Bitka kod Gaugamele
| Bitka kod Gaugamele | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Ratova Aleksandra Velikog | |||||||
 Jan Brughel stariji,1602, Bitka kod Gaugamele ili Bitka kod Isa | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
| Korintski savez |
 | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
| Aleksandar Veliki | Darije III | ||||||
| Jačina | |||||||
|
7.000 konjanika 40.000 pešaka | oko 100.000[traži se izvor] | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| najmanje 4200 ubijenih i ranjenih | oko 40.000 ubijenih i ranjenih | ||||||
Bitka kod Gaugamele (grč. Γαυγάμηλα) odigrala se 1. oktobra 331. p. n. e. između makedonske vojske pod komandom Aleksandra Makedonskog i persijske vojske pod komandom Darija III.
Aleksandar Makedonski je odneo pobedu nad daleko brojnijom persijskom vojskom.[1][2][3] Posle bitke Aleksandar Makedonski je zauzeo Vavilon, Suzu i samu prestonicu Persije, Persepolj.
Uvod[uredi | uredi izvor]
Posle bitke kod Isa, Aleksandar Makedonski je zauzeo obalu Mediterana i Egipat. Onda je krenuo prema srcu Persijskog carstva. Prešao je Tigar i Eufrat bez otpora.
Darije III kao teren za obračun sa Aleksandrom je odabrao ravnicu, da može razviti svoju vojsku i time iskoristiti brojčanu nadmoć.
Ne zna se gde se tačno nalazi Gaugamela, ali se pretpostavlja da je bila istočno od Mosula u današnjem Iraku, prema arheologu Sir Aurelu Steinu 1938. godine.[4] Prema karti sveta Urbana Montija, današnja oblast bi se smatrala današnjim Erbilom, Irak.[5]
Tačni brojevi vojnika u bici nisu poznati ali se procenjuje da su Makedonci i Grci su imali 7.500 konjanika i 40.000 vojnika pešadije. Persijanci su imali 20.000 konjanika i 230.000 vojnika pešadije a imali su i ratne slonove.
Savremeni izvori[uredi | uredi izvor]
Moguće je da je persijska vojska brojala preko 100.000 ljudi.[6] Jedna procena je da je bilo 25.000 peltasta, 10.000 besmrtnika,[7] 2.000 grčkih hoplita,[8] 1.000 Baktrijana,[8] i 40.000 konjanika, 200 ratnih kočija[9] i 15 slonova.[10] Hans Delbrik procenjuje persijsku konjicu na 12.000, persijsku pešadiju manju od grčke teške pešadije, a grčke plaćenike na 8.000.[11] Vori procenjuje ukupnu veličinu od 91.000; Velman 90.000; Engels (1920); Grin (1990) ne veću od 100.000 i Tomas Harbotl 120.000.
Antički izvori[uredi | uredi izvor]
Prema Arijanu, Darijeve snage su brojale 40.000 konjanika i 1.000.000 pešaka,[10] Diodor sa Sicilije ih je ocenio na 200.000 konjanika i 800.000 pešaka,[12] Plutarh ih je stavio na 1.000.000 trupa,[13] a prema Kurciju Rufu: 45.000 konjanika i 200.000 pešaka.[14] Nadalje, prema Arijanu, Diodoru i Kurciju, Darije je imao 200 kočija, dok Arijan pominje 15 ratnih slonova.[10] U Darijevoj pešadiji je bilo oko 2.000 grčkih plaćenika hoplita.[8]
Početni raspored snaga[uredi | uredi izvor]
Persijanci[uredi | uredi izvor]
Darije III je regrutovao najbolje konjanike sa svih satrapija, a posebno poznate skitske konjanike.
Pripremio je i skitske borne kočije kao i 50 slonova sa indijskim bornim kočijama. Pre bitke Persijanci su očistili teren od vegetacije da bi povećali efikasnost bornih kočija.
