Varadinci

Naselje Varad u periodu ugarske uprave

Naselje Varadinci u periodu osmanske uprave

Varadinci su bivše naselje na području današnjeg Novog Sada. Postojali su od srednjeg veka do osmanskog perioda.

Nazivi

Varadinci su poznati pod raznim nazivima - na srpskom: Varadinci, Varad, Petrovaradin, Stari Petrovaradin, Vašaroš Varad, Petro de Varadino, Petur Varad; na latinskom: Warad; na mađarskom: Vásárosvárad. Za naselje je ukupno upotrebljavano oko dvadesetak naziva.

Lokacija

Postojanje ovog naselja je arheološki potvrđeno. Ono se nalazilo na području severne periferije današnje Klise i Temerinske petlje. Bilo je locirano uz stari tok Dunava.

Istorija

Ovo naselje se prvi put pominje u istorijskim izvorima tokom ugarske uprave 1213. godine pod nazivom Petro de Varadino. Međutim, arheološka istraživanja su potvrdila kontinuitet naseljavanja od 10. veka. Prema povelji ugarskog kralja Bele IV iz 1237. naselje je dodeljeno manastiru Cistercita. U njemu su se prikupljale dažbine iz susednih naselja i predavale manastiru.

Naselje je stradalo u vreme mongolske najezde 1242. godine. Ubrzo nakon toga je obnovljeno. 1522. godine se pominje kao Vašaroš Varad. Izvori iz 16. veka opisuju ovo naselje kao važno trgovačko središte.

U 16. veku, naselje ulazi u sastav Osmanskog carstva. Po turskim tefterima, naselje Varadinci je pripadalo Bačkoj nahiji. Tada se prvi put javlja i naziv Varadinci. Naselje se pominje i 1665. godine.

Demografija

Nema podataka o stanovništvu ovog naselja iz prvog perioda njegovog postojanja. Iz perioda pred sam kraj ugarske vladavine postoji poreski spisak iz 1522. koji pominje imena stanovnika naselja. Među ovim imenima ima kako mađarskih tako i slovenskih (Božo, Radovan). U vreme osmanske vlasti, svi popisani stanovnici naselja bili su Srbi. 1590. godine je u Varadincima popisano 18 kuća. Turske poreske knjige su popisivale samo hrišćanske porodice koje su plaćale porez. Turci (odnosno muslimani), kao i Srbi koji su bili u turskoj službi, nisu imali obavezu plaćanja poreza.

Karakteristike naselja

Arheološka iskopavanja otkrila su na ovoj lokaciji ostatke crkve i groblja. Stambeni objekti su bili male veličine. Naselje je sa Petrovaradinom na sremskoj obali Dunava povezivala skela. Ono je verovatno delom bilo utvrđeno.

Stanovnici naselja bavili su se ribarstvom, trgovinom i zanatstvom, posebno proizvodnjom čamaca i skela za prevoz žita i vina.

Literatura

• Predrag Medović, Novi Sad od neandertalaca do Turaka, Novi Sad, 2014.
• Melhior Erdujhelji, Istorija Novog Sada, Veternik, 2002.
• Milan Paroški, Novi Sad - stara varoš 7000 godina, Novi Sad, 2008.
• Đorđe Randelj, Novi Sad - slobodan grad, Novi Sad, 1997.
• Agneš Ozer, Život i istorija u Novom Sadu, Novi Sad, 2005.
• Branko Ćurčin, Slana Bara - nekad i sad, Novi Sad, 2002.
• Pavle Stanojević, Pre Novog Sada srpska Bistrica, Sveske za istoriju Novog Sada - 2, Avgust 1992.
• Đorđe M. Srbulović, Kratka istorija Novog Sada, Novi Sad, 2011.
• Dr Slobodan Ćurčić, Naselja Bačke - geografske karakteristike, Novi Sad, 2007.