napadu na francuske snage blizu Soasona (Soissons), tokom treće bitke na Eni, nisu bili u mogućnosti da savladaju široki rov koji su vojnici nazvali „Dardaneli“.[5] Kod Remsa 15. jula, tokom druge bitke na Marni, Nemci su upotrebili osam tenkova A7V i dvadeset zaroblljenih tenkova Mk IV protiv francuskih linija. Iako je 10 tenkova Mk IV izgubljeno u akciji, ni jedan A7V nije uništen.
Poslednja upotreba tenkova A7V u Prvom svetskom ratu odigrala se 11. oktobra 1918. tokom male, ali uspešne akcije blizu Ivija (Iwuy).
A7V nije smatran upešnim dizajnom zbog čega je Nemačka planirala proizvodnju drugih modela tenkova. Ipak, kraj rata onemogućio je razvoj novih tipova tenkova kao što su Sturmpanzerwagen Oberschlesien, K-Wagen od 120 tona i laki tenkovi LK I i LK II.
Zbog malog broja od samo 20 proizvedenih tenkova A7V, njihov uticaj na tok rata je bio beznačajan. Najveći deo tenkova koje su Nemci koristili tokom Prvog svetskog rata (njih oko 50) bili su zarobljeni britanski tenkovi Марк IV (Beutepanzer).[6] Nasuprot njima, Francuzi su proizveli preko 3.600 lakih tenkova Reno FT, koji je bio najbrojniji tenk u Prvom svetskom ratu, dok su britanci proizveli preko 2.500 teških tenkova tipa Марк I do V.
Posle rata[uredi | uredi izvor]
Frajkori su tokom smirivanja građanskih nereda u Berlinu 1919. koristili dva laka oklopna vozila koja su ličila na A7V, od koji je jedno bilo nazvano Hedi (Hedi). Ova vozila su konstruisana nakon rata na šasiji transportnog vozila Überlandwagen i bila su naoružana sa četiri mitraljeza MG08.[7]
Neki izvori navode da su Francuzi predali Poljacima nekoliko tenkova A7V i da su ti tenkovi učestvovali u Poljsko-sovjetskom ratu 1920. godine.[8] Ipak, sudbina svih tenkova A7V koji su učestvovali u Prvom svetskom ratu je poznata i nema zvaničnih dokumenata ni fotografija koje povrđuju da je poljska vojska ikada koristila A7V.[9]
A7V pojavljuje se na tenkovskoj značci iz 1921. godine, koja se dodeljivala za službu u nemačkim oklopnim snagama tokom 1918. godine.
Pregled šasija A7V[uredi | uredi izvor]
| Broj šasije | Ime tenka | Primedba | Sudbina |
|---|---|---|---|
| 501 | Gretchen | Naoružan samo sa jednim mitraljezom do pred kraj 1918. kada je u njega ugrađen top kalibra 57 mm | Rashodovan od strane Saveznika 1919 |
| 503* | Faust, Kronprinz Wilhelm, Wilhelm, Heiland | Moguće nazvan König Wilhelm | Rashodovan od strane Nemaca u oktobru 1918. |
| 504 | Schnuck | Izgubljen kod Fremikura (Fremicourt) 31. avgusta 1918. Zarobljen od strane Novozelandske divizije.
Prikazan u Londonu tokom parade konjičke garde[10] 1919, a zatim je predat Imperijalnom vojnom muzeju ali je rashodovan 1922, sačuvan je samo top.[11] | |
| 505 | Baden I, Prinz August Wilhelm, August Wilhelm |
Rashodovan od strane Saveznika 1919. | |
| 506 | Mephisto |  Izgubljen kod Vijer-Bretona 24. aprila 1918; zarobljen od strane australijskih trupa u julu; danas izložen u Kvinslend muzeju u Brizbejnu, Australija. | |
| 507 | Cyklop, Prinz Eitel Friedrich, Eitel Friedrich, Imperator | Kratko korišćen od strane Frajkora kod Lankvica (Lankwitz) posle primirja. Rashodovan 1919. | |
| 525 | Siegfried | Rashodovan od strane Saveznika 1919. | |
| 526 | Alter Fritz | Rashodovan od strane Nemaca 1. juna 1918. | |
| 527 | Lotti | Izgubljen kod tvrđave Pompej (Fort de la Pompelle), Rems 1. juna 1918. | |
| 528 | Hagen | Izgubljen kod Fremikura (Fremicourt), 31. avgusta 1918; zarobljen od strane britanskih trupa i prikazan na paradi konjičke garde; rashodovan 1919. | |
| 529 | Nixe II | Zamenio je 561 Nixe | Izgubljen kod Remsa, 31. maja 1918; zarobljen od strane Amerikanaca koju su ga izložili u muzeju Opitnog centra u Aberdinu; rashodovan 1942. |
| 540 | Rashodovan od strane Saveznika 1919. | ||
| 541 | Rashodovan od strane Saveznika 1919. | ||
| 542 | Elfriede |  | |
| 543 | Bulle, Prinz Adalbert, Adalbert | Tenk je dva puta reimenovan, prvi put u aprilu/maju 1918. i drugi put krajem maja 1918. | Rashodovan od strane Saveznika 1919. |
| 560 | Izgubljen kod Ivija (Iwuy), 11. oktobra 1918. | ||
| 561 | Nixe | Onesposobljen i uništen na bojištu od strane Nemaca, 24. aprila 1918. | |
| 562 | Herkules | Rashodovan od strane Nemaca, posle 31. avgusta 1918. | |
| 563 | Wotan | Rashodovan od strane Saveznika 1919; napravljena je replika „Votana“ krajem 1980-ih ali uglavnom zasnovana na „Mefistu“; replika se trenutno nalazi u Nemačkom tenkovskom muzeju u Munsteru, u Donjoj Saksoniji, u Nemačkoj. | |
| 564 | Prinz Oskar, Oskar | Rashodovan od strane Saveznika 1919. |
- 502 je pretvoren u Geländewagen i nije bio oklopljen.
