Božidar Valtrović

Božidar M. Valtrović

Božidar M. Valtrović je bio osnivač i prvi upravnik Pozorišta lutaka Narodne Republike Srbije u Beogradu.

Biografija

Božidar Valtrović je zavoleo lutke i lutkarstvo još u najranijem detinjstvu jer je od oca Mihaila Valtrovića, uglednog srpskog arheologa, kao poklone sa putovanja po Češkoj i Nemačkoj, dobijao lutke za njegovo malo kućno pozorište. U tom smislu, još kao dete, samouk, Božidar Valtrović je sam pisao dramolete, režirao ih i igrao u tim prvim lutkarskim predstavama. Svoje prve lutkarske monodrame prikazivao je drugoj deci, rođacima i kućnim prijateljima.

Ova ljubav prema lutkarstvu, vodila je Valtrovića ka daljem usavršavanju. Naime, 1934. godine, on završava kurs za lutkare amatere u Beogradu, nakon čega postaje umetnički direktor prvog profesionalnog lutkarskog pozorišta u Novom Sadu. Ovde treba napomenuti da su najveći broj tekstova za lutkarske predstave bile prevodi sa češkog, ruskog, poljkskog, bugarskog i mađarskog jezika, a prevodio ih je uprvavo Božidar Valtrović, i uostalom, i drugi pozorišni radnici. Nošen entuzijazmom, zajedno sa upravnikom, Lazarom Dragićem i prvim kreatorom lutaka Živkom Štrbojom organizuje i izvodi razne lutkarske predstave u Novom Sadu, a povremeno i na gostovanjima u Bačkoj i zapadnom Banatu, sve do pred sam početak Drugog svetskog rata. U arhivi Pozorišnog muzeja Vojvodine, nalazi se rukopisna evidencija Božidara Valtrovića koju čine 33 stranice, odnosno 17 listova, ispisanih obostrano perom i mastilom, i po sadržaju to jesu Izveštaji rada ovog pozorišta iz 1934. i 1935. godine. U ovo vreme je Valtrović bio angažovan i kao predavač tokom Drugog sokolskog tečaja za lutkare u Novom Sadu 1934. godine, kada je govorio o narodnim pesmama i bajkama i lutkarstvu. Na poziciji upravnika ovog Pozorišta, Valtrović je bio do 1941. godine, jer kada je započeo rat, predstave se više nisu održavale i time je 1941. godine prestao Valtrovićev angažman u Novom Sadu.

Vraća se u Beograd, gde je počeo da izvodi besplatne predstave svog malog lutkarskog pozorišta za decu, svake subote u jednoj sobi Osnovne organizacije Narodnog fronta na Zvezdari u Beogradu. Po okonanju rata, 1945. godine, osniva pionirsko pozorište Pipol i rukovodi njime. To pozorište se nalazilo u zgradi Centralnog odbora USAOJ-a.

U to vreme, s obzirom da je lutkarstvo bilo tek u povoju, osim pasioniranih lutkara pionira koji su tom profesijom bili nadahnuti još od svog najranijeg detinjstva i noseći je još iz privatnih kućnih pozorištanaca, a takva je bila i Marija Kulundžić, s tim da će ona doći u ovo pozorište nešto kasnije, Božidar Valtrović dobija za zadatak odlukom vlade NR Srbije 27. maja 1948. godine da osnuje Pozorište lutaka Narodne Republike Srbije. Ono je počelo sa radom 23. oktobra 1949. godine premijerom Pepeljuge - Vladimira Nazora u režiji Predraga Dinulovića, a njegov prvi upravnik je bio upravo Božidar Valtrović do 1950. godine, kada odlazi u penziju.

Veoma zaslužna radnica ovog pozorišta, Marija Kulundžić, o Valtroviću govori sledeće:

„...velike su njegove zasluge što je Beograd dobio prvu profesionalnu, lutkarsku scenu, koja će se tokom godina razvijati, kako u tehničkom, tako i u umetničkom pogledu i zbog toga ga se svi mi, njegovi saradnici, sećamo s velikom zahvalnošću."

Nakon penzionisanja 1950. godine, Valtrović odlazi u Prištinu i tamo osniva Pokrajinsko pozorište lutaka.

Prvi udžbenik lutkarstva

Božidar M. Valtrović je svoj život posvetio lutkarstvu, njegovoj popularizaciji na ovim terenima do nivoa profesionalnosti i bivajući sasvim svestan da je za obrazovanje novih kadrova potrebna pisana literatura, napisao je i objavio, 1948. godine, veoma važan udžbenik - priručnik: Pozorište sa lutkama - iz kojeg su učili mnogi jugoslovenski lutkari.

Sam Valtrović o ovom priručniku u njegovom uvodnom delu govori sledeće:

„Pošto kod nas nije postojala stručna literatura ove vrste (za tehničku izgradnju pozorišta lutaka i za njegov praktičan rad), našao sam se pobuđen da sastavim ovaj Priručnik, koji treba da posluži u gore izložene svrhe, kao i da bude putokaz svakome ko se želi ozbiljno posvetiti ovoj veštini."

Posebnu umetničku i estetičku vrednost u ovoj knjizi, koju je redigovao Oton Tomanić, ima njegovo Uputstvo za pripremu i obradu kamada u pozorištu s lutkama.