Zaštićeno pejzažno područje Slavkovska šuma

Zaštićeno pejzažno područje Slavkovske šume je planinsko područje u obliku poluostrva, u Češkoj, značajne biološko-ekološke i estetske vrednosti, u kome tradicionalan način života lokalnog stanovništva nije bitnije narušio prirodu i prirodne ekosisteme. Lokacija zaštićenog pejzažnog područja Slavkovske šume je među važnim banjskim centrima, što sugeriše njegovu glavnu misiju. Cilj je zaštita pejzaža, njegovog izgleda i tipičnih karakteristika, i posebno očuvanje i integritet prirodnih lekovitih resursa.

Tipične karakteristike područja, uključujući vodotokove i oblasti, sa pojavom mineralnih izvora, pejzažnu klimu, vegetacijski pokrivač i divlju faunu, raspored i upotrebu šumskih i zemljišnih resursa, a u tom odnosu i lokaciju i urbani sastav stambenih naselja , arhitektoniku objekata i lokalne građevine narodnog garditeljstva.^[1]

Zaštićeno pejzažno područje Slavkovske šume nije samo jedno od važnih područja u Češkoj, već i pojava raznolikih staništa i brojnih biljnih i životinjskih vrsta, koja leži na mestima Evropske ekološke mreže NATURA 2000. Ona štiti vrste poput: Močvarni šarenac (Euphydryas aurinia), Peš (Cottus gobio), Tekunica (Spermophilus cittelus) i Cerastium alsinifolium. Od biljnih vrsta značajan je lokalni endem cerastium alsinifolium (Cerastium alsinifolium).^[1]

Amblem ovog područja je redak planinski cvet Brđanka ili planinska arnika (lat. Arnica montana), poznata i kao moravka, planinska, aromatična biljka visine od 20 do 60 santimetara iz roda arnika i porodice glavočika (Asteraceae). Raste na suvim livadama, planinskim obroncima i brdima, na području skoro cele Evrope, a u ovom delu Češke na padinama brda Lesnji, Lisina i Kružni.

Položaj[uredi | uredi izvor]

Zaštićeno pejzažno područje Slavkovska šuma leži između klisure Tačkovskog basena, Heba i Sokolova, trećeg po veličini grad upravne jedinice Karlovarski kraj, u okviru kojeg je sedište zasebnog okruga Sokolov, u Češkoj.

Ima približno oblik trougla, u blizini čijih temena leže banjski gradovi Karlove Vari , Marijanske Laznje i Františkove Laznje .

Granica zaštićenog pejzažnog područja prolazi približno duž linije između gradova Karlovi Vari - Loket - Kinšperk na Ohri - Marijanske Laznje - Tepla - Andjelska Hora - Karlovi Vari.

Najsevernija tačka je u blizini sela Sedlečko naseljenom mesto sa administrativnim statusom seoske opštine (češ. obec) u okrugu Tabor, u Južnočeškom kraju, a najjužnija u Viškovu petom po veličini gradu upravne jedinice Južnomoravski kraj, u okviru kojeg je sedište zasebnog okruga Viškov

Najistočnija tačka je ispod spomenika prirode Šemnička skala, a najzapadnija kod Manskog dvora u Dolinji Žandov, naseljenom mestu sa administrativnim statusom seoske opštine (češ. obec) u okrugu Heb.

Osnovne informacije
Zaštita od:	21. jun 1974.
Nadmorska visina	374–983 m
Površina	606 km ²
Menadžment	Uprava PLA Slavkovsa šuma
Položaj
Država	Češka
Regioni	Karlovi Vari i Plzenjski kraj
Koordinate	50° 4′ 16″ N, 12° 41′45″ JI
Geopodaci (OSM)	OSM, VMF

Zaštita[uredi | uredi izvor]

Za područje zaštićenog pejzaža ova obalst proglašeno je ukazom Ministarstva kulture Čehoslovačke Socijalističke Republike pod spisom br. 7657/74 od 3. maja 1974. Uredba je objavljena u Biltenu Ministarstva prosvete i Ministarstva kulture broj 6 od 20. juna 1974, a obaveštenje o uredbi u Službenom listu Čehoslovačke, br. 10, 1974.

