Denzitometrija lumbalne kičme
| Denzitometrija lumbalne kičme | |
|---|---|
 | |
| Klasifikacija i spoljašnji resursi | |
| Specijalnost | Radiologija Reumatologija |
Denzitometrija lumbalne kičme je brza, precizna, ponovljiva i neinvazivna metoda sa minimumom zračenjem, koja je uz pomoć DEXA uređaja omogućila masovno korišćenje denzitometrije u dijagnostici i prevenciji osteoporoze lumbalne kičme i praćenju učinka lečenja. Kako se samo 20% -30% preloma pršljenova klinički manifestuje ostali prelomi u osteoporozi lumbalne kičme otkrivaju se najčešće prilikom rendgenskog snimanja lumbalno-sakralnog dela ili nekog drugog dela kičme zbog bolova, nakon zatvorenih ili drugih povreda, kao i pri rendgenskom snimanju srca i pluća ili tokom redovnih sistematskih pregleda. Na osnovu ovih podataka može se zaključiti koliko veliki značaj može imati masovna preventvna primena denzitometrija lumbalne kičme.
Samo snimanje lumbalnog dela kičme obavlja se dvoenergetskom apsorciometrijom H-zracima (engl. Dual-energy X-ray absorptiometry, DЕXA) ili prolaskom energije fotona u posteriorno-anteriornoj (PA) i lateralnoj projekciji. U praksi se međutim takva snimanja nazivaju antero-posteriornim (AP), verovatno zbog toga što se klasično rendgensko snimanje kičme vrši u AP-projekciji.[1][2]
Osnovni pojmovi
[uredi | uredi izvor]
Osteoproza je sistemsko, metaboličko oboljenje skeleta koje se odlikuje smanjenjem koštane mase i narušavanjem mikroarhitekture koštanog tkiva, što za posledicu ima povećanu sklonost ka prelomima. Ona je najčešći uzrok mikrofaktura i preloma kostiju, deformiteta i invaliditeta starijih osoba, posebno žena u menopauzi.
Metabolizam kostuju regulisan je uticajem većeg broja hormonskih činilaca i lokalno proizvedenim faktorima rasta. Dodatni uticaji uključuju ishranu (unos kalcijuma) i nivo fizičke aktivnosti.
Osteoporoza je dugo asimptomatska bolest, kod koje su prvi simptom najčešće akutni boltorakalne kičme, a ispoljava se u već odmaklom procesu resorbovanja kosti. Tokom 10 do 15 godina posle menopauze ispoljava se hiperkifoza grudne kičme, promena odnosa organa grudne duplje praćena redukcijom vitalnog kapaciteta pluća. Osteoporoza tip jedan karakteriše se prelomima tela pršljena i distalnog prečnika, a osteoporoza tip dva prelomima u zglobu kuka.
Rendgengrafija predstavlja najdostupniji i najčešće primenjivani metod pregleda koštanog sistema u kliničkoj praksi. Međutim radiografski osteopenija postaje vidljiva tek kada gubitak koštane mase pređe 30%.
Kvantitativna kompjuterizovana tomografija(QCT) koristi se za merenje prave koštane gustine, pri čemu se posebno analizira trabekularne kost.
Ultrazvuk se koristi za merenje mase kostiju proračunavanjem razređenja signala prilikom njegovog prolaska kroz kost ili merenja brzine kojom prolazi kroz kost.
Zlatni standard u dijagnostici osteoporoze postala je dvoenergetska rendgenska denzitometrija ili DEXA metoda merenja gustine kostiju u predelu lumbalne kičme ili kuka.
Posteriorno-anteriorna DEXA kičme
[uredi | uredi izvor]Dezitometrijska analiza lumbalne kičme DEXA metodom standardno obuhvata područje od prvog lumbalnog (L1) do četvrtog lumbalnog (L4) pršljena. Međutim anatomske varijacije ponekad otežavaju dobar izbor položaja, odnosno visine pojedinih pršljenova, a time ujedno i analizu. Budući da denzitometrijski uređaj ima referentne vrednosti gustine minerala u kostima (engl. bone mass density, BMD) za svaki lumbalni pršljen zasebno, počevši od L1 do L4, precizan odabir lumbalnih pršljenova je jako važan zbog dobijanja tačnih vrednosti BMD (kako prilikom inicijalnog tako i tokom kontrolnih denzitometrijskih snimanja). Za orijentaciji, odnosno pronalaženje položaja L1 pršljena, u praksi se koristi visina donjeg para rebara, koji je u najvećem broju slučajeva u području dvanaestog grudnog pršljena (Th12). Međutim, kako je kod oko 12,5% žena najniži par rebara položen u visini jedanaesto grudnog (Th11) pršljena, analizom regije L1 do L4 u kojoj je Th12 pršljen proglašen za L1, ukupni BMD tog područja pokazivaće lažno nižu vrednost.[1]
Lateralna DEXA kičme
[uredi | uredi izvor]U PA projekciji ponekad loši rezulatati mogu lažno povisiti ukupnu vrednost mineralne gustine kosti, zbog postojanje lukova i trnastih nastavaka pršljenova, distrofične kalcifikacije, degenerativnih promene i kalcifikacija aorte.