Varijante[uredi | uredi izvor]
A7V-U (umlaufende Ketten = gusenice koje idu oko celog tenka). Radilo se o pokušaju da se postigne pokretljivost na terenu koju su imali britanski tenkovi. A7V-U je i dalje bio baziran na šasiji traktora Holt ali je imao romboidno telo i gusenice koje su duž bokova obuhvatale celo telo tenka. Kabina je bila slična starijem modelu, ali je bila veća nego kod A7V i bila je postavljena na vrh prednjeg dela tela tenka. Dva topa kalibra 57 mm bila su postavljena u kazamatima na oba boka, kao kod britanskih tenkova. Prototip je napravljen u junu 1918. i prva ispitivanja su pokazala da mu prednji deo preteže i da ima visok centar ravnoteže zbog čega je ovo 40 tonsko vozilo imalo prilične probleme pri kretanju po terenu. Pod pretpostavkom da ovi problemi mogu biti otklonjeni, u septembru 1918. je naručena proizvodnja 20 vozila ovog tipa, ali je istog meseca zaustavljen svaki dalji rad na njegovom razvoju.[3] Planovi za dva unapređena modela su već bili pripremljeni, ali se rat završio pre nego što je moglo da se počne sa serijskom proizvodnjom.
Krup je proizveo i transportnu verziju vozila baziranu na šasiji tenka A7V. Transportno vozilo poznatije pod nazivom Überlandwagen nije bilo oklopljeno ni naoružano. Upravljačka kabina sa nadstrešnicom bila je smeštena na centralnom delu vozila. Prednji i zadnji deo vozila činile su ograđene ravne površine namenjene za transport trupa i materijala. Trideset šasija je bilo određeno za izradu transportnih vozila ali nisu sva kompletirana pre završetka rata.
Tokom 1917. godine razvijena je i protivavionska verzija transportnog vozila Überlandwagen. Ukupno je proizvedeno tri prototipa. Prvi prototip bio je naoružan sa dva topka ruske proizvodnje, model 1902, kalibra 76,2 mm, proizvedena u Putilovskom zavodu. Preostala dva prototipa bila su naoružana sa po dva nemačka protiv-balonska topa Ballonabwehrkanone kalibra 77 mm. U obe varijante, topovi su bili postavljeni na prednjoj i zadnjoj strani vozila, na površinama namenjenim za prevoz materijala.
Sačuvani primerci i replike[uredi | uredi izvor]
.jpg)
Jedini sačuvani primerak tenka A7V „Mefisto“ trenutno se nalazi u Kvinslend muzeju u Brizbejnu, u Australiji. Jedan top iz tenka A7V (najverovatnije iz tenka sa brojem šasije 504 Schnuck) se nalazi u Imperijalnom vojnom muzeju u Mančesteru.
Napravljene su dve replike u punoj razmeri. Jedna replika tenka A7V, sa imenom „Votan“ se nalazi u Nemačkom tenkovskom muzeju u Minsteru, u Donjoj Saksoniji, u Nemačkoj. Drugu repliku sa sopstvenim pogonom napravio je 2009. godine Bob Grundi iz Vigana, Velika Britanija, iz komapnije koja se specijalizovala za restauraciju starih vojnih vozila. Replika je napravljena od šperploče i gvozdenih ploča, a za pogon, transmisiju i hodni deo iskorišćeni su delovi traktora Fordson - vozilo je ofarbano da predstavlja tenk A7V Schnuck, sa brojem šasije 504. Repliku je u novembru 2012. godine otkupio Tenkovski muzej u Bovingtonu.[12]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Tucker 2004, str. 24–25
- ^ Zaloga 2006, str. 7
- ^ a b v g Hundleby & Strasheim 1990, str. 23, 34, 61, 79
- ^ Forty 1995, str. 39–47
- ^ Foley 1967, str. 12
- ^ Koch 1994
- ^ Schneider, Wolfgang; Strasheim, Rainer. German Tanks in WWI - The A7V & Early Tank Development. Schiffer Publications. ISBN 978-0-88740-237-1.
- ^ Foley 1967, str. 11
- ^ Hundleby & Strasheim 1990, str. 150.
- ^ Armour in Profile
- ^ -{57mm Maxim-Nordenfelt "Sockel" Gun_] IWM accessed 10 December 2012
- ^ „A7V Replica Added To Collection”. The Tank Museum, Bovington. 29. 11. 2012. Arhivirano iz originala 18. 09. 2013. g. Pristupljeno 7. 4. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Foley, John (1967). A7V Sturmpanzerwagen. Profile Publications.
- Foss, Christopher F. (2003). The Encyclopedia of Tanks and Armoured Fighting Vehicles. Spellmount. str. 232. ISBN 978-1-86227-188-3.
- Tucker, Spencer (2004). Tanks: An Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO. str. 24—25. ISBN 978-1-57607-995-9.
- Forty, George (1995). Tank Action from the Great War to the Gulf. Alan Sutton Publishing Ltd. str. 39–47. ISBN 978-0-7509-0479-7.
- Hundleby, Maxwell; Strasheim, Rainer (1990). The German A7V Tank and the Captured British Mark IV Tanks of World War I. Haynes Foulis. str. 23, 34,61,79. ISBN 978-0-85429-788-7.
- Koch, Fred (1994). Beutepanzer im Ersten Weltkrieg. Podzun-Pallas-Verlag GmbH. ISBN 978-3-7909-0520-5.
- Zaloga, S.J. (2006). German Panzers 1914–18. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-945-5.