Ovo područje koje se prostire na površini od oko 606 km² proglašeno je za zaštićeno prirodno dobro sa ciljem da se u okviru njega sačuva pejzaž i njegova geološka i botaničke vrednost. U najvredniji delove područja spadaju Manski dvor i Dolnji Žandov (češ. Dolní Žandov) naseljeno mesto sa administrativnim statusom seoske opštine (češ. obec) u okrugu Heb, u Karlovarskom kraju, Češka.^[2]^[3]

Misija[uredi | uredi izvor]

Misija zaštićenog pejzažnog područje Slavkovska šuma je park prirode kao područja sa dobro očuvanim prirodnim vrednostima i pretežno očuvanim prirodnim ekosistemima i živopisnim pejzažima, je očuvanje ukupne geološke, biološke i pejzažne raznovrsnosti, koja treba da doprinese zadovoljenju naučnih, obrazovnih, duhovnih, estetskih, kulturnih, turističkih, zdravstveno-rekreativnih potreba i ostalih delatnosti usklađenih sa tradicionalnim načinom života i načelima održivog razvoja.^[4]

Priroda pejzažnog područja[uredi | uredi izvor]

Priroda područja je veoma raznolika: u dolinama reka Tepla i Ohre postoje, na primer, močvarne livade, očuvane bukve i kanjoni sa stenskim formacijama . Najvredniji delovi uključuju minhenske zmije i tresetne močvare Kladske .

Većina leži na području sa blago hladnim i blago suvim letima. Duže leto i toplija zima su u dolini Ohre.

Najviše lokacije nalaze se u pojasu hladnije klime, sa relativno dužim zimama i višim snežnim pokrivačem. Najhladniji oblast je Lisini (982.5 m nadmorske visine) i Lesnji (983.5 m nadmorske visine), gde je Slavkovska šuma u ovom zaštićenom predeliu ima najveći dugoročni prosečni nivo godišnje ukupna količina padavina (iznad 900 mm).

Merenje prosečnih padavina na Lisini za dvadesetogodišnji period od 1990 do 2010 pokazuje prosečan nivo od skoro 1.000 mm.

Geologija i geomorfologija[uredi | uredi izvor]

Centralni deo područja nalazi se u geomorfološkog jedinici Slavkovskaja šuma na jugu i jugoistoku u Tepelskoj vrhovini, na severoistočnom vrhu marginalnih delova gde se Doupova planine produžava, i prostire od severnog dela Sokolovskog basena, ka severozapadnom basenu Češke .

Šuma Slavkov okružena je delovima Rudnih planina, Smrčine i Boemske šume. Na zapadu i jugozapadu strmo pada do istočne ivice neogenskog bazena Heb. Šumu Slavkov čine uglavnom granitne stene, takozvani planinski i rudni tip, u centralnom delu su metamorfni grejsens. Granit omotača ovde stvara slabo granitizovani Slavkovske gnajse . Važne su i stene kompleksa metabasita Marijanske Lazne, uglavnom amfiboliti i serpentiniti (zmije). Traka zmijskih stena nalazi se na području između Marijanske Laznje, Prameni i Nove Vesi.

Čitavo područje karakteriše značajna raznolikost stena i prisustvo nekih atraktivnih geoloških pojava. Postoji veliki broj geološki uslovljenih zaštićenih područja, kao što su Svatošske skale nacionalni Spomenik prirode i Vlcek zmije stene . Bazalt sa stubnim odvajanjem zaštićen je na teritoriji PP Čedičova varhani u Hlinek . Područje karakterišu ispuštanja gasa kao što su PR Smradoh , PP Sirnak , PP Milhostovske mofeti, koji su ostaci tercijarnog vulkanizma i pojave termalnih mineralnih voda i kiselina. U zaštićenom području poznato je više od 1000 naslaga treseta. Panj od pečuraka Krasno Područje šume Slavkov bilo je u prošlosti predmet istraživanja i kopanja rude. Slavkovska šuma se od pamtiveka povezivala sa vađenjem kvalitetne gvozdene rude. Najpoznatije vađene rude su kalaja i volframa u okolini Hornji Slavkova i Krasna. Konkretno, kristali kasiterita , glavnog minerala kalaja, nalaze se u svim glavnim mineraloškim kolekcijama, kako u muzejima širom sveta, tako i u privatnim kolekcijama.

Najveći površinski ostatak nakon vađenja ruda kalaja i volframa je udubljenje na takozvanom panju glavčine. Mnogo manjih rudnika masovno se srušilo tokom velike katastrofe u 17. veku zbog znatnog potkopavanja cele površine.

Na teritoriji zaštićenog pejzažnog područja staro rudarsko delo Jeronjim važan je rudarski spomenik vađenja rude kalaja . Na zidovima hodnika sa premazima od čađi, nakon što je stena uništena vatrom (tzv. Vatrena sadnja), u granitu se vide tragovi gvožđa i kopanja, oruđa drevnih rudara.

