Vladeta Milićević

Vladeta Milićević
Puno ime	Vladeta Milićević
Datum rođenja	(1898-05-21)21. maj 1898.
Mesto rođenja	Samaila, Kraljevina Srbija
Datum smrti	1969.
Mesto smrti	Beograd, SFRJ

Vladeta Milićević (Samaila 1898 − Beograd 1969) je bio srpski obaveštajac, diplomata, političar koji se istakao u borbi protiv ustaške emigracije između dva svetska rata.

Mladost

Vladeta Milićević je rođen 21. maja 1898. godine u selu Samaila, u srezu čačanskom. Njegov otac zvao se Nedeljko, a majka Darinka. Roditelji su mu bili učitelji. Tokom Prvog svetskog rata boravio je u Francuskoj. Po završetku rata dolazi u Kraljevinu SHS gde se zapošljava u Ministarstvu unutrašnjih poslova. Saznajemo to iz njegove prijave stana u Beogradu, 27.februara 1924. godine. Tada se uselio u stan u Vitinskoj ulici broj 11. Imao je 26 godina.

Obaveštajni rad

Milićević se obreo 1925. godine u Italiji, gde je uspostavio dobre veze sa italijanskom opozicijom. On je boravio u Rimu, u nekoliko navrata, tokom 1925.i 1926. godine, posete koje su imale da umanje tenzije između Italije i Kraljevine SHS. Milićević je 1927. godine bio premešten iz beogradskog Ministarstva unutrašnjih poslova u Beč, na položaj stalnog jugoslovenskog predstavnika u Međunarodnoj policijskoj organizaciji (Interpol). Nekoliko dana posle dolaska Ante Pavelića u Beč 1929. godine, Vladeta Milićević je dobio instrukciju svoje vlade da prati aktivnosti ustaških emigranata, prvo u čitavoj Austriji, a zatim i drugim zemljama. Vladeta Milićević je 12 godina pratio ustaše širom Austrije, Mađarske, Nemačke, Francuske i Italije. On je bio taj koji je upozorio jugoslovensku vladu o mogućnosti atentata u Marselju (sredinom septembra 1934. godine) i on je bio taj koji je, nekoliko časova pre nego što se ubistvo dogodilo, saznao konkretne detalje priprema obavljenih za atentat. Kao ovlašćeni predstavnik jugoslovenske vlade, zajedno sa francuskim organima, vodio je istragu o aktivnostima atentatora i njihovih saučesnika, otkrivajući činjenične istine. Francuska ga je odlikovala ordenom Viteza legije časti.

Milićević je bio vraćen u Beograd 1935. godine da bi bio postavljen za načelnika uprave u jugoslovenskom ministarstvu unutrašnjih poslova. Kada su između Jugoslavije i Italije uspostavljeni korektni diplomatski odnosi, Vladeta Milićević je bio upućen u jugoslovensku ambasadu u Rimu. To je bilo 1937. godine. Njegov zadatak u Rimu je bio da prati sprovođenje jedne specifične odredbe jugoslovensko-italijanskog ugovora o prijateljstvu, koji je nešto pre toga bio potpisan. Ovom odredbom se predviđalo da će italijanska vlada sprečiti sve političke aktivnosti ustaša koji su živeli u Italiji, kao i da će ih internirati. Tokom četiri godine koje je proveo u Rimu, sve do izbijanja rata kojeg su Hitler i Musolini zajednički poveli protiv Jugoslavije, Vladeta Milićević je stekao, nova i izuzetno vredna saznanja o mnogim spoljnim i unutrašnjim tokovima zavere koja je kralja Aleksandra učinila tragičnom žrtvom 1934. godine.

