Vitalni kapacitet pluća

Vitalni kapacitet pluća (VC) je maksimalna količina vazduha u litrima, koju čovek može izdahnuti iz pluća posle maksimalnog udaha. Kod prosečne zdrave osobe VC je između 3 i 5 litara i zavisi od starosti, pola, visine, telesne mase i etničke pripadnosti. Koliko vazduha pluća mogu da prime tj vitalni kapacitet, može se odrediti merenjem. Prilikom merenja mora se uzeti u obzir; normalni disajni volumen, dopunska količina vazduha do kraja dubokog udaha i količina vazduha do kraja dubokog izdaha. Odrastao zdrav muškarac ima vitalni kapacitet koji iznosi nešto malo više od 4 litra vazduha, dok je vitalni kapacitet žene oko 3 litra.^[1]

Vitalni kapacit pluća povećan je kod osoba koje se intenzivno bave fizičkim aktivnostima, a snižen kod bolesnika sa tzv. restriktivnim poremećajima ventilacije koji su osnovni dijagnostički pokazatelji; bolesti ili stanja koja smanjuju disajnu površinu pluća ili smanjuju rastegljivost plućnog tkiva, odnosno zida grudnog koša ili dijafragme - neke profesionalne bolesti pluća, plućna tuberkuloza, odstranjenje dela pluća (nakon zračenja, operacija tumora i povreda grudnog koša), razaranja plućnih alveola nakon barotraume, kod emfizema, gojaznosti itd.

Merenje i izračunavanje VC[uredi | uredi izvor]

Obnavljanje vazduha u plućima predstavlja ventilaciju pluća ili spoljašnje disanje. Tokom mirnog spoljašnjeg disanja čovek udahne i izdahne oko 0,5 litara vazduha i to predstavlja disajni volumen (VT). Šireći grudni koš, pojačanim naporom čovek može da se udahne još oko tri litre vazduha, i to predstavlja rezervni inspiratorni (udisajni) volumen (IRV). Napinjanjem trbušnih i unutrašnjih međurebarnih mišića, posle normalnog udisaja zdrava osoba može da izdahne oko 1,2 litara vazduha što predstavlja rezervni ekspiratorni (izdisajni) volumen (ERV).

Koliko vazduha pluća mogu da prime prilikom spoljašnjeg disanja može da se izmeri spirometrijom. Da bi izmerili vitalni kapacitet pluća, moramo da uzmemo u obzir normalno disanje, zatim dopunsku količinu vazduha do kraja dubokog udaha i količinu vazduha do kraja dubokog izdaha. Zbir ova tri volumena, predstavlja vitalni kapacitet pluća (VC). U pulmologiji se, nakon unosa izmerenih vrednosti spirometrijom u niže navedeni obrazac može izračunati vitalni kapacitet:

VC = IRV + VT + ERV

u kome je:

VC — vitalni kapacitet pluća

IRV — inspiratorni (udisajni) rezervni volumen – snažan udah nakon normalnog udaha,

VT — tidal volumen – jedan udah ili izdah tokom respiratornog ciklusa.

ERV— ekspiratorni (iz disajni) rezervni volumen – snažan izdah nakon normalnog izdaha.

Grafički prikaz plućnih volumena. Najveća kriva označava vitalni kapacitet pluća (VC=IRV+VT+ERV)

Formula za izračunavanje VC prema polu, godinama starosti i visini[uredi | uredi izvor]

Vitalni kapacitet, koji je različit među polovima, menja sa godinama starosti i telesnom visinom. Imajući u obzir ove činjenice, primenom dole navedene formule može se izračunati vitalni kapacitet kod muškaraca i žena:^[2]

${\begin{aligned}vc_{female}=(21.78-0.101a)\cdot h\\vc_{male}=(27.63-0.112a)\cdot h\\\end{aligned}}$

Pri čemu je $VC$ (približni vitalni kapacitet u cm³) jednak; proizvodu ( $a$ ) starosti u godinama i ( $h$ ) visini u cm.

Prosečne vrednosti VC za muškarce preme godinama starosti i visini^[3]^[4][uredi | uredi izvor]

Muškarci prema godinama starosti
Godine starosti	15–25	25–35	35–45	45–55	55–65
Vitalni kapacitet (cm³)	3425	3500	3225	3050	2850

Vrednosti VC kod muškaraca prema visini^[5]
Visina	150–155 cm	155–160 cm	160–165 cm	165–170 cm	170–175 cm	175–180 cm
Vitalni kapacitet (cm³)	2900	3150	3400	3720	3950	4300

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ Guyton, Arthur C.; John Edward Hall (2006). Medicinska fiziologija: udžbenik. Medicinska naklada. ISBN 978-953-176-318-9.
^ „Vital Capacity”. Family Practice Notebook.
^ Rollings (1984) Facts and Formulas. str. 17—18
^ Wilson (1991) Harrison's IM, McGraw-Hill, pp. 1033-1036
^ Pratt, Joseph H. (1922). „Long-continued observations on the vital capacity in health and in heart disease”. Transactions of the Association of American Physicians. W. J. Dornan, Incorporated. 37: 182—197.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Guyton, Arthur C.; John Edward Hall (2006). Medicinska fiziologija: udžbenik. Medicinska naklada. ISBN 978-953-176-318-9.
Stefanović S. (1979). Interna medicina. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga.
V. M. Varagić, M. Stevanović (1990). Farmakoterapija u pulmologiji. Beograd-Zagreb: Medicinska knjiga.
Guyton, Arthur C. (2006). Textbook of Medical Physiology. Elsevier España. ISBN 978-84-8174-926-7.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje
u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja).

[1] Guyton, Arthur C.; John Edward Hall (2006). Medicinska fiziologija: udžbenik. Medicinska naklada. ISBN 978-953-176-318-9.

[VCaFPn-2] „Vital Capacity”. Family Practice Notebook.

[3] Rollings (1984) Facts and Formulas. str. 17—18

[4] Wilson (1991) Harrison's IM, McGraw-Hill, pp. 1033-1036

[pratt22-5] Pratt, Joseph H. (1922). „Long-continued observations on the vital capacity in health and in heart disease”. Transactions of the Association of American Physicians. W. J. Dornan, Incorporated. 37: 182—197.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Disajne funkcije pluća
Eupneja	(lat. eupnea) - normalno disanje
Apneja	(lat. apnoea) - prestanak disanja
Bradipneja	(lat. bradypnoea) - nenormalno usporen ritam disanja
Dispneja	(lat. dyspnoea) — otežano disanje, zaptiv
Hiperareacija	(lat. dyspnoea) — produbljeno disanje
Hiperpneja	(lat. hyperpnea) — ubrzano i duboko disanje
Hiperventilacija	(lat. hyperventilatio) — duboko i ubrzano disanje koje prevazilazi potrebe i dovodi do smanjenja ugljen-dioksida u krvi
Hipopneja	(lat. hypopnoea) — sporo i plitko disanje
Hipoventilacija	(lat. hypoventilatio) — usporeno disanje sa povećanjem ugljen-dioksida u krvi
Otežano disanje	fizička manifestacija poremećaja disanja
Tahipneja	(lat. tachypnoea) — nenormalno ubrzano disanje