Beogradski planetarijum
| Beogradski planetarijum | |
 | |
Informacije
| |
|---|---|
| Lokacija | Beograd, Stari grad |
| Koordinate | 44° 49′ 30.9″ N 20° 26′ 58.8″ E / 44.825250° S; 20.449667° I |
| Status | otvorena |
| Sagrađena | 1860. |
| Otvaranje | 1867. |
| Korišćenje | Astronomsko društvo Ruđer Bošković |
| Vlasnik | Grad Beograd |
Beogradski planetarijum jedan je od dva planetarijuma u Srbiji. Nalazi se u Donjem gradu Beogradske tvrđave u opštini Stari grad i koristi ga Astronomsko društvo Ruđer Bošković. Pre 1967. godine ovaj objekat bio je poznat kao „Staro tursko kupatilo u Donjem gradu”.[1]
Lokacija[uredi | uredi izvor]
Nalazi se u Donjem gradu Beogradske tvrđave u opštini Stari grad na zaravni ispod dunavske padine u neposrednoj blizini srednjovekovnog kompleksa donjogradske Istočne kapije.[2]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Zgrada je prvobitno građena kao tursko kupatilo u periodu između 1860. i 1867. godine, kada su Osmanlije napustile tvrđavu. Tokom Prvog svetskog rata objekat je korišćen kao vojno kupatilo. Zgrada je skoro srušena nakon eksplozije 1944. godne u obližnjoj Istočnoj kapiji Beogradske tvrđave.[1][2]
Nakon osnivanja Zavoda za zaštitu spomenika kulture grada Beograda, 1962. godine pokrenuta je rekonstrukcija objekta navodeći „nesporna spomenička svojstva zgrade“. Rekonstrukcija je završena 1964. godine, a objekat je ostao nekorišćen do 1967. godine.[1] Prvobitna ideja je bila da se objekat adaptira u lapidarijum. Trebalo je da postane izložbeni prostor za kamene predmete – spomenike, epitafe, sarkofage, statue itd. Plan je u jednom trenutku odbačen i odlučeno je da se pretvori u planetarijum.[2]
Da bi objekat funkcionisao kao planetarijum, u centralnom delu hamama, izgrađena je samostalna kružna konstrukcija. U njemu se nalazi projektor, a svod kupole se koristi kao platno.[1] Planetarijum Astronomskog društva Ruđer Bošković postavljen je 1967—1968 godine.[1] Instrument planetarijuma „mali Cajs” kupljen je na Beogradskom sajmu tehnike 1966. godine zahvaljujući Josipu Brozu Titu na inicijativu članova Društva Ruđer Bošković.[1] Nezvanično počeo je sa radom 1969. godine, a zvanično 1970. godine.
Sala planetarijuma ima prečnik od 8 m i 80 sedišta. Sačuvani su crteži panorame Beograda iz šezdesetih godina 20. veka. Tokom svečanosti povodom obeležavanja 50 godina planetarijuma 2019. godine, objekat je obnovljen novim projektorom koji je omogućio projekcije. Takođe, planetarijum je delimično renoviran pošto su olovni krovni paneli vremenom dotrajali.[2] Beogradski planetarijum je u vreme svog osnivanja bio jedan od najmodernijih planetarijum u jugoistočnoj Evropi.[2]
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Na ulazu u planetarijum nalazi se skulptura „Čovek na kraju drugog milenijuma”, a rad je vajara Zorana Kuzmanovića. Procenjuje se da je 2019. godine planetarijum posetilo preko pola miliona posetilaca za 50 godina otkako je otvoren. Planetarijum je povremeno domaćin umetničkih i kulturnih skupova, koji nisu povezani sa astronomijom.[2]
Glavni posetioci planetarijuma su učenici beogradskih osnovnih i srednjih škola. U planetarijumu se održavaju sledeće periodične aktivnosti Društva:
- Kursevi astronomije za početnike (prolećni i jesenji; u proleće 2007. održan je osamdeseti kurs)
- Beogradski astronomski vikend
- Letnji astronomski sastanci
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ Daliborka Mučibabić (18. 7. 2017), „Umesto javnog kupatila - kulturni centar”, Politika (na jeziku: srpski), str. 17
- ^ a b v g d đ Branka Vasiljević (11. 4. 2019). „Planetarijum – zvezdani bioskop slavi pola veka” [Planetarium - star cinema celebrated half a century]. Politika (na jeziku: srpski). str. 15.
