Багренац

Bagrenac
	Stablo bagrenca u Tašmajdanskom parku u Beogradu.
Naučna klasifikacija
Carstvo:	Plantae
Divizija:	Magnoliophyta
Klasa:	Magnoliopsida
Red:	Fabales
Porodica:	Fabaceae
Rod:	Amorpha
Vrsta:	A. fruticosa
Binomno ime
	Amorpha fruticosa; L.
Sinonimi
	Spisak Amorpha angustifolia F.E.Boynton ; Amorpha arizonica Rydb. ; Amorpha bushii Rydb. ; Amorpha croceolanata Watson ; Amorpha curtissii Rydb. ; Amorpha dewinkeleri Small ; Amorpha emarginata Sweet ; Amorpha emarginata Eastw. ; Amorpha fragrans Sweet ; Amorpha humilis Tausch ; Amorpha occidentalis Abrams ; Amorpha pendula Carriere ; Amorpha tennesseensis Kunze ; Amorpha virgata Small ;

Bagrenac (Amorpha fruticosa L.) pripada rodu koji je dobio ime po specifičnoj građi cveta jer krunica ima samo zastavicu (starogrčki α = bez i μορφοσ = oblik).^[2] Ime vrste fruticosa na latinskom znači žbunasta. Vrsta ima obilje sinonima A. angustifolia F.E.Boynton, A. arizonica Rydb., A. bushii Rydb., A. croceolanata Watson, A. curtissii Rydb., A. dewinkeleri Small, A. emarginata Sweet, A. emarginata Eastw., A. fragrans Sweet, A. humilis Tausch, A. occidentalis Abrams, A. pendula Carriere, A. tennesseensis Kunze, A. virgata Small. Kod nas se pored imena bagrenac sreće i naziv bagremica i čivitnjača.

Areal[uredi | uredi izvor]

Bagrenac je poreklom iz srednjeg i istočnog dela Severne Amerike gde raste u retkim listopadnim šumama i preriji. U Evropu je uneta 1724. godine kao ukrasna vrsta, a kod nas je introdukovana u prvoj deceniji prošlog veka.

Opis vrste[uredi | uredi izvor]

Jednodomi razgranati žbun sa uspravnim izdancima bez trnova, dostiže 4-5m visine i dvostruku širinu. Izdanci u početku dlakavi, kasnije goli. Dosta je morfološki varijabilan.

Listovi neparno perasto složeni, spiralno raspoređeni, dužine 25-30cm sa 6-17 pari liski. Liske su eliptične do lancetaste 1-6cm dužine, 0,5-1,8cm širine, kratko zašiljene, maljave, na kratkim peteljkama(1,5-2mm); tačkasto su prozirno punktirani po celoj površini kada se upere ka svetlosti. Uskolinerni priperci 7mm dugi opadaju ubrzo po razvoju lista.^[3]

Cvasti su terminalni uspravni klasoliki gusti grozdovi 10-15cm dužine sa mnogobrojnim cvetovima. Cvetovi na kratkim peteljkama; čašica zvonasta sa četiri tupa i jednim, nižim zašiljenim zubom; krunica sa jednom laticom (zastavicom) je tamno ljubičasta 4-6mm dužine. Prašnika 10 sa žutim anterama koje vire van zastavice. Cveta od aprila do jula. Oprašivači su različiti insekti, naročito pčele. I cvetovi i plodovi su aromatični.

Plod je jednosemena nepucajuća mahuna, gola, srpasta, žuto-sivosmeđa, oštrih ivica i sa okruglim ispupčenim depoima smole; dužina oko 1cm, masa hiljadu plodova 9,3-9,6g. Mahune dozrevaju ujesen a na granama ostaju i tokom zime. Seme izduženo bubrežasto oker semenjače, sa malo endosperma lateralno, masa hiljadu semena 6,4-6,5 g. ^[4]

Bioekološke karakteristike[uredi | uredi izvor]

Vrsta raste na vlažnim zemljištima duž obala reka, potoka, bara, u jarcima, u otvorenim i poluotvornim vlažnim šumama istiskujući autohtone vrste. Dobro se razvija i na kiselim i neutralnim i baznim zemljišta, a adaptirala se i na neplodna, suva i peskovita. Podjednako dobro raste i na teškim ritskim glejnim na mestima gde se voda u podlozi zadržava velikim delom godine, kao i na zaslanjenim zemljištima.

Ovaj žbun ima odlično razvijen korenov sistem, tolerantan je na vetar, tako da se sadi u vetrozaštitnim pojasevima kao i na onim mestima na kojima je neophodna kontrola erozije zemljišta ^[5].