Lažne vrednosti se mogu izbeći snimanjem i analizom lumbalne kičme u lateralnom položaju bolesnika (tzv lateralni DEXA). Tako su u ovom položaju mogu eliminisati posteriorni elementi pršljenova i deo kortikalne kosti i time dobiti vrednosti koje ukljućuju veći deo trabekularne kosti. Međutim idealnu analizu sa potpunom eliminacijom kortikalnog dela pršljena nije moguće u celosti postići, jer je deo kortikalnog dela ipak obuhvaćen analizom.
Identifikacija pršljenova snimljenih u lateralnom položaju ponekad može biti otežana:
- Jer je L4 pršljen obično prekriven kostima karlice (u 80% osoba),
- Jer je L1 i L2 prekriven donjim parom rebara, čime se smanjuje „prozor“ za analizu.
- Jer za interpretaciju nalaza, prema klasifkaciji SZO, postoje samo referentne vrednosti za DEXA PA-snimke lumbalne kičme, bedrenu kost i podlakticu, a nema raspoloživih podataka potrebnih za interpretaciju lateralnog DEXA lumbalne kičme.[3]
Procena preloma kičmenih pršljenova primenom DEXA-uređaja sa VFA
[uredi | uredi izvor]
|
Nadogradnja DEXA-uređaja novim kompjuterskim programima pod nazivom IVA (engl. Instant Vertebral Assessment) ili VFA softvera za za procenu preloma kičmenih pršljenova (engl. Vertebral Fracture Assessment), omogućeno je snimanje torakolumbalne (grudnoslabinske) kičme (Th4-L4) u cilju detekcije preloma pršljenova.
Uz pomoć VFA softvera (engl. Vertebral Fracture Assessment) snimanje traje jako kratko (svega 10 do 15 sekundi), a doza zračenja za bolesnika je znatno manja nego prilikom standardnog rendgenskog snimanja (npr 3 μSV za područje Th4-L4 kod VFA snimanja, a 600 μSV za standardni rendgenski snimanja lumbalne kičme).
Nakon snimanja DEXA-uređajem vrši se manuelna ili automatska analiza VFA-slika, a rezultati se izražavaju u stepenima, odnosno procentu deformacije pršljenova primenom metode semikvantitativne analize po Genantu.
- Nedostaci
Nedostatci ove metode su:
- Slabija rezolucija slika u poređenju sa standardnim rendgenogramu,
- Slabija vizualizacija iznad nivoa Th7 pršljena
- Problem interpretacije preloma pršljenova kod izraženih degenerativnih promena.[4]
- TBS skor
TBS skor (engl. Trabecular Bone Score) jedan je od novih programskih sofvera DEXA-uređaja omogućio je dopunu rutinskog denzitometrijskog snimanju. Naime TBS skor vrši analizu DEXA-snimaka lumbalne kičme sa mogućnošću detaljnog prikaza mikroarhitekture kosti i dobijanje podatke važnih za predviđanje rizika za nastanak preloma.[5]
Izvori
[uredi | uredi izvor]- ^ a b Bonnick SL. Bone densitometry in clinical practiceapplication and interpretation. 3. izd. Humana Press, Springer; 2010.
- ^ Aleksandar Dimić, Valentina Radenković: Denzitometrijska dijagnostika osteoporoze, Balneoklimatologija, Niška Banja, suplement 2, maj (1998). str. 49.
- ^ Schousboe JT, Wilson KE, Kiel DP. Detection of abdominal aortic calcifi cation with lateral spine imaging using DXA. J Clin Densitom. 2006;9:302-8.
- ^ Lewiecki EM, Laster AJ. Clinical review: Clinical applications of vertebral fracture assessment by dual-energy x-ray absorptiometry. J Clin Endocrinol Metab. 2006;91:4215-22.
- ^ Bousson V, Bergot C, Sutter B, Levitz P, Cortet B; Scientifi c Committee of the Groupe de Recherche et d’Information sur les Ostéoporoses. Trabecular bone score (TBS): available knowledge, clinical relevance, and future prospects. Osteoporos Int. 2012;23:1489-501.
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]- Non-invasive testing of bone density explained Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2021)
- Information for patients, from Radiological Society of North America
- Bone Densitometry explained
 | Molimo Vas, obratite pažnju na važno upozorenje u vezi sa temama iz oblasti medicine (zdravlja). |