Aktivnosti tokom Drugog svetskog rata

Kada je počeo rat, Milićević je, zajedno sa drugima iz jugoslovenske ambasade, napustio Italiju i otišao u Englesku. Imenovan je za ministra unutrašnjih poslova i pravde 1943. godine u jugoslovenskoj vladi u izbeglištvu u Londonu. Tu dužnost je obavljao u periodu od avgusta 1943. godine do maja 1944. godine. Otišao je sa tom vladom u Kairo i zatim se 1944. godine vratio u Englesku. Bio je jedan od organizatora obaveštajne službe Vlade u emigraciji. Ostao je član vlade sve dok kralj Petar nije, pod pritiskom SAD, britanske i sovjetske vlade, imenovao bivšeg bana Hrvatske dr Ivana Šubašića da formira vladu, koja je zatim, u Beogradu, sarađivala sa Titom i sa Komunističkom partijom.

Život nakon Drugog svetskog rata

Kada su jugoslovenski komunisti razvlastili kralja Petra, Milićević je ponovo došao kod kralja i sledećih deset godina proveo kao administrator kraljevske politike obavljajući poslove šefa bezbednosti u kabinetu kralja Petra Drugog Karađorđevića. Iako decenijama u neposrednoj kraljevoj blizini, kao čovek od nesumnjivo najvećeg kraljevog poverenja. Milićević se kasnije povukao iz politike. Od 1954. godine, bio je Upravnik u Višiju, čuvenom turističkom mestu u Francuskoj.

Boraveći u Francuskoj, Milićević je upao u ozbiljne finansijske teškoće. Razlog tome bili su njegovi zdravstveni problemi i jako visoki troškovi lečenja. Situacija je za njega postojala sve teža a i Milićević je cenio način na koji je novi, komunistički režim u Jugoslaviji, odnosno Josip Broz Tito, namirio dug prema visokim funkcionerima ustaškog pokreta. Oni su bili uhvaćeni, osuđeni na smrt i streljani posle 1945. godine.

U prilog ovome, posredno, svedoči i Milićevićevo nastojanje da, istina zbog materijalnih i zdravstvenih teškoća, stupi u kontakt s predstavnicima jugoslovenske diplomatije. Dogodilo se to 1966. godine, kada su u Jugoslaviji bili na dnevnom redu poznati, velikipolitički i bezbednosni lomovi, izazvani brionskim plenumom.

Jugoslovenski diplomata kome se Milićević obratio za pomoć i posredovanje, ubrzo ga je obavestio da je odgovor pozitivan i da se Milićević slobodno može vratiti u Jugoslaviju. Nije prošlo mnogo vremena, a njih dvojica su iz Londona stigla u Pariz, gde se već nalazio jedan Milićevićev kolega po struci, ali pripadnik jugoslovenske službe bezbednosti, pristigao iz Beograda. Naravno da je on već bio dobro upoznat sa dotadašnjim detaljima i nastojanjima da se udovolji Milićevićevoj molbi za dolazak u Jugoslaviju. Tako su ta dvojica kolega obaveštajaca, jedan kralja Petra Drugog Karađorđevića, a drugi Josipa Broza Tita, doputovala u Beograd iz Pariza. Vladeta Milićević je, još jednom, postao Beograđanin. Ovoga puta kao težak bolesnik, kao čovek koji je u emigraciji imao da iskusi svakojake muke života udaljenog od otadžbine. Pošto se vratio u domovinu, ovde je Milićeviću bila obezbeđena valjana zdravstvena zaštita, a nađeni su načini da se poboljša i njegova materijalna situacija. Boravio je u Beogradu, a odlazio je i u svoje rodno selo u okolini Čačka. Vladeta Milićević je umro ubrzo, 1969. godine.

Literatura

• Milićević, Vladeta (2000). Ubistvo kralja Aleksandra u Marselju. Beograd: Filip Višnjić. ISBN 978-86-7363-258-2. 
• Jelić-Butić, Fikreta (1977). Ustaše i Nezavisna Država Hrvatska. Zagreb: Sveučilišna naklada Liber, Školska knjiga.