Uranijum se vadio u okolini Hornji Slavkova pedesetih godina 20. veka . U tom području postoje značajnije mineraloške pojave, a da se ne govori o većim količinama minirala u blizini Laznje Kinžvart, gde je bilo mnogo zanimljivih minerala.

Još jedno važno rudarsko područje u prošlosti bilo je Mihalova Hori, koje se nalazi na najjužnijem vrhu PLA. Rudne žile na ovom području su geološki i paragenetski zanimljive, ali dugo vreme od završetka rudarskih aktivnosti prouzrokovalo je da ovo nekada važno rudarsko središte padne u zaborav i lepi primeri ruda nikla, kobalta, olova, cinka, srebra i bakra su sada retki.

Hidrologija[uredi | uredi izvor]

Teritorija Slavkovske šume kao zaštićeno prirodno dobro pripada najvećim delom slivu reke Ohre, a u manjoj meri drugim rečnim slivovima. Sliv reke Ohre čini pretežni deo zaštićenog područja. Ohre se uliva u zaštićeni prostor u severnom delu kroz kratak presek između Loket-a i Doubi-a.

Glavni odvodni tok zaštićenog područja je reka Tepla, koja izvire u močvarama u blizini sela Zadub - Zavišin i uliva se u reku Ohre u Karlovim Varima. Na svom putu stvara duboku dolinu poput kanjona. Značajne pritoke su Pramenski potok , Bečovski potok , Otročinski potok i Lomnički potok . Na donjem toku Teple kod Brezove brane kod Brezova (Karlove Vari) izgrađena je 1930-ih godina izgrađena je kaptaža, koja i danas služi kao retencijski rezervoar za zaštitu Karlovih Vari od poplava.

Važno veštačko delo na vodi je Dlouha stoka, sistem vodovodnih sistema izgrađen u 16. veku uglavnom za pogon rudarske opreme u Krasnu i Hornji Slavkovu, koji se uliva u Ohru u Loketu.

Mala i Velka Libava odvodnjavaju zapadni deo Slavkovske šume. Izviru u blizini Laza i ulivaju se u Ohru u Libavskoj Udolini kod Kinšperka na Ohri .

U sistemu Velka Libava izgrađena je šezdesetih godina prošlog veka u selu Rovna u blizini sela Krasna Lipa, manji rezervoar za vodu.

Lipoltovski potok protiče u podnožju Marijanske Laznje i uliva se u reku Odrav kod sela Obilna.

Najjužniji deo područja odvodi sliv reke Mže . Mali deo područja odvodi Kosi potok , koji se uliva u Mže. Kosi potok odvodi malu površinu na istočnoj granici zaštićenog područja.

Oblast zaštićenog pejzažnog područja Slavkovske šume uključuje i brojne izvore lekovitih i mineralnih voda.

U Slavkovskoj šumi, pored kaptiranih i na drugi način korišćenih izvora, postoje i prirodni izvori mineralnih voda zvani divlji izvori. Na ovom području registrovano je više od 1.000 izvora podzemnih voda.^[2]^[5]^[6]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Zaštićeno pejzažno područje Slavkovska šuma je prirodno stanište za brojne biljne i životinjske vrste. Pored karakterističnih stenskih zajednica i ovećeg kompleksa tresetnih močvara, na području postoji i veliki broj različitih izvora, livada i pašnjaka. Postoje i dobro očuvane vodene zajednice sa močvarnom vegetacijom, kao i zajednice autohtonih šuma.

U plavnim šumama mogu se pronaći retke vrste, kao što su:

Oměj pestrý (Aconitum variegatum)
Oměj vlčí mor (Aconitum lycoctonum ssp. lycoctonum),
Zlatan (Lilium martagon),
Crnjuša (Erica carnea),
Krestušac (Polygala chamaebuxus),

U ovu grupu spadaj i sledeće retke endemske vrste:

Rožec kuřičkolistý (Cerastium alsinifolium)
Shrastavce rolního hadcového (Knautia arvensis ssp. serpentinicola),
Sleziník nepravý (Asplenium adulterinum)
Sleziník hadcový (Asplenium cuneifolium),
suchopýr pochvatý (Eriophorum vaginatum).

Dok na livadama raste:

Sibirska perunika (Iris sibirica),
Hořeček drsný Sturmův (Gentianella obtusifolia Sturmiana)
Hořec hořepník Gentiana pneumonanthe),
Žuti jablan (Trollius altissimus),
Prstnatec májový (Dactylorhiza majalis),
Mirišljavi dvolist (Platanthera bifolia).