Darije III se postavio u središnjem delu sa najboljom pešadijom. Sa njegove desne strane bila je konjica, grčki plaćenici i persijska konjička garda. U centar desne strane postavio je persijske besmrtnike, indijsku konjicu i mardijanske strelce.
Na oba krila bila je konjica. Besus je komandovao levim krilom sa Baktrijancima i većim delom konjice iz raznih satrapija, te Skitima. Borne kočije su postavljene ispred sa malom grupom Baktrijanaca. Mazeus je komandovao desnim krilom sa konjicom iz raznih satrapija. Konjica desnog krila je bila veličine cele Aleksandrove konjice, ali ipak manje brojna od konjice leve strane.
Konjica iz Jermenije i Kapadokije postavljena je ispred ostalih konjičkih jedinica, da bi predvodili napad.
Makedonsko-grčki savez[uredi | uredi izvor]
Makedonci su bili podeljeni na dva dela. Desna strana je bila pod direktnom Aleksandrovom komandom, a leva pod komandom Parmeniona.
Elitna teška konjica je bila ujedno i garda i najofanzivniji deo Aleksandrove vojske. Aleksandar se u bitkama nalazio uglavnom uz njih i s njima je vršio direktne proboje u obliku klina. I ovaj put je bio sa njima. Sa njima je bila makedonska laka konjica.
Plaćenička konjica je bila podeljena u dve grupe, sa veteranima na desnom krilu, a ostatak je bio postavljen ispred agrijanskih i makedonskih strelaca postavljenih blizu falange.
Parmenion je bio postavljen levo sa tesalijskim i grčkim plaćenicima te tračanskim konjanicima. Trebalo je da se oni povuku i dovoljno dugo izdrže udar persijske desne strane, dok Aleksandar na desnom krilu izvede odlučan udar. Na desnom kraju makedonskog centra nalazili su se plaćenici sa Krita. Iza njih bili su ahajski plaćenici i tesalijska konjica pod komandom Filipa. Nadesno je bio drugi deo grčke konjice. Onda je dolazila falanga, koja je bila postavljena u dve linije. Pošto su Persijanci imali nekoliko puta više konjice, koja se protezala duž dva kilometra, očekivalo se da će Makedonci biti opkoljeni sa strana konjicom. Zato je bilo nužno da makedonska druga linija, sastavljena od plaćenika udari i rešava probleme opkoljavanja.
Početak bitke[uredi | uredi izvor]
Tokom bitke Aleksandar Makedonski je koristio jedinstvenu strategiju, koja je ponovljena samo nekoliko puta u istoriji. Plan mu je bio da navuče na bokove što više persijske konjice sa ciljem da se makedonska elitna konjica odvoji na stranu i stvori razmak unutar neprijateljske odbrane dovoljan za odlučan udar na Darija prema centru. To je zahtevalo odličnu sinhronizaciju i manevrisanje.
Makedonci su krenuli napred sa krilima pod 45 stepeni unatrag, sa ciljem da navuku persijsku konjicu da napadne. U isto vreme se lagano kretala udesno elitna konjica sa Aleksandrom. Aleksandar je prisilio Darija da prvi napadne, iako Darije, poučen bitkom kod Isa protiv slične formacije, nije želio prvi da napadne. Međutim, vojska koje se postavila naspram linijske Persijske formacije, ponašala se veoma čudno za taktiku toga vremena. Postavila se u vidu izbočine na stranu i počela da manevriše na strane, pri čemu je manja jedinica elitne konjice krenula nadesno. Ovakav razvoj događaja Persijanci nisu mogli da shvate tako da su posle određenog vremena krenuli u napad.
Darije je koristio borne kočije, ali neke od njih su presretnute. Makedonci su specijalno vežbali taktiku da udare sa strane borna kočija. Prve linije bi se izmakle, otvarajući prazninu, a konj bi odbio da ide na koplja prve linije i ušao bi u prazninu, koja je bila mišolovka. Ulazeći u prazninu, kočijaša lako ubijaju sa strane kopljima.
