Gospa od Škrpjela

Gospa od Škrpjela

Gospa od Škrpjela (levo) i Ostrvo sveti Đorđe (desno)

Gospa od Škrpjela, ostrvo ispred Perasta je veštačko ostrvo napravljeno krajem 15. veka gde su, barem po predanju, braća Moršići na hridi u Risanskom zalivu, 22. jula pronašli sliku Gospe, pa su Peraštani 1452. godine odlučili da na tom mestu sagrade rimokatolički hram Bogorodici. Oko hridi je nabacano kamenje i podignuta je mala kapela. Potom su, u Fašinadi, tradicionalnom običaju, oni vekovima nasipali kamenje, potapali oronule barke i turske brodove, tako da se vremenom površina ostrva sve više širila. Ono danas ima oko tri hiljade kvadratnih metara i na njemu se nalazi crkva Gospe od Škrpjela.

Današnja crkva Gospe od Škrpjela, po kojoj je ostrvo dobilo ime, izgrađena je 1630. godine od strane Venecijanaca i jedan je od najbitnijih istorijsko kulturnih spomenika Boka Kotorske. Predstavlja kulturni centar Bokelja. Najintenzivniji radovi na crkvi izvođeni su od 1720. do 1725. godine, kada je po nacrtu tada poznatog Ilije Katičića napravljen osmostrani prezbisterij sa kupolom i okrugli zvonik sa horizontalnim vencima i puškarnicama. U gradnji su učestvovali i Petar Dubrovčanin i Vuk Kandiot. Na pročelju crkve je portal sa frontonom i malim kipom Gospe i Hrista veoma arhaičnog izgleda. Po narudžbini peraške opštine Antonio Kapelano, skluptor iz Đenove, je 1796. godine napravio mermerni oltar na kome se nalazi čuvena ikona Gospa od Škrpjela, delo Lovra Dobričevića, umetnika s kraja 15. vijeka. Predstavnik venecijanske slikarske škole, Bokelj, Tripo Kokolja je po narudžbini Peraštanina Andrije Zmajevića oslikao unutrašnjost crkve. Na zidovima i tavanici nalazi se šezdeset i osam njegovih slika na platnu. U nižim delovima su naslikane scene iz starog zaveta, a na samom vrhu i gornjim zonama zidova su scene iz života Bogorodice. Na tavanici, u centralnom delu je velika slika Uznesenje Bogorodice. Na tavanici se nalazi još četrdesetak slika između kojih prolazi pozlaćeno tordirano uže – simbol pomorstva. Na bočnim zidovima crkve je mnoštvo reljefnih srebrnih pločica na kojima su brodove bokeljskih pomoraca. Pomorci bi, pre svog odlaska na more ostavljali reljefne pločice, jer su verovali da će ih tako, tokom puta, štititi Gospa od Škrpjela. U crkvi postoji i nekoliko arheoloških zbirki, slika, rukotvorina, predmeta iz svakidašnjeg života, koje su vernici ostavljali kao zahvalnice za ispunjenje molitvi upućenih Gospa od Škrpjela - zaštitnici bokeljskih moreplovaca. Preko puta crkve nalazi se mala kamena zgrada, u kojoj se nalazi prostorija koja se naziva Pomirbena dvorana. Ona vekovima služi da se u njoj mire zavađene strane, prijatelji, porodice, pravoslavci i katolici, bez razlike. U njoj su sprečene mnoge krvne osvete, jer je onaj koji pristane na razgovor u njoj, zbog svetosti mesta se unapred odricao nasilja i uvreda, tako da su u normalnom razgovoru mnoge situacije rešavane na miran način.

Fašinada

Glavni članak: Fašinada

Prema drevnom običaju, barke okićene zelenilom i napunjene kamenjem isplovljavaju sa istočne strane Perasta, pa duž obale prema zapadnoj strani grada i onda kreću prema ostrvu. U barkama na vesla nalaze se samo odrasli muškarci, jer su stari Peraštani, prema tradiciji, čuvali mlade sinove od napada Turaka. U prvoj barci, nalazili se sveštenik, gradonačelnik i počasni građani Perasta, kao i pevači koji su pevali stare peraške pesme - bugarštice. Fašinada se završava tradicionalnim bacanjem kamenja oko ostrvceta. Fašinada se održava svake godine 22. jula.

U crkvi Gospe od Škrpjela nalazi se goblen koji je od 1803. do 1828. vezla Jacinita Kunić, čekajući muža pomorca i koristeći za pojedine delove vlasi sopstvene kose.

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. 
• Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3. 

Spoljašnje veze

• Gospa od Škrpjela, Treće oko Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. avgust 2017) (jezik: srpski)