Značaj vrste[uredi | uredi izvor]

Zbog obilnog plodonošenja, i lake disperzije plodova poplavnom vodom, anemohorno i antropogenim uticajem ova biljka postala je ozbiljna smetnja šumskim predelima u nizinskim područjima gde naglo osvaja površine ^[6]. Lokalno se širi korenskim izbojcima i samosevom. Vrsta prodire u novoosnovane šumske kulture i budući da znatno brže i bujnije raste od većine šumsko-kulturnih vrsta, prerašćuje ih, zagušuje i dovodi do njihovog propadanja. Kada se jednom posadi na nekom mestu, ostaje tu zauvek ^[7]. Bagrenac je jedna od invazivnih šumskih vrsta svetskih razmera. U mnogim zemljama Evrope nesmetano se proširila i danas predstavlja ozbiljnu opasnost za autohtonu vegetaciju. Kod nas posebno invazivna uz reku Savu i Dunav i na rečnim adama^[8].

Evropski doseljenici u Severnoj Americi, listove i mlade izdanake koristili su za bojenje u plavo umesto indigo žbuna (Indigofera tinctoria L.). Medonosna je.

Razmnožavanje[uredi | uredi izvor]

Generativno i korenskim izbojcima. Semenjača ne predstavlja smetnju klijanju, a mahuna u manjoj meri sprečava klijanje. Skarifikovano seme isklija 89% u laboratorijskim uslovima za 120 dana, neskarifikovano 87%, a seme u mahuni 71%. Energija klijanja (na osnovu 40. dana) je 82%, 73% i 49% respektivno^[9].

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „USDA - United States Department of Agriculture”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2016. g. Pristupljeno 9. 04. 2016.
^ Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII
^ Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd
^ Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd
^ Huxley, A. (1992): The new RHS Dictionary of gardening, MacMillian, Press, New York
^ Deák, J. Á. (2005): Landscape ecological researches in the western Marosszög (Hungary). Acta climatologica et chorologica, tom. 38-39. Universitatis Szegediensis, Hungary (33-46)
^ Dirr, M.A. (1997): Dirr’s hardy trees and shrubs: an illustrated encyclopedia. Timber Press, Portland, Oregon
^ Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda.
^ Grbić, M. (1997): Dinamika klijanja leguminoza sa atipičnom mahunom u zavisnosti od stepena izloženosti embriona. XII simpozijum Jugoslovenskog društva za fiziologiju biljaka. Program i izvodi saopštenja, Kragujevac: 118

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

„Amorpha fruticosa L. (Fabaceae) bagremac”. Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Novom Sadu. Univerzitet u Novom Sadu - Poljoprivredni fakultet. Arhivirano iz originala 09. 05. 2016. g. Pristupljeno 9. 4. 2016.
„Amorpha fruticosa L. (Fabaceae) bagremac”. Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Novom Sadu. Univerzitet u Novom Sadu - Poljoprivredni fakultet. Arhivirano iz originala 09. 05. 2016. g. Pristupljeno 9. 4. 2016.
„Amorpha fruticosa L. - false indigo bush”. USDA - Plants database. United States Department of Agriculture. Arhivirano iz originala 19. 04. 2016. g. Pristupljeno 9. 4. 2016.

[1] „USDA - United States Department of Agriculture”. Arhivirano iz originala 19. 04. 2016. g. Pristupljeno 9. 04. 2016.

[dragi-2] Simonović, D. (1959): Botanički rečnik, imena biljaka. Srpska akademija nauka - posebna izdanja, knjiga CCCXVIII

[ema-3] Vukićević E. (1996): Dekorativna dendrologija, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, Beograd

[stile-4] Stilinović, S. (1985): Semenarstvo šumskog i ukrasnog drveća i žbunja. Univerzitet u Beogradu. Beograd

[5] Huxley, A. (1992): The new RHS Dictionary of gardening, MacMillian, Press, New York

[6] Deák, J. Á. (2005): Landscape ecological researches in the western Marosszög (Hungary). Acta climatologica et chorologica, tom. 38-39. Universitatis Szegediensis, Hungary (33-46)

[7] Dirr, M.A. (1997): Dirr’s hardy trees and shrubs: an illustrated encyclopedia. Timber Press, Portland, Oregon

[8] Mihailo Grbić (urednik) (2010): Invazivne biljke u biotopima Beograda. Studija u okviru projekta 21024 tehnološkog razvoja: Ekologija, monitoring i tehnološki postupci za kontrolu invazivnih biljaka u biotopima Beograda.

[9] Grbić, M. (1997): Dinamika klijanja leguminoza sa atipičnom mahunom u zavisnosti od stepena izloženosti embriona. XII simpozijum Jugoslovenskog društva za fiziologiju biljaka. Program i izvodi saopštenja, Kragujevac: 118

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]