Aleksandrov odlučujući napad[uredi | uredi izvor]
Dok su se Persijanci razvukli široko na makedonske bokove, dotle Aleksandar dovlači pozadinsku gardu. Manevar Aleksandra sa elitnom konjicom dodatno stvara otvor u Persijskoj odbrani između Besusovog levog krila i Darijevog centra. Aleksandar se priprema za odlučan udarac. Elitne jedinice prelaze u veliki klin sa njim na čelu. Iza njega su bile jedinice garde sa svim bataljonima falange, koje je mogao izvući iz bitke. To su bile lake trupe.
Taj veliki klin zabija se u oslabljeni persijski centar i izbacuje Darijevu gardu i grčke plaćenike. Besus nalevo biva odsečen od Darija i bojeći se klina počinje povlačiti trupe. Darije time dolazi u opasnost da sam bude odsečen. Prema većini priča Darije ne izdržava nego beži, a ostali ga slede.
Levo krilo[uredi | uredi izvor]
Pukotina u makedonskoj odbrani se stvorio između makedonskog centra i levog krila. Persijski i indijski konjanici iz Darijevog centra prodiru. Umesto da udare na pozadinsku falangu ili da udare na Parmeniona sa leđa, oni nastavljaju prema kampu da pljačkaju.
Aleksandar je mogao da juri za Darijem, ali je dobio očajnički poziv od Parmeniona sa levog krila. Aleksandar je bio postavljen pred dilemu. Mogao je ganjati Darija čime bi dokrajčio Persiju, ali bi time izgubiti dobar deo armije. S druge strane vraćanjem nalevo pomaže Parmenionu i spasava vojsku. Odlučuje da pomogne Parmenionu, a Darija da proganja kasnije.
Kad je probijen persijski centar i kad je video da se povlače Darije i Besus, Mazeus sa desnog krila počinje povlačenje. Ali tu persijske jedinice zahvata nered dok ih konjičke jedinice napadaju.
Posle[uredi | uredi izvor]
Posle bitke Aleksandar ide u bezuspešnu poteru za Darijem. U bici je zarobljen ogroman plen, uključujući borne kočije i slonove. Darije beži sa malim delom vojske. Persijsko carstvo se deli na dva dela. Zapadni deo pada i Aleksandar ga preuzima. Darije traži od istočnih satrapija da mu ostanu lojalne. Posle bitke Aleksandar Makedonski zauzima Vavilon, Suzu i samu prestolnicu Persije Persepolj.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ "Gaugamela", Oxford Classical Dictionary.
- ^ "Alexander the Great - Biography, Empire and Facts", Encyclopaedia Britannica.
- ^ "Gaugamela (331 BCE)", livius.org
- ^ Stein, Gregory & Kennedy 1985, str. 127
- ^ „Composite: Tavola 1-60. (Map of the World) (Re-projected in Plate Carree or Geographic, Marinus of Tyre, Ptolemy) - David Rumsey Historical Map Collection”. www.davidrumsey.com. Pristupljeno 2022-02-19.
- ^ Warry (1998) estimates a total size of 91,000, Welman 90,000, Thomas Harbottle 120,000, Engels (1920) and Green (1990) no larger than 100,000.
- ^ Quintus Curtius Rufus 1880.
- ^ a b v Arrian 1893.
- ^ Arrian 1893, 3.11.
- ^ a b v Arrian 1893, 3.8.
- ^ Delbrück 1990.
- ^ Diodorus Siculus 1963, 17.53.
- ^ Plutarch 1936, 31.1.
- ^ Quintus Curtius Rufus 1880, 4.12.13.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stein, Auriel; Gregory, Shelagh; Kennedy, David Leslie (1985). Limes Report: His Aerial & Ground Reconnaissances in Iraq & Transjordan in 1938-39. Oxford BAR, International series. str. 127. ISBN 978-0-86054-349-7.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Državne | |
|---|---|
| Ostale | |