Od zanimljivih vrsta na tresetištu se mogu da borave:

Všivec bahenní (Pedicularis palustris),
Trolistica (Menyanthes trifoliata),
Močvarska kruščika (Epipactis palustris).

Mnogo retkih vrsta životinja živi u Slavkovskoj šumi, od kojih su među pticama najznačajnije :

Crna roda (Ciconia nigra),
Crna žuna (Dryocopus martius),
Jastreb (Accipiter gentilis)
Obični kobac (Accipiter nisus)

Ovde boravi i mala populacija pupavaca:

Pupavac (Upupa epops).

Kao i populacije:

Obični tetreb (Tetrao tetrix).

Prdavac (Crex crex),
Buljina (Bubo bubo).

Zapuštena, uglavnom nedostupna mesta su važna zimovališta za mnoge vrste slepih miševa:

Veliki mišouhi večernjak (Myotis myotis),
netopýra ušatého (Plecotus auritus)
Vodeni večernjak (Myotis daubentonii),
Resasti večernjak (Myotis nattereri),
Veliki brkati večernjak (Myotis brandtii)
Širokouhi ljiljak (Barbastella barbastellus).

Od drugih zaštićenih vrsta mogu se naći:

Močvarni šarenac (Euphydryas aurinia),
žluťásek borůvkový (Colias palaeno),
Vilin konjic (Leucorrhinia albifrons),
Peš (Cottus gobio),
Crna roda (Ciconia nigra),
Tekunica (Spermophilus cittelus).^{[traži se izvor]}

Galerija[uredi | uredi izvor]

Deo flore zaštićenog područja
Zlatan
Lýkovec jedovatý
Crveni naprstak
Sibirska perunika
Žuti jablan
Trolistac
Prstnatec májový
Gencijana
Dlakava narandža

Izvori[uredi | uredi izvor]

^ ^a ^b „Chráněná krajinná oblast Slavkovský les”. www.cittadella.cz. Arhivirano iz originala 02. 02. 2021. g. Pristupljeno 2021-04-08.
^ ^a ^b Chráněná území ČR. Plzeňsko a Karlovarsko. Příprava vydání Jiří Zahradnický, Peter Mackovčin. 1. vyd. Svazek XI. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 1999. 352 s. ISBN 80-86064-68-9. str. 498–514..
^ „Velkoplošná zvláště chráněná území”. drusop.nature.cz. Pristupljeno 2021-04-08.
^ „Zaštićeni pejzaži U: Kategorije zaštićenih područja”. Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-08.
^ „Regionální pracoviště Správa CHKO Slavkovský les, Charakteristika oblasti, Geologie”. AOPK ČR (na jeziku: češki). Arhivirano iz originala 18. 01. 2022. g. Pristupljeno 2021-04-08.
^ POŠMOURNÝ, Karel a kol. Geologie chráněných krajinných oblastí území ČR – Slavkovský les [online]. Praha: Česká geologická služba, 2002. Dostupné online. ISBN 80-7075-584-9.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Mediji vezani za članak Zaštićeno pejzažno područje Slavkovska šuma na Vikimedijinoj ostavi

Na webu Správy CHKO Slavkovský les Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. новембар 2021)
Na webu Základní organizace Českého svazu ochránců přírody Kladská
Naučné stezky Karlovarského kraje Архивирано на сајту Wayback Machine (15. avgust 2020)

[:0-1] „Chráněná krajinná oblast Slavkovský les”. www.cittadella.cz. Arhivirano iz originala 02. 02. 2021. g. Pristupljeno 2021-04-08.

[:1-2] Chráněná území ČR. Plzeňsko a Karlovarsko. Příprava vydání Jiří Zahradnický, Peter Mackovčin. 1. vyd. Svazek XI. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 1999. 352 s. ISBN 80-86064-68-9. str. 498–514..

[3] „Velkoplošná zvláště chráněná území”. drusop.nature.cz. Pristupljeno 2021-04-08.

[4] „Zaštićeni pejzaži U: Kategorije zaštićenih područja”. Republički zavod za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-04-08.

[5] „Regionální pracoviště Správa CHKO Slavkovský les, Charakteristika oblasti, Geologie”. AOPK ČR (na jeziku: češki). Arhivirano iz originala 18. 01. 2022. g. Pristupljeno 2021-04-08.

[6] POŠMOURNÝ, Karel a kol. Geologie chráněných krajinných oblastí území ČR – Slavkovský les [online]. Praha: Česká geologická služba, 2002. Dostupné online. ISBN 80-7075-584-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]